Voël: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
JMK (besprekings | bydraes)
kNo edit summary
JMK (besprekings | bydraes)
kNo edit summary
Lyn 28:
Die eerste klassifiseringstelsel vir voëls is deur [[Francis Willughby]] en [[John Ray]] in hul [[1676]] uitgawe van ''Ornithologiae'' ontwikkel.<ref>Del Hoyo, Josep, et al. ''Handbook of Birds of the World Vol 1'' 1992. Barcelona: Lynx Edicions, ISBN 84-87334-10-5</ref> Hulle werk, ietwat aangepas, vorm die basis vir die huidige klassifiseringstelsel wat oorspronklik deur [[Carolus Linnaeus]] in [[1758]] uitgewerk is.<ref>{{cite book | last = Linnaeus | first = C | authorlink = Carolus Linnaeus | title = Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata. | publisher = Holmiae. (Laurentii Salvii). | date = 1758 | location = | pages = 824 | url = http://dz1.gdz-cms.de/index.php?id=img&no_cache=1&IDDOC=265100 | doi = | id = }}</ref>
 
Voëls word gekategoriseer as die [[Klas (biologie)|klas]] Aves in [[wetenskaplike klassifikasie]]. [[Filogenetiese klassifikasie]] plaas voëls in die dinosourusklade [[Theropoda]]. Volgens huidige konsensus vorm Aves en hul sustergroep, die [[Orde (biologie)|orde]] [[Crocodilia]], saam die laaste oorlewende lede van die [[reptiel]]klade [[Archosauria]]. Filogeneties word Aves oor die algemeen gedefinieër as afstammelinge van die mees onlangse gemeenskaplike voorouer van moderne voëls en ''[[Archaeopteryx|Archaeopteryx lithographica]]''.<ref>{{cite book |author= Padian K. & Chiappe LML.M. |editor= Currie PJ & Padian K |title= Encyclopedia of Dinosaurs|year= 1997| publisher= Academic Press|location= San Diego|isbn= |id= |pages= 41-96|chapter= Bird Origins}}</ref> ''Archaeopteryx'' is afkomstig van die laat-Juratydperk (ongeveer 155-150&nbsp;miljoen jaar gelede) en is dan ook die eerste bekende voël bekend onder hierdie definisie. Ander klassifikasies sluit slegs moderne voëlgroepe in en sluit die meeste groepe wat slegs deur fossiele bekend is uit.<ref>{{cite book |last= Gauthier |first= J. |editor= Padian K. |title= ''The Origin of Birds and the Evolution of Flight.'' Mem. California Acad. Sci 8|year= 1986|isbn= |oclc= |doi= |id= |pages= 1-55|chapter= ''Saurischian Monophyly and the origin of birds''}}</ref> Een van die redes hiervoor is om die onsekerhede aangaande die plasing van ''Archaeopteryx'' in verhouding met diere wat tradisioneel as therapod-dinosourusse bekend staan te vermy.
 
Moderne voëls word in twee [[Orde (biologie)|superorders]] gedeel: die [[Paleognathae]] (meestal voëls wat nie kan vlieg nie, soos [[volstruis]]e) en die uiters diverse [[Neognathae]], wat al die ander voëls bevat. Afhangende van die klassifikasiestelsel wat gebruik word, is daar enigiets tussen 8&nbsp;800 en 10&nbsp;200 bekende voëlspesies wat vandag nog bestaan.
 
=== Dinosourusse en die oorsprong van voëls ===
Daar bestaan bewyse dat voëls ontwikkel het uit Theropoda-dinosourusse, en meer spesifiek dat voëls lede is van die [[Maniraptora]], 'n groep Therapoda-dinosourusse wat ook die [[Dromaeosauridae]]- en die [[Oviraptoridae]]-families insluit.<ref>[http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/274/5290/1164 Early Adaptive Radiation of Birds: Evidence from Fossils from Northeastern China] deur Hou L., Martin M., Zhou Z. & Feduccia A., (1996). ''Science'' '''274'''(5290): 1164–1167.</ref> Namate meer en meer nie-voëlagtige Therapoda-dinosourusse ontdek word wat steeds nou aan voëls verwant is, word die eens duidelike onderskeiding tussen voëls en ander diere minder ooglopend. Onlangse ontdekkings in die Liaoning-provinsie in Noordoos-[[China]] het onthul dat etlike klein Therapoda-dinosourusse vere gehad het, wat tot hierdie onduidelikheid bydra.<ref>Norell, M. & Ellison M. (2005). ''Unearthing the Dragon, The Great Feathered Dinosaur Discovery.'' Pi Press: New York. ISBN 0-13-186266-9</ref>
 
Die vroeë voël, ''Archaeopteryx'', van die [[Juratydperk]], is bekend as een van die eerste "verlore skakels" van die laat-19de eeu wat die teorie van [[evolusie]] ondersteun het, selfs al word ''Archaeopteryx'' nie as 'n direkte voorouer van moderne voëls beskou nie. 'n Ander vroeë voël is ''[[Confuciusornis]]'', van die vroeë [[Kryttydperk]]. Dit is moontlik dat albei hierdie voëls voorafgegaan is deur ''[[Protoavis texensis]]'', alhoewel die [[fossiel]] wat dié naam dra so fragmentaries is, dat daar aansienlike twyfel bestaan of die fossiel wél aan 'n voëlagtige dier behoort. Ander Mesosoïese voëls sluit die [[Enantiornithes]], ''[[Yanornis]]'', ''[[Ichthyornis]]'', ''[[Gansus]]'' en die ''[[Hesperornithiformes]]'' in – 'n groep lopende duikvoëls wat amper soos dobbertjies en seeduikers gelyk het.