Karelsuniversiteit: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
kNo edit summary
Lyn 1:
{{Inligtingskas Universiteit
|naam = Karelsuniversiteit
|latynse naam = Universitas Carolina
|plaaslike naam = Univerzita Karlova
|gestig = [[1348]]
|gesluit =
|tipe = Openbare universiteit
Lyn 22:
|direkteur =
|fakulteit =
|personeel = 4026<ref name="uken109" />
|studentetal = 51438<ref name="uken109" />
|voorgraadse studente= 32520<ref name="uken109" />
|nagraadse studente = 9288<ref name="uken109" />
|doktoraal = 7428<ref name="uken109" />
|ander =
|ligging = [[Praag]], [[Tsjeggië]]
Lyn 35:
|voormalige_name = Karelsuniversiteit in Praag, Univerzita Karlova v Praze
|sport =
|kleure = [[Rooi]] en [[Wit]]<ref>{{cite web |url=http://www.cuni.cz/UK-7708.html |title=Opatření rektora č. 31/2016 |website=Univerzita Karlova|language=cs|archive-url=https://web.archive.org/web/20200224080834/https://cuni.cz/UK-7708.html|archive-date=24 Februarie 2020|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> <br />{{color box|#d22d40}}{{color box|#FFFFFF}}
|bynaam =
|gelukbringer =
|affiliasies = Coimbra Groep<br /> Europese Universiteit-assosiasie<br /> Europaeum
|webtuiste = http://www.cuni.cz/UKEN-1.html
|logo =
|voetnotas =
}}
Die '''Karelsuniversiteit''', ook bekend as '''Karelsuniversiteit in Praag''' ([[Tsjeggies]]: Univerzita Karlova; [[Latyn]]: Universitas Carolina; [[Duits]]: Karls-Universität) of histories as die '''Universiteit van Praag''' ([[Latyn]]: Universitas Pragensis), is die oudste en grootste [[universiteit]] in die [[Tsjeggiese Republiek]]. Dit is in 1348 gestig en was die eerste universiteit in [[Sentraal-Europa]].<ref>Joachim W. Stieber: "Pope Eugenius IV, the Council of Basel and the secular and ecclesiastical authorities in the Empire: the conflict over supreme authority and power in the church", Studies in the history of Christian thought, Vol. 13, Brill, 1978, {{ISBN|90-04-05240-2}}, bl.82; Gustav Stolper: "German Realities", Read Books, 2007, {{ISBN|1-4067-0839-9}}, p. 228; George Henry Danton: "Germany ten years after", Ayer Publishing, 1928, {{ISBN|0-8369-5693-1}}, bl. 210; Vejas Gabriel Liulevicius: "The German Myth of the East: 1800 to the Present", Oxford Studies in Modern European History Series, Oxford University Press, 2009, {{ISBN|0-19-954631-2}}, bl. 109; Levi Seeley: "History of Education", BiblioBazaar, {{ISBN|1-103-39196-8}}, bl. 141</ref> Dit is een van die oudste universiteite wat deurlopend operasioneel was vanaf sy stigting oftewel waarvan die aktiwiteite nooit gestaak is nie. <ref>{{Cite web |url=http://www.degreelibrary.org/30-of-the-oldest-universities-in-the-world/ |title=Archived copy |access-date=2015-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150710010658/http://www.degreelibrary.org/30-of-the-oldest-universities-in-the-world/|archive-date=2015-07-10 |df=}}</ref> Vandag bestaan die universiteit uit sewentien fakulteite wat geleë is in [[Praag]], Hradec Králové en Plzeň. Die universiteit se akademiese uitgewers-huis is Karolinum Press. Die universiteit bedryf ook verskeie museums en twee botaniese tuine.
 
Die universiteit se seël bevat sy beskermheer Keiser Karel IV, met sy wapen as Koning van die Romeine en Koning van [[Boheme]] wat voor Sint Wenceslaus, die beskermheilige van Boheme, kniel. Om dit is die inskrywing ''Sigillum Universitatis Scolarium Studii Pragensis'' ([[Afrikaans]]: Seël van die Praag akademie).<ref>{{cite web |url=http://www.mhadie.it/html/descriptions/CU.html |publisher=Measuring Health and Disability in Europe|title=Description of the Charles University seal|access-date=21 Junie 2009|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20120208132426/http://www.mhadie.it/html/descriptions/CU.html|archive-date=8 Februarie 2012|url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
 
== Geskiedenis ==
[[Lêer:Prague Praha 2014 Holmstad Karl IV ved Korsridderplassen.jpg|duimnael|regs|200px|Monument van die universiteit se beskermheer, Karel IV, Keiser van die Heilige Romeinse Ryk in [[Praag]] (gebou in 1848)]]
 
=== Middeleeuse universiteit (1349–1419) ===
Die inspirasie vir die stigting van 'n middeleeuse universiteit in [[Praag]] was die Keiser van die [[Heilige Romeinse Ryk]], Karel IV.<ref>Karel was sedert 11 Julie 1346 die anti-koning van die Romeine, sedert 26 Augustus 1346 Koning van Boheme, sedert 17 Junie 1349 die wettige koning van die Romeine as Karel IV, en vanaf 5 April 1355 die keiser van die Heilige Romeinse Ryk.</ref> Hy het sy vriend en bondgenoot, [[Pous Clemens VI]], gevra om die universiteit op te rig. Op 26 Januarie 1347 het die pous die magtiging (pouslike Bull) uitgereik vir 'n universiteit in Praag, welke universiteit gebaseer sou word op die Universiteit van Parys met die volle aantal (4) fakulteite, d.w.s. insluitende [[teologie]]. Op 7 April 1348 het Karel, die koning van Boheme, aan die nou-opgerigte universiteit sekere voorregte en kwytskeldings verleen uit hoofde van sekulêre magte vervat in 'n Goue Bull<ref>{{cite web |url=http://www.cuni.cz/UK-145.html|title=Littera fundationis Universitatis Carolinae Pragensis|date=7 April 1348|language=la|archive-url=https://web.archive.org/web/20181215222814/https://www.cuni.cz/UK-145.html|archive-date=15 Desember 2018|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> en op 14 Januarie 1349 het hy dié aksie herhaal as Koning van die Romeine. Die meeste [[Tsjeggies]]e bronne in 19de eeuse ensiklopedieë, algemene historieë en materiaal van die universiteit self -gee die jaar van 1348 aan as die stigtingsjaar van die universiteit eerder as 1347 of 1349. Dit is veroorsaak deur 'n anti-geestelike gees in die 19de eeu wat deur beide die Tsjegge en die Duitsers gedeel is.
 
[[Lêer:Medieval Class Bohemia.JPG|duimnael|links|230px|'n Onderwyser en studente word uitgebeeld in 'n Middeleeuse manuskrip]]
Die universiteit het in 1349 geopen. Die universiteit is ingedeel in afdelings bekend as nationes: onderskeidelik dié van [[Boheme]], [[Beiere]], [[Pole]] en Sakse. Die Boheemse natione het Boheme, Morawiërs, suidelike [[Slawiërs]] en [[Hongare]] ingesluit; die Beierse natione het [[Oostenrykers]], Swabe, [[Franke]] en studente uit die Ryn-provinsies ingesluit; die Poolse natione het mense van Silesië en Pole ingesluit; die Saksiese natione het inwoners uit Meissen, Thüringen, Bo- en Benede Sakse, [[Denemarke]] en Swede ingesluit. Etnies Tsjeggiese studente het 16 tot 20% van alle studente opgemaak.<ref>{{cite web|url=http://www.cs-magazin.com/2005-03/view.php?article=articles/cs050334.htm|title=Sedmdesátileté výročí insigniády z jiného pohledu|work=CS Magazin|first=Václav|last=Chyský|date=Maart 2005|access-date=21 Junie 2009|language=Tsjeggies|archive-url=https://web.archive.org/web/20190228235612/http://www.cs-magazin.com/2005-03/view.php?article=articles%2Fcs050334.htm|archive-date=28 Februarie 2019|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Aartsbiskop Arnošt van Pardubice het 'n aktiewe deel gespeel in die grondlegging van die instituut deur die geestelikes te vra om by te dra en is aangestel as die universiteit se kanselier.
 
Die lesings is gehou in die kolleges, waarvan die oudste (wat in 1366 gestig is) vernoem is na keiser Karel (Karolinum). In 1372 het die regsfakulteit 'n onafhanklike universiteit geword. <ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=EEABAAAAYAAJ&printsec=titlepage|title=Album, seu Matricula Facultatis juridicae, 1372–1418, e codice membranaceo illius aetatis nunc primum luce donatum: Codex diplomaticus universitatis ejusdem|language=Latyn|year=1834|author1=Praag|author2=Universität, Bohemia}}</ref>
 
In 1402 het Jerome van Praag in [[Oxford]] die Dialogus en Trialogus van [[John Wycliffe]] gekopieer. Die dekaan van die fakulteit van Filosofie, [[Jan Hus]], het die Trialogus in [[Tsjeggies]] vertaal. In [[1403]] het die universiteit sy lede verbied om Wycliffe se leerstellings te volg, maar dit het in gewildheid toegeneem.
 
Tydens die westelike skeuring het die Boheemse-natio die kant van koning Wenceslaus (Keiser van die Heilige Romeinse Ryk) geneem en die konsilie van Pisa (1409) ondersteun. Die ander nationes het hul ondersteuning verleen aan [[Pous Gregorius XII]]. Derhalwe was die stem 1:3 teen die Boheme. Jan Hus en ander Boheme het egter Wenceslaus se opposisie teen Gregorius uitgebuit. Die koning het by wyse van die Dekreet van Kutná Hora ([[Duits]]: Kuttenberg) op 18 Januarie 1409 die universiteit se grondwet ondermyn deur aan die Boheme drie stemme toe te ken. Slegs 'n enkele stem het vir die ander nationes oorgebly, vergeleke met een stem vir elke natione soos tevore. Die resultaat van hierdie "coup" was die emigrasie van buitelandse (meestal Duits) professore en studente wat in Mei [[1409]] die Universiteit van Leipzig gestig het. Voor hierdie gebeurtenis het die universiteit omtrent 200 doktorale- en magister studente asook vyfhonderd [[baccalaureus artium|baccalaureus]] studente (in totaal 30,000 studente) gehad. Die universiteit het 'n groot deel van sy studente- en personeelkorps verloor. Skattinge van die verlies wissel van 5000 tot 20,000, insluitende 46 professore. In die herfs van [[1409]] is Jan Hus verkies tot rektor van die nou Tsjeggies-gedomineerde universiteit.
 
Derhalwe het die Praagse universiteit die grootste deel van sy studente en fakulteit verloor. Van die oomblik af het die universiteit spoedig verval tot 'n blote streeksinstelling met 'n lae status.<ref>Lexikon des Mittelalters: "Prag. Universität", J.B. Metzler, Vol. 7, cols 163–164</ref> Die fakulteite van teologie en regte het gou verdwyn (in 1419), en slegs die Fakulteit van kunste het bly voortbestaan.
 
=== Protestantse akademie (1419–1622) ===
[[Lêer:Praha Karolinum výklenek 1.jpg|duimnael|300x300px|Die Karolinum – die oudste gebou van die Karelsuniversiteit wat in die 14de eeu gebou is.]]
Die Fakulteit van kunste van die Karelsuniversiteit in Praag het die sentrum van die [[Hussiete]]-beweging, en die hoof doktrinale gesagsliggaam van die Ultrakwiste, geword. Geen grade is in die jare 1417 tot 1430 toegeken nie en by tye was daar slegs agt of nege professore aanwesig. Keiser Sigismund, die seun van Charles IV, het wat oorgebly het as sy persoonlike eiendom opgeneem en daar is op beskeie vlak vooruitgang gemaak. Keiser [[Ferdinand I]] het die [[Jesuïet]]e na Praag opgeroep, en in 1562 het hulle 'n akademie gestig- die Clementinum. Van 1541 tot 1558 was die Tsjeggiese humanis Mattheus Collinus (1516–1566) 'n professor van [[Grieks]] aan die instelling. <ref>{{cite web|url=http://libri.cz/databaze/kdo18/search.php?zp=6&name=KOL%CDN|work=KDO BYL KDO v našich dějinách do roku 1918|title=KOLÍN (Kalina) z CHOTĚŘINY Matouš (Mattheus Collinus a Choterina)|language=Tsjeggies}}</ref> Vooruitgang is ook gemaak toe keiser Rudolf II residensie opgeneem het in [[Praag]]. In 1609 is die verpligte selibaatskap van professors afgeskaf.<ref name= "Timeline">{{cite web|url=http://www.cuni.cz/UKENG-3.html|title=Timeline of Charles University in Prague|publisher=Karelsuniversiteit|date=12 Junie 2006|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20181116172619/https://www.cuni.cz/UKENG-3.html|archive-date=16 November 2018|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> In [[1616]] het die Jesuïete Akademie 'n universiteit geword. (Dit kon akademiese grade toeken.) <ref name="Timeline" />
 
Die Jesuïete is in 1618 tot 1621, aan die begin van die [[Dertigjarige oorlog]] wat in Praag begin is, deur anti-Katolieke en anti-imperialistiese Boheme uitgesit. Teen 1622 het die Jesuïete 'n dominante invloed oor die keiser gehad. 'n Ryksdekreet van 19 September 1622 het die Jesuïete beheer oor die gehele skoolsisteem van Boheme, [[Morawië]] en [[Silesië]] gegee. Die laaste vier professors by die Karolinum het bedank en die Karolinum en nege kolleges het na die Jesuïete oorgegaan. Die reg om grade toe te ken, kanselierskappe te hou en sekulêre professors aan te stel is ook aan die Jesuïete toegestaan.
 
=== Karel-Ferdinand Universiteit (1622–1882) ===
Kardinaal Ernst Adalbert von Harrach het die samesmelting van die universiteit met ander instellings en die onttrekking van die episkopalistiese reg tot die kanselierskap teengestaan en die optrek van die Goue Bull vir die bevestiging van die toegif aan die Jesuïete verhoed. Kardinaal Ernst het die Collegium Adalbertinum befonds, en in 1638 het keiser Ferdinand III van die [[Heilige Romeinse Ryk]] die onderrig-monopolie wat deur die Jesuïete geniet is beperk. Hy het hulle ontneem van die regte, eiendomme en argiewe van die Karolinum en die universiteit weereens onafhanklik verklaar onder 'n ryksbeskermheer. Gedurende die laaste jare van die [[Dertigjarige oorlog]] is die Karelsbrug in Praag op dapper en moedige wyse deur studente van die Karolinum en Clemtinum beskerm. Sedert [[1650]] neem gegradueerdes 'n eed om die onbevlekte ontvangs van die Heilige Maagd te onderhou, wat elke jaar hernu word.
 
[[Lêer:Clementinum library.jpg|duimnael|250px|links|Die Barok biblioteeksaal van die Clementinum wat oorspronklik aan die universiteit behoort het en vandag deel vorm van die [[Nasionale Biblioteek van die Tsjeggiese Republiek]]]]
Op 23 Februarie 1654 het keiser Ferdinand III van die Heilige Romeinse Ryk die Karolinum en Clementium laat saamsmelt en 'n enkele universiteit geskep met vier fakulteite-die Karel Ferdinand-universiteit.<ref>{{cite book|chapterurl=http://libri.cz/databaze/dejiny/text/t45.html|first=František|last=Čapka|title=Dějiny zemí Koruny české v datech|chapter =VII. Vláda Habsburků a protireformace|language=Tsjeggies|isbn=978-80-85983-67-8|url=http://www.libri.cz/databaze/dejiny/|publisher=Libri|location=Praag|year=1999|accessdate=21 Junie 2009}}</ref> Die Karolinum het op die stadium slegs beskik oor 'n Fakulteit van kunste (Praag), die enigste fakulteit wat die [[Hussiete]]-oorloë oorleef het. In die tyd het die universiteit bekendgestaan as die '''Karel-Ferdinand-universiteit''' ([[Latyn]]: '''Universitatis Carolinae Ferdinandeae'''). Die verwaarloosde Karolinum is in [[1718]] op onkoste van die staat herbou.
 
Die herbouing en die burokratiese hervormings van die universiteit in die tyd van die [[Huis van Habsburg|Habsburg vorstehuis]] in [[1752]] en [[1754]] het die universiteit ontneem van baie van sy voormalige voorregte. In [[1757]] is 'n Augustiniaan en Dominikaan aangestel om teologiese onderrig te gee. Daar was egter 'n geleidelike bekendstelling van verligte hervormings en die proses het teen die einde van die eeu 'n hoogtepunt bereik toe selfs nie-Katolieke die reg gegee is om te studeer. Op 29 Julie 1784 het [[Duits]] [[Latyn]] as voertaal vervang. <ref>{{cite web|url=http://www.cuni.cz/UK-1584-version1-history_of_UK.doc|title=History of Charles University|format=DOC|date=18 Mei 2004|publisher=Karelsuniversiteit|access-date=21 Junie 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20200326161820/https://cuni.cz/UK-1584-version1-history_of_UK.doc |archive-date=26 Maart 2020|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Vir die eerste keer is [[Protestant]]e toegelaat en kort daarna ook [[Jode]]. Die universiteit het die benodigdheid vir 'n leerstoel vir die Tsjeggiese taal en letterkunde erken. Keiser Leopold II van die Heilige Romeinse Ryk het op 28 Oktober 1791 die leerstoel deur 'n dekreet gevestig. Op 15 Mei 1792 is die geskiedkundige Franz Martin Pelzel ([[Tsjeggies]]: František Martin Pelcl)<ref>{{cite web|url=http://www.ujc.cas.cz/lingviste/pelcl-frantisek.html|title=František Pelcl|publisher=Instituut van die Tsjeggiese Taal van die Akademie van Wetenskappe van die Tsjeggiese Republiek|access-date=17 Maart 2012|language=Tsjeggies|archive-url=https://web.archive.org/web/20150321093501/http://www.ujc.cas.cz/lingviste/pelcl-frantisek.html|archive-date=21 Maart 2015|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> aangestel as professor van die leerstoel. Hy het op 13 Maart 1793 met sy lesings begin.<ref>{{cite book| chapterurl=http://libri.cz/databaze/dejiny/text/t57.html|first=František|last=Čapka|title = Dějiny zemí Koruny české v datech|chapter = VIII. Od osvícenského absolutismu k národnímu obrození|language=Tsjeggies|isbn=978-80-85983-67-8|url=http://www.libri.cz/databaze/dejiny/|publisher=Libri|location=Praag|year=1999|accessdate=21 Junie 2009}}</ref>
 
Tydens die rewolusie van [[1848]] het beide Duitse en Tsjeggiese studente geveg vir die byvoeging van Tsjeggies as voertaal aan die Karel-Ferdinand-universiteit. As gevolg van die demografiese veranderinge van die 19de eeu het Praag teen 1860 nie meer beskik oor 'n meerderheid Duitstalige inwoners nie. Teen 1863 was twee-en-twintig kursusse in Tsjeggies en die res (uit 187 lesings) in Duits. In [[1864]] het die Duitsers die stigting van 'n aparte Tsjeggiese universiteit voorgestel. Tsjeggiese professore het die voorstel verwerp omdat hulle nie ontneem wou wees van die kontinuïteit van die universiteit se tradisies nie.
 
=== Skeuring in Tsjeggiese en Duitse universiteite ===
 
Dit het gou duidelik begin word dat nòg die Tsjegge nòg die Duitsers tevrede was met die tweetalige reëling wat die universiteit na die rewolusie van 1848 aangeneem het. Die Tsjegge het ook geweier om die idee van die herinstelling van die 1349 Natio-universiteit (Nasies-universiteit) te ondersteun en in stede daarvan hul ondersteuning verleen aan die idee om die universiteit se eenheid te behou maar dit in verskillende universiteits-kolleges te verdeel, een Tsjeggies en een Duits. Dit sou beide die Tsjegge en Duitsers toelaat om die gesamentlike tradisies van die universiteit te behou. Die Duitssprekendes het egter gou die voorstel ge-veto: hulle het voorgestel dat die Karelsuniversiteit verdeel word in twee aparte instellings.
 
[[Lêer:Hopfner Promotionsurkunde.jpg|duimnael|Doktorale diploma van die astroloog Friedrich Hopfner wat in 1905 uitgereik is deur die Duitse Karel-Ferdinand Universiteit in Praag]]
Lyn 89:
In 1890 het die Koninklike en Keiserlike Tsjeggiese Karel-Ferdinand Universiteit 112 lektore en 2,191 studente gehad en die Koninklike en Keiserlike Duitse Charles-Ferdinand Universiteit 146 lektore en 1,438 studente. Beide universiteite het beskik oor drie fakulteite; Die Teologiese Fakulteit is tot [[1891]] gedeel, toe dit ook verdeel is. In die wintersemester van 1909-10 het die Duitse Karel-Ferdinand Universiteit 1,778 studente gehad, en diè het bestaan uit 58 teologiestudente, vir beide die sekulêre priesterskap en godsdienstige ordes; 775 regstudente; 376 geneeskundestudente en 589 filosofiestudente. Omtrent 80 van die studente was vroulik. Die professore is as volg ingedeel: teologie, 7 gereelde professore, 1 assistent-professor, 1 dosent; regte, 12 gereelde professore, 2 assistent-professore, 4 dosente; medisyne, 15 gereelde professore, 19 assistente, 30 dosente; filosofie, 30 gereelde professore, 8 assistent-professore, 19 dosente, 7 lektore. In die wintersemester van 1909-10 het die Tsjeggiese Karel-Ferdinand Universiteit 4,319 studente gehad, en diè het bestaan uit 131 teologiestudente, vir beide die sekulêre priesterskap en godsdienstige ordes; 1,962 regstudente; 687 geneeskundestudente en 1,539 filosofiestudente. Omtrent 256 van die studente was vroulik. Die professore is as volg verdeel: teologie, 8 gereelde professore, 2 dosente; regte, 12 gereelde professore, 7 assistent-professore, 12 dosente; geneeskunde, 16 gereelde professore, 22 assistente, 24 dosente; filosofie, 29 gereelde professore, 16 assistent-professore, 35 dosente en 11 lektore.
 
Die hoogtepunt van die Duitse Universiteit was die era wat die [[Eerste Wêreldoorlog]] voorafgegaan het toe dit die tuiste was van wêreldbekende wetenskaplikes soos die fisici en filosowe [[Ernst Mach]], Moritz Winternitz en [[Albert Einstein]]. Bykomend hiertoe het die Duitstalige studente bekende indiwidue soos die toekomstige skrywers Max Brod, [[Franz Kafka]], en Johannes Urzidil ingesluit.<ref>{{cite web|url=http://www.johannes-urzidil.cz/zivot.html|title=Johannes Urzidil–život–chronologie|publisher=Společnost Johannese Urzidila|access-date=21 Junie 2009|language=Tsjeggies|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305181638/http://johannes-urzidil.cz/zivot.html|archive-date=5 Maart 2016|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Die "Lese- und Redehalle der deutschen Studenten in Prag" (Die "Lees- en Lesingsaal van die Duitse studente in Praag") wat in [[1848]] gestig is was 'n belangrike sosiale en wetenskaplike sentrum. Hulle biblioteek het in [[1885]] meer as 23,519 boeke asook 248 wetenskaplike joernale, 19 dagblaaie, 49 tydskrifte en 34 vermaaksuitgawes bevat. Gereelde lesings is gehou met wetenskaplike en politiese temas.
 
Selfs voor [[Oostenryk-Hongarye]] in [[1918]] ontbind is en opgevolg is deur nasionale state soos [[Tjeggoslowakye]], het Tsjeggiese politici geëis dat die kentekens uit [[1348]] eksklusief deur die Tsjeggiese universiteit behou word. Wet No. 197/1919 Sb. z. a n. het die Protestante teologiefakulteit gevestig, maar nie as deel van die Karelsuniversiteit nie.<ref>{{cite web |url=http://psp.cz/eknih/1918ns/ps/stenprot/043schuz/s043002.htm |title=Národní shromáždění československé 1918–1920, 43. schůze, část 2/10|date=8 April 1919|work=Společná česko-slovenská digitální parlamentní knihovna|language=Tsjeggies|archive-url=https://web.archive.org/web/20121028013819/http://psp.cz/eknih/1918ns/ps/stenprot/043schuz/s043002.htm|archive-date=28 Oktober 2012 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Dit het egter op 10 Mei 1990 verander toe dit 'n fakulteit van die universiteit geword het.<ref>{{cite web |url=http://web.etf.cuni.cz/ETFENG-24.html|title=A brief history of the Protestant Theological Faculty of Charles University |publisher=Protestantse Teologiefakulteit van Karelsuniversiteit|date=12 Maart 2009|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190401180326/https://web.etf.cuni.cz/ETFENG-24.html|archive-date=1 April 2019|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> In 1920 is die sogenaamde ''Iuridictum:Lex Mareš'' (No. 135/1920 Sb. z. a n.) uitgereik wat vernoem is na sy skepper, professor František Mareš. Dit het bepaal dat die Tsjeggiese universiteit die opvolger was van die oorspronklike universiteit. <ref>{{cite web |url=http://psp.cz/eknih/1918ns/ps/stenprot/105schuz/s105003.htm|title=Národní shromáždění československé 1918–1920, 105. schůze, část ⅜|date=1 Januarie 1920|work=Společná česko-slovenská digitální parlamentní knihovna|language=Tsjeggies|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303195351/http://psp.cz/eknih/1918ns/ps/stenprot/105schuz/s105003.htm |archive-date=3 Maart 2016 |url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Dit het die Habsburgse naam Ferdinand uitgelaat en sou voortaan bekendstaan as die '''Karelsuniversiteit''', terwyl die Duitse universiteit nie genoem is in die dokument nie en voortaan amptelik bekend sou staan as die '''Duitse Universiteit in Praag''' ([[Duits]]: '''Deutsche Universität Prag''').<ref>{{cite web |url=http://is.cuni.cz/webapps/archiv/public/books/bs/1201577654060565/?lang=en|title=Registries of the German University in Prague |website=is.cuni.cz|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190701172236/http://is.cuni.cz/webapps/archiv/public/books/bs/1201577654060565/?lang=en|archive-date=1 Julie 2019|url-status=live|df=dmy-all}}</ref><ref> name="history of CUNI">{{cite web|title=History of Charles University|url=http://www.cuni.cz/UKEN-106.html|website=www.cuni.cz|publisher=Karelsuniversiteit in Praag|accessdate=23 Maart 2015}}</ref>
 
In 1921 het die Duitsers dit oorweeg om hul universiteit te skuif <ref>{{cite web |url=http://senat.cz/zajimavosti/tisky/1vo/tisky/T1174_00.htm |publisher=Senát Národního shromáždění|title=Zákon o přeložení sídla německé university v Praze|date=16 Desember 1921|language=Tsjeggies|archive-url=https://web.archive.org/web/20120716170625/http://senat.cz/zajimavosti/tisky/1vo/tisky/T1174_00.htm|archive-date=16 Julie 2012|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> na [[Liberec]] ([[Duits]]: Reichenberg), in Noord-Boheme. In 1930 het omtrent 42,000 Praagse inwoners [[Duits]] as huistaal gepraat, terwyl miljoene Duitssprekendes in noord-, suid- en wes Boheme, in [[Tsjeggies-Silesië]] en dele van [[Morawië]] naby die grense met Oostenryk en Duitsland gewoon het.
 
[[Lêer:Pečeť Univerzity Karlovy v Praze.jpg|duimnael|Die kenteken van die universiteit; 'n strydpunt tussen die universiteite]]
In Oktober 1932, na Naegle se dood, het die Tsjegge weer 'n kontroversie oor die kentekens veroorsaak. Etniese spanning het verhoog, alhoewel sommige professors van die Duitse Universiteit lede van die Tsjeggoslowaakse regering was. Enige ooreenkoms om die kentekens vir beide die universiteite te gebruik is verwerp. Op 21 November 1934 moes die Duitse-universiteit die kentekens oorhandig aan die Tsjegge. Die senaat van die Duitse-universiteit het 'n afvaardiging gestuur na die Minister van Onderwys, Krčmář, om daarteen te protesteer. Op die middaguur van 24 November 1934 het duisende studente van die Tsjeggiese-universiteit voor die gebou van die Duitse universiteit geprotesteer. Die Tsjeggiese rektor, Karel Domin, het 'n toespraak gegee wat die skare aangemoedig het om aan te val terwyl die Duitse studente probeer weerstand bied het. Op 25 November 1934 het die rektor, Otto Grosser (1873-19511873–1951) onder dreigemente van geweld die kentekens oorhandig. Die gebeure van 1934 het die verhoudinge tussen die twee universiteite en volke skade berokken.
 
Die gety het egter in 1938 gedraai na die [[München-ooreenkoms]], toe Duitse troepe die grensgebiede van Tjeggoslowakye binnegeval het (die sogenaamde Sudetenland), net soos Poolse en Hongaarse troepe elders gedoen het. Op 15 Maart 1939 het die Duitsers Tjeggoslowakye gedwing om te skeur en die land is deur die Duitsers geokkupeer as die Protektoraat van Boheme en Morawië. Reichsprotektor [[Konstantin von Neurath]] het die historiese kentekens aan die Duitse universiteit oorhandig, wat amptelik hernoem is na die Deutsche Karls-Universität in Prag. Op 1 September 1939 is die Duitse-universiteit onder die gesag geplaas van die Ryksdepartement van Opvoeding in Berlyn en op 4 November 1939 is dit geproklameer as 'n Reichsuniversität.<ref>{{cite journal|url=http://vesmir.cz/clanky/clanek/id/3894 |journal=Vesmír|title=Německá lékařská fakulta v Praze (1883–1945)|language=Tsjeggies|first=Ludmila|last=Hlaváčková|issue=73 |date=Desember 1994}}</ref>
Lyn 104:
Die Tweede Wêreldoorlog het die einde van die naasbestaan van die universiteite in [[Praag]] meegebring.
 
=== Teenswoordige universiteit (sedert 1945) ===
[[Lêer:Praha Karolinum ext 2.jpg|duimnael|Fasade van die moderne ingang na die Karolinum, sentrum van Karelsuniversiteit]]
Alhoewel die universiteit begin herstel het na 1945 het dit vir 'n geruime tyd nie akademiese vryheid geniet nie. Na die kommunistiese staatsgreep van [[1948]] het die nuwe regime begin om "suiwerings" te reël en alle vorme van meningsverskille en onenigheid met die amptelike ideologie te onderdruk, wat sou voortduur vir die volgende vier dekades. Die tweede golf "suiwerings" het tydens die '''Tsjeggoslowaakse Normalisasie'''-tydperk plaasgevind wat begin het in die 1970's. <ref>{{cite web |url=http://www.cuni.cz/UKENG-181.html|title=History of CU|publisher=Cuni.cz|date=4 April 2014|access-date=12 Augustus 2014|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190329002615/https://www.cuni.cz/UKENG-181.html |archive-date=29 Maart 2019|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Die situasie het slegs in die 1980's begin verbeter; studente het verskeie aktiwiteite georganiseer en verskeie vreedsame betogings het in die nasleep van die buitelandse rewolusies van 1989 plaasgevind.<ref>{{cite web |url=http://www.prague-life.com/prague/charles-university|title=A University Fit for a King|publisher=Prague-life.com|date=|access-date=12 Augustus 2014 |language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20150421221105/http://www.prague-life.com/prague/charles-university|archive-date=21 April 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> Dit was die begin van die Fluweel Rewolusie van 1989 waarin beide studente en fakulteitslede 'n groot rol gespeel het. Václav Havel— 'n skrywer, dramaturg en filosoof— is vanuit die geledere van die onafhanklike akademiese gemeenskap gewerf en in Desember 1989 aangestel as president van die nuwe republiek.
 
== Ligging ==
Die Karelsuniversiteit beskik nie oor een gesamentlike kampus nie. Die akademiese fasiliteit is regdeur die stad van Praag geleë, en drie van die fakulteite is geleë in ander stede. (twee van hulle in Hradec Králové en een in Plzeň). Die historiese hoofgebou uit die 14de eeu, die Karolinum, is geleë in die ou stad van Praag en maak die universiteit se sentrum uit. Dit is die setel van die rektor en van die akademiese senaat van Karelsuniversiteit. Die Karolinum is ook die ligging vir amptelike akademiese seremonies soos gradeplegtighede.
 
Die botaniese tuin van die Karelsuniversiteit in Praag word onderhou deur die Fakulteit van Wetenskappe en is geleë in die "Nuwe Stad" van Praag.
 
== Organisasie ==
 
=== Fakulteite ===
Lyn 136:
* Fakulteit Lettere en Wysbegeerte, Praag
 
=== Akademiese instellings ===
 
* Instituut van die Geskiedenis en Argiewe van die Karelsuniversiteit
* Sentrum vir Teoretiese Studies
* Sentrum vir Ekonomiese Navorsing en Nagraadse Opvoeding (CERGE-EI) saam met die Akademie van Wetenskappe van die Tsjeggiese Republiek)
* Omgewingsentrum
 
=== Ander eenhede ===
 
* Rekenaarwetenskap Sentrum
Lyn 151:
* Agentskap van die Raad van Hoëronderwys-instellings
 
=== Ranglyste ===
Volgens die QS Vak-ranglys is die Karelsuniversiteit tussen die beste 51–100 universiteite in die wêreld wat aardrykskunde en linguïstiek betref.<ref>{{cite web|url=http://www.topuniversities.com/node/2271/ranking-details/university-subject-rankings/2014 |title=Charles University Rankings|publisher=Top Universities|access-date=12 Augustus 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20190921040453/https://www.topuniversities.com/node/2271/ranking-details/university-subject-rankings/2014|archive-date=21 September 2019|url-status=live|df=dmy-all}}</ref>
{| class=wikitable
|-
!QS Vakke!!2011!!2018
|-
Line 169 ⟶ 168:
 
{| class=wikitable
|-
!Shanghai Vakvelde<ref>{{cite web|url=http://www.shanghairanking.com/World-University-Rankings/Charles-University-in-Prague.html |title=Charles University in Prague in World Top 500 Universities|publisher=Shanghairanking.com|access-date=12 Augustus 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20200414191212/http://www.shanghairanking.com/World-University-Rankings/Charles-University-in-Prague.html|archive-date=14 April 2020|url-status=live|df=dmy-all}}</ref>!!2012!!2018
|-
Line 177 ⟶ 175:
|}
 
=== Internasionale samewerking ===
In Duitsland werk die Karelsuniversiteit in Praag saam met die Goethe-universiteit in Frankfurt am Main. Beide stede is ook verbind by wyse van 'n vennootskap.<ref>[http://www2.uni-frankfurt.de/38446421/strategisch1.html International cooperation – Germany]. Webblad van die Goethe-universiteit Frankfurt am Main. Datum besoek: 22 November 2012</ref>
 
== Tabel van noemenswaardige fakulteitslede en studente ==
 
=== Noemenswaardige studente ===
{| class="wikitable"
|-
! Onverdeel, voor 1882
! Tsjeggiese Universiteit <br />(1882–1939 en 1945–teenswoordig)
! Duitse Universiteit <br />(1882–1945)
|-
|
Line 203 ⟶ 200:
* Ferdinand Stoliczka (1838–1874), paleontoloog
* Matthias of Trakai (c. 1370–1453), Biskop van Vilnius
* Jan Erazim Vocel (1803–1871), digter, argeoloog, historikus
|
* Václav Bělohradský (g. 1944) filosoof
Line 262 ⟶ 259:
|}
 
=== Noemenswaardige akademici ===
{| class="wikitable"
|-
! onverdeel voor 1882
! Tsjeggiese Universiteit <br />(1882–1939 en 1945–tot die hede)
! Duitse Universiteit <br />(1882–1945)
|-
|
Line 317 ⟶ 313:
* Zdenek Herman
|
* Friedrich Adler
* Alfred Amonn
* Gustav Becking
Line 332 ⟶ 328:
* Ernst Pringsheim, Sr.
* Ernst Pringsheim, Jr.
* Friedrich Reinitzer –
* Samuel Friedrich Stein
* Friedrich Weleminsky
Line 339 ⟶ 335:
|}
 
== Leierskap ==
* Prof. MUDr. Tomáš Zima, DrSc., MBA het prof. RNDr. Václav Hampl, DrSc. op 1 Februarie 2014 opgevolg as rektor van die Karelsuniversiteit.
 
== Voetnotas ==
{{Verwysings}}
 
== Verwysings ==
* F. Čapka: ''[http://libri.cz/databaze/dejiny/main.html Dějiny zemí Koruny české v datech]''
* ''[http://www.libri.cz/databaze/kdo18/ KDO BYL KDO v našich dějinách do roku 1918]''
* ''[https://web.archive.org/web/20080206204618/http://www.psp.cz/eknih/ Digitální parlamentní knihovna]''
* ''[http://senat.cz/zajimavosti/tisky/1vo/ Historické senátní tisky]''{{deadDooie linkskakel|date=November 2016|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}
* Ludmila Hlaváčková: ''[https://web.archive.org/web/20080316124541/http://vesmir.cz/clanek.php3?CID=3894 Německá lékařská fakulta v Praze (1883–1945)]''
* ''[http://www.cuni.cz/IFORUM-2430.html 17. listopad 1939 je opředen mýty, říká historik Petr Koura]''
* Josef Chalupský: ''[http://www.parazitologie.cz/zpravy/10-4/cl-10.html 17. listopad 1939]''
* ''[http://www.cuni.cz/UK-145.html Littera fundationis Universitatis Carolinae Pragensis. 7. Aprilis 1348]''
* ''[https://books.google.com/books?id=EEABAAAAYAAJ&printsec=titlepage Album, seu Matricula Facultatis juridicae, 1372–1418]''
* ''[http://www.cuni.cz/UK-1584-version1-history_of_UK.doc History of Charles University]'' DOC-lêer met prente
* ''[http://johannes-urzidil.cz/ Page about Johannes Urzidil]''
* [http://www.collegium-carolinum.de/ Official page of Collegium Carolinum]
* ''[https://web.archive.org/web/20070928140421/http://www.mhadie.it/ Measuring Health and Disability in Europe]''
 
== Verdere leesmateriaal ==
* Chad Bryant: ''Prague in Black. Nazi Rule and Czech Nationalism''. Harvard Press
* František Kavka: ''The Caroline University of Prague. A short history''
* Peter Demetz: ''Prague in Black and Gold. Scenes from the Life of European City''
 
== Eksterne skakels ==
** [http://www.cuni.cz/UKENG-181.html Amptelike geskiedenis van CU] (kortliks)
** [https://web.archive.org/web/20080316193932/http://ipc1.cuni.cz/iis/6.htm Uit die Geskiedenis van die Karelsuniversiteit in Praag] (tydslyn)
Line 373 ⟶ 369:
* [http://www.ethbib.ethz.ch/exhibit/pauli/mach.html Tydslyn van Ernst Mach se lewe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091117013559/http://www.ethbib.ethz.ch/exhibit/pauli/mach.html |date=17 November 2009 }}
* [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3906253?dopt=Abstract Rise and fall of the German University Eye Clinic in Prague]
* [http://veritas.evangnet.cz/download/bulletin7-1998.pdf Universita Karlova od počátků husitství do Bílé hory] ([[PDF]])
* [http://www.bsz-bw.de/depot/media/3400000/3421000/3421308/01_0384.html Prager Professoren 1938–1948] {{de icon}}