Kioto: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Verbeter Etikette: Visuele teksverwerker Selfoonbydrae Wysiging op selfoonwerf Gevorderde mobiele wysiging |
Uktbreiding Etikette: Selfoonbydrae Wysiging op selfoonwerf Gevorderde mobiele wysiging |
||
Lyn 134:
[[Lêer:Киото, главная улица, 1891.jpg|duimnael|links|Kioto in 1891]]
{{nihongo|'''Kioto'''|京都市|''Kyōto-shi''|}} ''{{Audio|Ja-Kyoto-shi.oga|luister}}'' is 'n stad in die sentrale deel van [[Honsjoe]], [[Japan]] en het 'n bevolking van byna 1,5 miljoen. Die stad was voorheen die land se keiserlike hoofstad en is tans die hoofstad van die [[Kioto Prefektuur]]. Dit vorm 'n belangrike deel van die Osaka-Kobe-Kioto-metropolitaanse gebied. 14 tempel en [[Sjintoïsme|Sjinto]]-heiligdomme is saam met drie andere in die omliggende stede Uji en Ōtsu in [[1994]] deur [[UNESCO]] as [[wêrelderfenisgebied]] gelys
== Agtergrond ==
Geleë in die Kansai-streek op die eiland [[Honsjoe]], vorm Kioto 'n deel van die Keihanshin-metropolitaanse gebied saam met [[Osaka]] en [[Kobe]]. Vanaf 2020 het die stad 'n bevolking van 1,46 miljoen gehad. Die stad is die kulturele anker van 'n aansienlik groter metropolitaanse gebied bekend as Groter Kioto, 'n metropolitaanse statistiese gebied, die tuiste van 'n sensus-geskatte 3,8 miljoen mense.<ref>{{cite web |url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/Kyoto |title=Kyoto <nowiki>|</nowiki> Definition of Kyoto by Merriam-Webster |access-date=7 May 2020 |publisher=Merriam-Webster |archive-date=3 August 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200803021234/https://www.merriam-webster.com/dictionary/Kyoto |url-status=live }}</ref>
Kioto is een van die oudste munisipaliteite in Japan, en is in 794 as die nuwe setel van Japan se keiserlike hof deur keiser Kanmu gekies. Die oorspronklike stad, genaamd Heian-kyō, is in ooreenstemming met tradisionele Chinese feng shui gerangskik volgens die model van die antieke Chinese hoofstad Chang'an/Luoyang. Die keisers van Japan het in die volgende elf eeue vanaf Kioto geregeer tot 1869. Dit was die toneel van verskeie sleutelgebeure van die Muromachi-tydperk, Sengoku-tydperk en die Boshin-oorlog, die Ōnin-oorlog, die Honnō-ji-insident, die Kinmon voorval en die Slag van Toba-Fushimi. Die hoofstad is ná die [[Meiji-restourasie|Meiji-herstel]] van Kioto na [[Tokio]] verskuif. Die moderne munisipaliteit van Kioto is gestig in 1889. Die stad is gespaar van grootskaalse vernietiging tydens die [[Tweede Wêreldoorlog]] en gevolglik het sy vooroorlogse kulturele erfenis meestal behoue gebly.
Kioto word beskou as die kulturele hoofstad van Japan en is 'n groot toeristebestemming. Dit is die tuiste van talle Boeddhistiese tempels, Shinto-heiligdomme, paleise en tuine, waarvan sommige gesamentlik deur UNESCO as 'n Wêrelderfenisgebied aangewys is. Prominente landmerke sluit in die Kyoto-keiserlike paleis, Kiyomizu-dera, Kinkaku-ji, Ginkaku-ji en Kioto-toring.
Die internasionaal bekende videospeletjiemaatskappy Nintendo is in Kioto gevestig. Kioto is ook 'n sentrum van hoër onderwys in die land, en sy instellings sluit die Kioto Universiteit in, die tweede oudste universiteit in Japan.
== Naam ==
In Japannees is Kioto voorheen Kyō (京), Miyako (都), Kyō no Miyako (京の都), en Keishi (京師) genoem. In die 11de eeu is die stad amptelik "Kiōto" (京都, "hoofstad") genoem, van die Middel-Chinese kiang-tuo (vgl. Mandaryns jīngdū). Nadat die setel van die keiser na die stad Edo verskuif is en daardie stad herdoop is na " Tōkyō " (東京, wat "oostelike hoofstad" beteken), was Kioto kortliks bekend as "Saikyō", wat "westerse hoofstad" beteken). As die hoofstad van Japan van 794 tot 1868, word Kioto soms die duisendjarige hoofstad (千年の都) genoem.
Histories het buitelandse spellings vir die stad se naam Kioto en Miaco of Meaco ingesluit.<ref>Lowe, John. (2000). ''Old Kyoto: A short Social History,'' p. x.</ref><ref>{{cite magazine |title=Editorial Paragraphs |magazine=The Missionary Herald |publication-date=April 1887 |volume=83 |issue=4 |page=126}}</ref><ref>{{cite book |last=Nussbaum |first=Louis-Frédéric |date=2002 |translator-last=Roth |translator-first=Käthe |title=Japan Encyclopedia |publisher=Belknap Press of Harvard University Press |pages=649 |isbn=9780674017535}}</ref>
== Vroeë moderne tydperk ==
Gedurende die Edo-tydperk het die ekonomie van die stad gefloreer as een van drie groot stede in Japan, die ander was Osaka en Edo. Aan die einde van die tydperk het die Hamaguri-rebellie van 1864 28 000 huise in die stad afgebrand, wat die rebelle se ontevredenheid teenoor die Tokugawa Shogunaat getoon het.<ref name= History>{{Cite book |title=Kyoto; its History and Vicissitudes Since its Foundation in 792 to 1868 |last=Ponsonby-Fane |first=Richard |year=1931 |pages=241}}</ref>
== Moderne tydperk ==
Aan die begin van die Meiji-tydperk het die keiser se skuif van Kioto na Tokio in 1869 die ekonomie van Kioto verswak. Die moderne stad Kioto is op 1 April 1889 gevorm. Die bou van die Biwa-meerkanaal in 1890 was 'n maatreël wat getref is om die stad te laat herleef. Die bevolking van die stad het in 1932 een miljoen oorskry.
== Onlangse Geskiedenis ==
Daar was 'n mate van oorweging deur die Verenigde State om Kioto te teiken met 'n atoombom aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog vanweë die moontlikheid dat die stad se belangrikheid groot genoeg was dat die verlies daarvan Japan sou kon oorreed om oor te gee. Op die ou einde, op aandrang van Henry L. Simson, sekretaris van oorlog in die Roosevelt- en Truman-administrasies, is die stad van die lys teikens verwyder en deur Nagasaki vervang. Die stad is ook grootliks van konvensionele bomaanvalle gespaar, hoewel kleinskaalse lugaanvalle wel tot ongevalle gelei het. Tydens die besetting was die Amerikaanse Sesde Leër en I Corps se hoofkwartier in Kioto gewees.
As gevolg hiervan is Kyoto een van die min Japannese stede wat nog 'n oorvloed van vooroorlogse geboue het, soos die tradisionele meenthuise bekend as machiya. Modernisering is egter voortdurend besig om tradisionele Kioto af te breek ten gunste van nuwer argitektuur, soos die Kiōto-stasiekompleks.<ref>{{Cite web |url=https://nsarchive.gwu.edu/briefing-book/nuclear-vault/2020-08-04/atomic-bomb-end-world-war-ii|title=The Atomic Bomb and the End of World War II: A Collection of Primary Sources |website=nsarchive2.gwu.edu |access-date=2017-09-25 |archive-date=2018-11-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181116045217/https://nsarchive2.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB162/ |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |last1=Oi |first1=Mariko |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-33755182 |title=The man who saved Kyoto from the atomic bomb |work=BBC News |date=8 August 2015 |access-date=28 October 2020 |archive-date=13 October 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211013162151/https://www.bbc.com/news/world-asia-33755182 |url-status=live }}</ref>
Kioto het 'n stad geword wat deur regeringsverordening aangewys is op 1 September 1956. In 1997 het Kioto die konferensie aangebied wat gelei het tot die protokol oor kweekhuisgasvrystellings, die VN-raamwerkkonvensie oor klimaatsverandering
== Geografie ==
=== Terrein ===
Kioto is geleë in 'n vallei, deel van die Yamashiro (of Kyoti)-kom, in die oostelike deel van die bergagtige streek bekend as die Tamba-hooglande. Die Yamashiro-kom word aan drie kante omring deur berge bekend as Higashiyama, Kitayama en Nishiyama, met 'n maksimum hoogte van ongeveer 1 000 meter bo seespieël. Hierdie binneposisionering lei tot warm somers en koue winters. Daar is drie riviere in die kom, die Uji-rivier in die suide, die Katsura-rivier in die weste en die Kamo-rivier in die ooste. Kioto stad beslaan 17,9% van die grond in die Kioto Prefektuur en het 'n totale oppervlakte van 827,9 vk kilometer.
Kioto is bo-op 'n groot natuurlike watertafel geleë wat die stad voorsien van genoeg varswaterputte. As gevolg van grootskaalse verstedeliking is die hoeveelheid reën wat in die tafel dreineer besig om te kwyn en putte regoor die gebied droog teen 'n toenemende tempo op.
== Wyke ==
Line 151 ⟶ 190:
* Yamashina-ku 山科区
{{clearleft}}
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
== Eksterne skakels ==
{{Commons-kategorie inlyn|Kyoto, Kyoto}}
* {{en}} {{fr}} [http://whc.unesco.org/sites/688.htm Amptelike UNESCO bladsy]
{{Normdata}}
| |||