Termiet: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
 
Lyn 25:
'''Termiete''' (''Isoptera'') is 'n [[orde (biologie)|orde]] van sosiale [[insek]]te wat in groot groepe lewe.
 
Net soos met [[mier]]e is die meeste individue onvrugbaar. Die uitsondering is die koningin en jaarliks 'n aantal mannetjies, wat egter weer vinnig sterf. Sommige koninginne kan waarskynlik tot sewe jaar oud word, wat die termiet verreweg die langslewendstelanglewendste insek maak.
 
'n Kolonie termiete bevind hulle dikwels gelyktydig bo- en ondergronds en kan bogronds aan hulle termiethope uitgeken word. Die meeste soorte leef in [[Afrika]], [[Asië]] en [[Oseanië]]. Termiete het 'n slegteswak reputasie weens die skade wat hulle aan houtstrukture aanrig, maar is 'n onmisbare voedselbron vir sommige diere soos die [[ietermagog]] en sommige [[akkedis]]se.
 
Onder die termiete is daar werkers (vroulike individue) en soldate (manlike individue). Die mannetjies van sekere tropiese soorte is berug omdat hulle groot sterk kake het en selfs giftig kan wees.
 
Om die getalaantall termiete in 'n kolonie te skat word 'n sekere aantal van hulle 'n pers kleurstof gevoer wat hulle 'n pers skynsel gee. Nadat hulle met die ander termiete gemeng het, kan die persentasie pers termiete bepaal word, en kan die totale getal termiete daaruit geskat word. <ref>Skaife, S.H.: The amazing world of the ant. Johannesburg: Suid-Afrikaanse Uitsaaikorporasie, 1965</ref>
 
Termiete speel 'n belangrike rol in die natuur omdat hulle hout tot eenvoudiger organiese verbindings afbreek, maar hulle kan ook ʼn bedreiging wees deur die skade wat hulle aan huise en meubels en in die landbou en tuinbou kan aanrig.
Lyn 44:
Daar is ongeveer 2 000 spesies wat hoofsaaklik volgens die bouvorm van die soldate se koppe en kake geklassifiseer word. Een van die primitiefste spesies is ''Mastotermes darwiniensis'', die enigste verteenwoordiger van die familie ''Mastotermitidae''. Die termiete word van die ander onderskei deur die groter agtervlerke en deur die pote, wat uit 5 in plaas van 4 litte bestaan.
 
Die familie, die droëhouttermiete (''Katotermitidae''), die ''Rhinotermitidae'', die ''Hodotermitidae'' en die ''Serritermitidae'' (met net een spesie, in die [[Verenigde State van Amerika|VSA]]) vorm saam die groep van die laer termiete. Hulle het almal Flagellateflagellate in die spysverteringskanale en hul neste is baie eenvoudig. Sowat 75 % van die resente termietspesies behoort tot die groep van die hoër termiete (familie ''Termitidae''); wat oral in die trope voorkom.
 
Hulle het geen simbiontesimbiote nie, hulle bou hul neste op talle verskillende maniere en die soldate het meestal spuitorgane in plaas van sterk kake as verdedigingsmeganisme. Daar word 4 onderfamilies in die groep onderskei: die ''Amitermitinae'', die ''Macrotermitinae'', die ''Termitinae'' en die ''Nasutermitinae'', die grootste groep van almal met sowat 500 spesies.
 
Termiete word in die volgende families onderverdeel:
Lyn 59:
 
==Kenmerke==
Termiete woon in groot kolonies. Hulle is room-wit, sagte-lyf insekte met relatiewe groot bruin koppies en reguit antenna'santennes. Termiete het nie 'n middellyf nie. Mannetjies en wyfies wat kan voortplant het vier vlerke wat afval na 'n kort vlug. Soldate het groot kake of snuite waarmee hulle verdedigende vloeistowwe kan spuit.<ref>First Field Guide to Insects of Southern Africa. Published by Sasol. ISBN: 1-86872-292-9</ref>
 
==Habitat==
Lyn 66:
Ondergrondse neste word dikwels bokant die grond uitgebou en word dan miershope genoem. Dit is 'n ingewikkelde stelsel van kamers en gange wat uit 'n mengsel van grond, uitwerpsels, fyn hout en speeksel gebou word. Die buitekant van die miershoop is gewoonlik kliphard. Sommige spesies bou geweldig groot miershope wat 'n ewe groot bevolking huisves. 'n Vindingryke stelsel van gange en lugopeninge maak die sirkulasie van lug asook lugvogtigheid in die nes moontlik. Veral die neste van ''Bellicositermes natalensis'' en ''Termes''-spesies is baie hoog (tot 2 m).
 
Die spesies van ''Cubitermes'' se miershope is in die vorm van paddastoele, terwyl die nessies van ''Apicotermes'' ongeveer so groot soos 'n man se vuis is. In Australië word die sogenaamde kompastermiet aangetref, naamlik ''Amitermes meridionalis'', wat hulle neste (4 tot 5 m hoog) altyd skuins in 'n noord-suidrigting bou. Die ''Nasutitermes''-spesies bou hulle neste in bome. Indien termiete buite die nes moet beweeg om by die kos te kom, bou hulle oordekte gange bo die grond tot by die voedselbron.
 
==Lewensgeskiedenis==
Lyn 76:
Daar is ook spesies, die sogenaamde oestermiete, wat korsmosse en grasse in hulle neste opgaar en laat gis sodat die sellulose afgebreek word. Humuseters word in veral bosryke streke aangetref waar die grond humusryk is. Die laagste termietspesies is houteters.
 
Die nathouttermiete leef van vogtige hout omdat dit al gedeeltelik deur bakterieë en swamme tot humus afgebreek is en dus baie skimmelweefsel bevat wat as voedsel dien. Nathouteters kan egter ook droë hout aantas wanneer hulle oor ʼn'n waterbron soos grondwater beskik. Die insekte maak die hout self nat. Droëhouttermiete het nie 'n verbinding met die grond nodig nie en kan water deur die afbreek van organiese stowwe verkry.
 
Om die sellulose in die hout te verteer, is die termiete gashere van eensellige organismes met sweephare (flagellate) wat in die spysverteringskanale leef (dermsimbionte) en die fyn houtdeeltjies vir die gasheer opneem en verteer. Dit is nog nie duidelik hoe die termiete in hulle behoeftes vir stikstof voorsien nie. Die voedsel gaan verder deur die spysverteringskanale van verskeie ander termiete voordat dit heeltemal verteer is (trofalakse).
Lyn 89:
Uit die eerste eiers broei vlerklose larwes (nimfe), waarvan die oorgrote meerderheid in arbeiders ontwikkel. Die broeisel word deur die koning en koningin self versorg, maar daarna is die arbeiders vir die instandhouding en bou van die nes en vir die voorsiening van water en voedsel verantwoordelik. Die arbeiderskaste is die grootste van almal en bestaan uit vlerklose, blinde en wit (kleurlose) insekte. Hulle het ronde koppe met sterk kake en 'n klein borsstuk (toraks).
 
In verhouding daarmee is die agterlyf baie klein. Die arbeiders is onvrugbaar en saam met die pseudoarbeiders voer hulle die [[larwes]] en broei hulle uit. Soms word daar ook 'n subkaste arbeiders onderskei. Net soos die arbeiders is die soldate blind, vlerkloos en onvrugbaar. Hulle het egter goed  ontwikkelde kake waarmee hulle die kolonie teen indringers beskerm. Die soldate van hoër ontwikkelde termiete het boonop 'n spuitvormige klier aan die kop waaruit 'n  klewerige vloeistof na 'n indringer gespuit word.
 
Veral by die subfamilie ''Nasutermitinae'' is die klier goed ontwikkel en neem dit in der waarheid die termiet se hele kop in beslag. Die nasuti-soldate is dus doeltreffend vir verdediging toegerus en het nie sterk kake nodig nie. Soldate kan ook volgens hulle grootte in verskillende klasse ingedeel word: die stadium tussen ʼn larwe en 'n volgroeide soldaat staan bekend as presoldaat. Afgesien van genoemde kaste bestaan daar nag 'n aantal soorte wat nie met sekerheid vasgestel kon word nie.