Bybelse gids - Eksodus tot Deuteronomium: Verskil tussen weergawes

# Israel se bevryding uit slawerny in Egipte.<ref>Eks. 1-19.</ref>.

# Die openbaring van die wet en die bou van die tabernakel by Sinai.<ref>Gen. 20-40.</ref>.

Maar ondanks die slawearbeid neem die bevolking se getalle toe. Die farao besluit om die probleem op 'n direkte wyse op te los,<ref>Gen. 1:15-22.</ref>, net om deur die geloof van vroedvroue gefnuik te word.

== Moses, Prins en Vlugteling<ref>Gen.2.</ref> ==

Alle Hebreeuse babaseuntjies moet in die Nyl verdrink word, lui die farao se bevel. Maar die Nyl kan ook 'n waterdigte mandjie laat drywe -– en so word Moses se lewe deur sy moeder se vindingrykheid gered.

Moses was 40 toe hy sy 1ste. Bevrydingspoging aangewend het<ref>Eks. 2:11-12.</ref> -– met rampspoedge gevolge. Nog 40 jaar moes verloop voor die gebeurtenisse van hoofstuk 3.<ref>Hand. 7:23; Eks. 7:7.</ref>.

Die farao se dogter was waarskynlik sy dogter by een van sy bywywe, nie 'n prinses met koninklike bloed nie. Moses het waarskynlik in die harem groot geword, waar hy leer lees en skrywe het, en verskeie vaardighede en sportsoorte aangeleer het.<ref>Hand. 7:22.</ref>.

Moses is inderdaad in Sinai (Horeb), die presiese plek waar hy later die wet sou ontvang.

God het vir Moses 'n grootse opdrag. Hy is die man wat die boodskap van God aan die farao sal oordra en sy volk na vryheid sal lei -– maar die gesant is uiters onwillig. Hy opper die een beswaar na die ander, maar elkeen word deur God verwerp:

# "Sê nou (hulle) glo my nie?" God gee 3 tekens wat die volk sal oortuig.<ref>Eks. 4:1.</ref>.

# "...stuur liewer iemand anders." Dit sal God nie doen nie, maar stuur Aäron saam.<ref>Eks. 4:13.</ref>.

# Die Nyl, lewensaar van volk se ekonomie en aanbidding, verander in bloed. Al die visse sterf.<ref>Eks. 7:14-24.</ref>.

# Muggies teister Egipte, die muggies wat uitgebroei het tussen die karkasse van die dooie visse en paddas.<ref>Eks. 8:16-19.</ref>.

# Daarna is dit die steekvlieë se beurt.<ref>Eks. 8:20-32.</ref>.

# Toe breek daar pes onder die Egiptenare se vee uit.<ref>Eks. 9:1-7.</ref>.

# Daarna word die Egiptiese mense en diere met swere, wat aanhoudend etter, bestraf.<ref>Eks. 9:8-12.</ref>.

# Hierna vold hael, wat alles wat buite was, stukkend geslaan het.<ref>Eks. 9:13-35.</ref>.

# Hierna het 'n ooste wind springkane gebring na Egipte. Die land was toe onder hulle en dit was donker. Hulle het elke groen sprietjie opgevreet.<ref>Eks. 10:1-20.</ref>.

# Hierna het die Here 3 dae donkerte oor Egipte gestuu.<ref>Eks. 10:21-27.</ref>.

Soos God voorspel het<ref>Gen. 15:13-14.</ref> is Israel vry na 4 eeue in 'n vreemde land.<ref>Van ongeveer 100vC tot 1300 of 1290vC.</ref>. Die reis na die grens begin. Maar eers is daar verdere voorskrifte oor die viering van die paasfees, wie daaraan mag deelneem en waar dit moet plaasvind. Verder moet dit op tweërlei wyse herdenk word:

Vasgekeer tussen die see en die farao se krygsmagte, kom Israel vir die 1ste keer voor 'n groot geloofstoets te staan -– en raak paniekerig. Terwyl God die waters terugdtyf sodat die volk veilig kan deurgaan, en die vloedgolf op die farao se leër laat afstort, leer Israel die waarheid van Moses se woorde:<blockquote>"Die Here sal vir die julle veg."<ref>Eks. 14:14.</ref></blockquote>

Soos God beloof het,^{[[Bybelseref Gidsname="10 -gebooie" Eksodus tot Deuteronomium#cite%20note-69|[69]]]}, lei Moses die volk van God na die berg Sinai. Hier wil God sy verbond met Israel sluit. Donderweer, vuur, aardbewings en weerlig kondig God se teenwoordigheid aan en toon sy mag.

Die doel van die sensus was om 'n lys te maak van al die manne ouer as 20 wat geskik is vir militêre diens. Die Leviete is uit hoofde van hul ander pligte uitgesluit.<ref>Sien Num. 3.</ref>. Moses en Aäron, die godsdienstige en siviele leiers, is in bevel van die sensus, bygestaan deur een verteenwoordiger van elke stam.

God se aanspraak op die eersgeborenes strek terug na die nag van die paasfees.<ref>Eks. 12.</ref>. Nou aanvaar God die Leviete in plaas van die eersgeborenes van die hele Israel. Die oorblywendes wat nie deur Leviete verplaas kon word nie, is met geld losgekoop.

Die 2de sensus van Leviete noem diegene tussen 30 en 50 jaar wat vir diens in die tabernakel in die in aanmerking gekom het. Die ouderdomsbeperkings het van tyd tot tyd verskil.<ref>Kyk Num. 8:24 en 1 Kron. 23:24.</ref>.

Die Kehatgroep is verantwoordelik om die heilige voorwerpe van die heiligdom te dra nadat die priesters hulle uitmakaar gehaal en bedek het.<ref>Num. 1-20.</ref>.

Die Gersongroep was in bevel van die vervoer van die gordyne en bedekkings van die tabernakel en voorhof onder toesig van Itamar.<ref>Num. 4:21-28.</ref>.

Die Merarigroep moes die raamwerk -– pilare, penne, koorde -– in stand hou en vervoer, ook onder toesig van Itamar.

Waens wat deur 'n span osse getrek was, was aan die Gerson- en Merarigroepe voorsien.<ref>Num. 4:29-33 en 7:7-8.</ref>.

Alle onreines is uit die kamp gestuur.<ref>Num. 5:1-4.</ref>.

Wanneer iemand 'n medemens benadeel moet hy/sy hul sonde bely en moet die volle skade plus 'n 5de teruggee word en moet ook nog 'n ram voorsien waarmee die priester vir die skuldige versoening moet doen.<ref>Num. 5:5-8..</ref>.

Die offergawes wat die Israeliete na die priester bring vir die diens van die Here, behoort aan die priester. Die gewyde gawes wat iemand bring, bly sy eie, maar wat die priester toekom, moet aan hom gegee word.<ref>Num. 5:9-10.</ref>.

Die ondersoek na vermeende ontrouheid word beskryf. Verhore van die aard was in die ou dae nie so buitengewoon nie, en hulle is ook bekend in Indië en Afrika.<ref>Num. 5:11-31.</ref>.

Hierdie gelofte was gewoonlik vir 'n beperkte tyd, maar Simson byvoorbeeld het 'n lewenslange gelofte gehad.<ref>Rigt. 13-16.</ref>.

Die presiese roete van die trek is nie bekend nie. Omdat hulle nie voorbereid was vir 'n ontmoeting met die Filistyne nie, het hulle suidwaarts na Sukot getrek, noord gedraai voordat hulle deur die Rietsee gegaan het, en toe weer suidwaarts gedraai en aan die westekant van die Sinai-skiereiland verby gegaan.

=== Die 10 gebooie<ref name="10 gebooie">Eks. 20:1-21.</ref> ===

# God is nommer 1 -– daar is nie ander gode nie;

# Titel -– identifisering van die opsteller van die verbond;<ref>Eks. 20:2a.</ref>;

# Historiese proloog. Beskrywing van die verhouding tussen die partye in die verlede;<ref>Eks. 20:2b.</ref>;

# Verpligtinge, seëninge en vloeke.<ref>Eks. 20:5, 7b.</ref>.

Die wetgewing sien vooruit op die gevestigde landbou-gemeenskap van die volk in Kanaän -– tot nog toe het Israel se opstandigheid hom nog nie tot 40 jaar in die Sinai-skiereiland verdoem nie. Hierdie afdeling kan as volg opgesom word:

# Siviele wette:<ref>Eks. 21:1-23:13.</ref>:

Hy sal hulle lei en orals vergesel -– en hulle sal weet dat Hy geen plaaslike afgod is wie se mag tot Sinai beperk is nie.

Draagbare opslaantent-tempels soortgelyk aan die tabernakel is reeds vroeër in Egipte gebruik. Alhoewel die tabernakel hier uitvoerig beskryf word, ontbreek daar tog sekere praktiese besonderhede -– dit is nie 'n volledige bloudruk nie. So weet ons byvoorbeeld nie of die tentdak plat was of op pale gerus het nie.

Die tent van God was vol heerlikheid en lieflikheid, daarom moes sy priesters paslik geklee wees. Sy klere moes "waardig" en "mooi" wees -– nie om sy eie ontwil nie, maar soos dit die Een wat hy dien en verteenwoordig, toe kom. Die edelstene waarop die name van die 12 stamme gegraveer is, dui op sy ander funksie, as verteenwoordiger wat sy volk se skuld versoen.

Urim en tummin:<ref>Eks. 28:30.</ref>: Twee voorwerpe wat "ja" en "nee" moes voorstel. Presies hoe hul gebruik is om God se wil te leer ken, is nie bekend nie.

Nuwe tafels word gegraveer as bewys dat God die verbond hernieu. Hierdie besondere keuse van wette is beĭnvloed deur die onlangse afgodediens van israel, en ook met die gedagte aan versoekings waaraan hulle later deur die Kanaänitiese semitiese godsdiens blootgestel sal word. Israel se eersgeborenes behoort aan God, maar word van hom "teruggekoop" -– kinderofferhandes soos in Kanaän is ongeoorloof. Gedurende die besige saai- en oesseisoen moet hulle nie versuim om die sabbat te onderhou nie. Die eerstelinge van die oes moet na God gebring word, want dit is hy wat die grond vrugbaar maak. 'n Bokkie mag nie, soos in Kanaän in sy moeder se melk gekook word om onvrugbaarheid in die hand te werk nie.

Nadat moses so lank met God verkeer het, blink sy gesig van God se heerlikheid wanneer hy die na die volk terugkeer.<ref>Vgl. 2 Kor. 3:18.</ref>.

# Brandoffer:<ref>Lev. 1:6, 8-13.</ref>: die enigste offer waar die hele dier verbrand is; 'n teken van toewyding;

# Die graanoffer:<ref>Lev. 2; 6:14-18.</ref>: is dikwels saam met die brand- en dankoffer gebring;

# Die maaltydoffer:<ref>Lev. 3; 7:11-36.</ref>: herstel van gemeenskap tussen God en die een wat die offer bring;

# Die sondeoffer:<ref>Lev. 4:1-5; 5:13; 6:24-30.</ref>: is gebring om vergifnis te verkry. Die verhouding tussen hierdie offer en die skuldoffer is nie duidelik nie. Algemeen gesproke, het die sondeoffer skynbaar verwys na oortredings teen God, en die skuldoffer na sosiale misdrywe. (Sonde teen ander was sonde teen God).<ref>Lev. 6:2.</ref>.

# Die skuldoffer:<ref>Lev. 5:14-6:7; 7:1-10.</ref> : daar was 'n vaste rituele patroon. Die aanbidder het sy offerande ('n dier wat fisiek volmaak was uit sy trop of kudde, of in die geval van 'n arm man, duiwe) na die voorhof van die tabernakel gebring. Hy het sy hand daarop gelê om te kenne te gee dat die dier sy plek inneem, en dit geslag. (As dit 'n openbare offer was, het die priester dit gedoen). Die priester het die bloed teen die altaar gesprinkel. Hy het 'n bepaalde deel (of in die geval van 'n brandoffer, die hele dier verbrand. Die oorblyfsels is dan deur die priesters en hul gesinne, (of in die geval van 'n dankoffer) die priester saam met die aanbidders geëet.

# Vleisetende diere -– wat maklik infeksie oorgedra het in 'n warm klimaat waar vleis gou bederf het;

# Varkvleis -– veral gevaarlik in hierdie verband. Varke is ook draers van allerhande parasiete;

# Ongediertes en roofdiere -– waarskynlik draers van siektes;

# Skulpdiere -– selfs vandag veroorsaak hulle dikwels voedselvergiftiging en enteritis.

Die patroon van sewes wat in die feeste weerspieël word, word nou uitgebrei tot die grond. Een uit elke sewe jaar moet die grond braak lê,' n jaar waarin die volk, vry van baie van hulle gewone werk, in God se wet onderrig moet word.<ref>Deut. 31:10ev.</ref>. Die 50ste jaar wat op die sewende volg, is 'n bykomende braakjaar vir die grond, wat dan aan die oorspronklike eienaar daarvan teruggegee word. Dit is 'n tyd wanneer vryheid en eiendom van diegene wat swaarkry aan hulle teruggegee word. Die hersteljaar het dus 'n dubbele doel: dit herinner die volk daaraan dat die grond aan God behoort, en dit verhoed dat net die rykes grondbesitters word.

Sowat drie weke na die sensus word die kamp opgebreek en hulle vertrek vanaf die berg Sinai. Moses se swaar vergesel hulle as 'n gids. Die teenwoordigheid en leiding van die Here is weer 'n onbetwisbare feit.<ref>Num. 10:33-36.</ref>.

Daar is min besonderhede, maar dit lyk asof die grootste gedeelte van 38 jaar -– 'n hele geslag -– in hierdie gebied deurgebring is.

Uit Deuteronomium 1:19 -– 25, is dit duidelik dat Moses van plan was om dadelik op te trek na die beloofde land. Dit was die volk se voorstel dat hulle spioene vooruit moet stuur. Moses, het ongetwyfeld later gewens dat hy liewer nie na hulle geluister het nie. Die twee gelowige manne gee die ware vertolking van die feite,<ref>Num. 13:30.</ref>, die volk luister na die 10 doemprofete, met hulle stories oor reuse. God, en die goeie land, word vergeet. Met die doel binne bereik, sny 'n hele geslag hom af van alles wat aan hom beloof is.

Moses se gebed in hierdie omstandighede is aangrypend. Ten spyte daarvan dat slegs die ingryping van God hom van steniging red, is hy hier besig om te pleit vir die lewe van 'n hardnekkige volk wat hom niks anders as probleme besorg het nie. Herhaalde kere staan hy tussen Israel en algehele uitwissing.<ref>Eks. 32:7-14; Num. 11:1-2; 16:41-48; 21:5-9.</ref>. Deur sy pleidooi onderwerp by hom aan dieselfde vonnis wat oor hulle uitgespreek is.

Hierdie onheilige verbond rig 'n dubbele aanval. Korag, die Leviet, is gegrief oor Aäron se monopolie van die priesterskap.<ref>Num. 16:10b.</ref>. Datan en Abiram kla Moses aan van hoogwaardigheid en onvermoë om hulle in die beloofde land te bring.<ref>Num. 16:13-14.</ref>. Maar in wese is dit 'n aanval op God en dit is God wat die opstand onderdruk.

Die verbranding van 'n rooi koei<ref>Num. 19:1-10.</ref> dien tot reiniging wanneer 'n dooie liggaam aangeraak is, soos 'n verse 11 -– 22 beskryf word. Om die risiko van toevallige besoedeling te verminder, is grafte later gepleister.<ref>Matt. 23:27.</ref>.

Miriam, Aäron<ref>Deut. 20:25ev; 33:38ev.</ref> en Moses<ref>Deut. 34:5-8.</ref> het almal in dieselfde jaar gesterf -– net voordat Kanaän binnegegaan is. Byna 38 jaar het verloop sedert Numeri 13:1.

Die koningspad:<ref>Num. 20:17.</ref>: Edom se weiering om Israel te laat deurtrek, beteken dat hulle 'n lang ompad suidwaarts moes volg.

Klagtes begin weer op die trek suidwaarts na die [[Golf van Akaba]] (hier die Rietsee) om die gebied van Edom. Jesus verwys na die koperslang om sy eie dood aan Nicodemus te verduidelik.<ref>Joh. 3:14.</ref>. In die woestyn kon die volk slegs daarna kyk om gesond te word.

Die put:<ref>Num. 21:16.</ref>: Water is in sommige dele van die Sinai skiereiland en suidelike deel van Transjordania net onder die oppervlakte geleë. Die Israeliete kon dikwels net vlak gate grawe om water te kry.

Drie keer volg hulle dieselfde ritueel.<ref>Num. 22:41-23:10; 23:13-24; 23:27-24:9.</ref>. Die uitspraak oortref almal<ref>Num. 24:15-24.</ref> -– 'n merkwaardige voorspelling van Israel se toekoms.

Dit was op aanbeveling van Bileam<ref>Num. 31:16.</ref> dat die Midianitiese vroue Israel by Peor aanspoor tot afgodery. En hy het met sy lewe daarvoor geboet.<ref>Num. 31:8.</ref>.

Baäl-Peor:<ref>Num. 25:3.</ref>: die plaaslike god van die plek. Baäl (wat meester beteken) het geleidelik die eienaam van die vrugbaarheidsgod van die Kanaäniete geword. Die gebeure wat hier beskryf word, toon reeds 'n vermenging van seksuele- en godsdienstige gebruike.

== Wette oor aanbidding en geloftes<ref>Num. 28-30.</ref> ==

Daaglikse offers;<ref>Num. 28:1-8.</ref>; sabbatsoffers;<ref>Num. 28:9-10.</ref>; offers vir elke nuwemaan;<ref>Num. 28:11-15.</ref>; offers vir paasfees en die fees van die ongesuurde brode;<ref>Num. 28:16-25.</ref>; die fees van die weke (eerstellinge).<ref>Num. 28:26-31.</ref>.

Die feeste van die sewende maand;<ref>Num. 29.</ref>; offers by die nuwejaarsfees;<ref>Num. 29:1-6.</ref>; vir die versoendag;<ref>Num. 29:7-11.</ref>; vir die huttefees.<ref>Num. 29:12-38.</ref>.

Geloftes:<ref>Num. 30.</ref>: alle geloftes was onvoorwaardelik en bindend vir elke Israelitiese man.<ref>Num. 30:1-2.</ref>.

Die Midianiete word gestraf omdat hulle die Israeliete tot afgodediens verlei het. Die leër en die volk verdeel die buit gelykop. Een 500ste van die leër se deel gaan aan die priesters, een 50ste van die volk se deel gaan aan die Leviete. Die spesiale dankoffer van die leër na hulle veilige terugkeer.<ref>Num. 31:48-54.</ref>.

# Horberg -– hier het Aäron geserf;

Afgodsbeelde -– hoogtes:<ref>Num. 33:52</ref>: klipbeelde, en die heuweltoppe of kunsmatige "hoogtes" waar heiligdomme gebou is. Die idee was om elke spoor van afgodediens uit te wis.

# Geskiedenis van Israel en Juda in die Bybelse Tyd;

# Geslagsregister van Adam tot Jesus;

# Bybelse Gids -– Genesis.

# Bybelse Gids -– Josua.

# Bybelse Gids -– Rigters

== Verwysings ==

* Die Afrikaanse Bybel Nuwe Vertaling Bybelgenootskap van Suid-Afrika;

* Handboek by die Bybel David Field Et al Lux Verbi