Edelmetaal: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Vertaling nl:
(Geen verskil)

Wysiging soos op 21:25, 30 Maart 2008

'n Edelmetaal is 'n metaal wat nie of weinig kan aangetas word nie deur oksidasie.

Voorbeelde van edelmetale sluit in goud en platina; hulle blyf daar altyd ewe mooi uitsien. Iets minder edel is byvoorbeel silwer, wat na verloop van tyd swart word, maar met ewe poets weer mooi te kryg is. Nog wat onedeler is koper, dit slaan uiteindlik groen uit. Yster is nog onedeler, hierdie een verroes helemaal. Tog is dit laaste nie allesbepalend nie: neem byvoorbeel sink, wat weer en wind trotseer as byvoorbeel dakgoot. Tog is dit metaal onedeler as yster. Om hierdie redene word edelmetale as sieraad gebruik.

Dit het gelei tot die gebruik van edele metale as ruilmiddel: hulle was so gewil dat wie goud of zilver had, hierdie metale vir vrywel alles kon ruil. Ook was die metale seldsaam (maar nie té seldsaam nie), raakte nie vinnig aangetas nie, en had 'n redelike stabiele waarde. Hierdeur kon die metale as geld gebruik word. Ook later, na die introduksie van papiergeld word baie valuta gerelateer aan die waarde van goud of silwer (goudstandaard, silwerstandaard).

Chemies besien mens dit as volg: 'n onedeler metaal kan uit 'n oplossing van 'n edeler metaal, dit edelere metaal 'verdring', dat wil sê dat die onedelere metaal in oplossing gaan en die edelere metaal uit die oplossing neerslaan. Byvoorbeel 'n ystere spyker in 'n oplossing met koper laat die spyker verkoper: die yster neem die plaas in van die koper in die oplossing en die koper kom op die spyker tereg. Alle metale kan op hierdie manier in 'n volgorde gesit word wat die spanningsreeks van die metale genoem word, met aan die ene kant die meest edele en aan die andere kant die meest onedele metaal.

Teenwoordig spreek mens in die vakliteratuur nie meer van "edel" of "onedel" nie, maar van sterke of swakke reduktors. Die ione wat na die reduksie gevorm is word die (geconjungeerde) oksidators genoem, en is ook weer van sterk naar swak in te deel. Sien ook redoksreaksie. Die edele metale, goud en platina, wil nie graag 'n elektron afstaan nie en daardoor in oplossing gaan (of 'n sout vorm), hulle is swakke reduktors. Die baie onedele metale, natrium en kalium, wil dit juis baie graag en is dus baie sterke reduktore. 'n Blokkie natrium sal uit homself al met lug reageer, en wanneer mens dit in water gooi, volg 'n heftige chemiese reaksie.

Sommige edelmetale kan egter aangetas word deur baie reaktiewe stoffe, soos koningswater.

Verwysings

Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Nederlandse Wikipedia-artikel nl:Edelmetaal