Geskiedenis van die Kaapkolonie: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
No edit summary |
rvv |
||
Lyn 1:
: ''Waarskuwing: daar is [[rassisme|rassistiese]] taal (soos die "[[Kaffer|K-woord]]") in hierdie artikel, wat die algemene gebruik in daardie tyd weerspieël.''
{{KaapKolonie}}
Die geskrewe '''geskiedenis''' van die area bekend as die '''Kaapkolonie''' (en later as die [[Kaapprovinsie]]) in [[Suid-Afrika]] het begin toe [[Bartolomeas Dias]], 'n [[Portugal|Portugese]] ontdekkingsreisiger, die [[Kaap die Goeie Hoop]] in [[1488]] ontdek het. Later het [[Vasco da Gama]] in [[1497]] langs die hele kus van Suid-Afrika gevaar tewyl hy onderweg na [[Indië]] was. Die Portugese, wie deur die rykdom van [[Asië]] aangetrek was, het geen permanente nedersetting in die [[Kaapkolonie|Kaap]] gemaak nie. Die [[Nederland]]ers het wel besluit om 'n nedersetting te stig waar hul skepe weer water en ander voorrade kon aanvul.
== Eerste Nedersetting ==
Die Nederlandse nedersetting van die area begin in Maart [[1647]] met die stranding van die Nederlandse skip [[Nieuwe Haarlem]]. Die skeepswrak se oorlewenes bou 'n klein fort wat hulle die "Sand Fort van die Kaap die Goeie Hoop" noem. Hulle bly vir amper 'n jaar, todat hulle deur 'n vloot van 12 skepe onder leiding van [[W.G. de Jong]] gered word.
Ná hul terugkeer na Holland probeer van die oorlewendes die [[Verenigde Oos-Indiese Kompanjie]] oortuig om 'n handelsentrum in die Kaap te open.
'n Nederlandse ekspedisie van 90 [[Calvinisme|Calvinistiese]] settelaars, onder leiding van [[Jan van Riebeeck]], stig die eerste permanente nedersetting naby die [[Kaap die Goeie Hoop]] in [[1652]]. Jan van Riebeeck was op een van die reddingskepe wat die gewrakte seevaarders gered het, en ná hy die land gesien het, het hy besluit om terug te keer. Hulle kom in die hawe van die moderne [[Kaapstad]] aan op [[6 April]] [[1652]] met vyf skepe: die ''Reijer'', die ''Oliphant'', die ''Goede Hoop'', die ''Walvisch'' en die ''Dromedaris''. Die Kolonie self begin in [[1671]] met die eerste aankoop van land vanaf die [[Khoikhoi]] (genoem "Hottentotte" deur die settelaars) buite die grense van die [[fort]] wat deur Van Riebeeck gebou is.
Die eerste koloniste was, vir die groter deel, vanuit die laer werkersklas en het min omgegee vir die ontwikkeling van die Kolonie, maar ná 'n Kommisaris in [[1685]] aangestel is om meer settelaars aan te trek, het 'n meer getroue groep immigrante begin aankom. [[Frankryk|Franse]] [[vlugteling]]e begin ook in die Kaap aankom nadat hulle Frankryk verlaat het na die opsegging van die [[Edik van Nantes]]. Hierdie klein groep immigrante het 'n merkbare invloed op die karakter van die Nederlandse settelaars gehad. As gevolg van die instelling van 'n beleid deur die VOC wat eksklusiewe [[Nederlandse taal|Nederlandstalige]] onderrig verplig het, asook streng wette van samekoms, het die Franse [[Hugenoot|Hugenote]] teen die middel van die [[18e eeu]] nie meer 'n aparte identiteit gehandhaaf nie, en die kennis van [[Franse taal|Frans]] het verdwyn.
== Verdere Uitbreiding ==
Die Kaapse koloniste het uiteindelik al die land na die noorde en ooste vanaf hul basis by [[Kaapstad]] van die [[Khoikhoi]] in besit geneem. Groot hoeveelhede Hottentotte is deur die koloniste vermoor; behalwe díé wat in oorloë gesterf het, is hele Khoikhoistamme uitgewis deur [[pokke]]-[[epidemie]]s in [[1713]] en [[1755]]. 'n Paar oorblywende stamme het hul onafhanklikheid behou, maar die grotere meerderheid van die Khoikhoi het as tropbewaarders begin werk vir die koloniste. Die Nederlandse regering het 'n wet in [[1787]] gemaak wat die [[nomadies]]e Khoikhoi aan sekere beperkings onderhewig gemaak het. Die direkte effek van hierdie wet was om die Khoikhoi nóg meer afhanklik van die boere te maak, of om hulle te dwing om noordwaarts, heeltemal verby die koloniale grens te migreer. Díé van hulle wat weggetrek het moes wees die vyandigheid van hul ou vyande, die [[Boesman]]s, in die gesig staar, wie op die vlaktes van die [[Nieuwveldberg|Nieuwveld]]- en [[Sneeuwberg]]e tot by die [[Oranjerivier]] gewoon het.
Soos die Europese koloniste aanhou voordruk het in Boesmangebied in, het hulle met mekaar in kontak gekom. Die boere se vee, wat net deur Khoikhoi tropbewaarders beskerm was, was baie aanloklik vir die Boesmans om te steel. Wraakaanvalle het gevolg, en die situasie het só erg geraak dat die totale uitwissing van die Boesmans vir die regering as die enigste veilige manier om vorentoe te beweeg voorgekom het. [[Kommando]]s is bymekaargeroep om die Boesmans uit te wis; binne 'n periode van ses jaar het die kommandos blykbaar meer as 3000 Boesmans gevang of gedood. Buite die organisasie van hierdie kommandos, met hul veldkommandante en -kornette, het die stelsel van plaaslike regering in die Suid-Afrikaanse distrikte van Nederlandse settelaars gegroei.
Die Nederlandse koloniste het ook [[slaaf|slawe]] vanaf [[Indië]], [[Indonesië]], [[Madagaskar]] en [[Mosambiek]] ingevoer; vanaf hierdie slawe het die [[Kaapse Kleurlinge]] ontstaan, wat tans die meerderheid van die bevolking uitmaak in die [[Wes-Kaapprovinsie]].
== Probleme met die VOC ==
Nie die vyandigheid van die inheemse bevolking of die gesukkel om [[landbou]] winsgewend in die [[Karoo]] of [[veld]] te maak het die vooruitgang van die koloniste sóveel teruggehou as die noue en tiranniese beleid wat die VOC ingeneem het nie. Die Kompanjie het die kolonie se beleid van ope immigrasie gestop, die handel gemonopoliseer, die administratiewe, wetgewende en geregtelike magte in een liggaam saamgesnoer, die boere voorgeskryf watter gewasse om te verbou, groot persentasies van elke oes opgeëis en hulle lewe moeilik gemaak; dit het gelei tot verminderde verdere ontwikkeling van industrie en ondernemings. Vanuit hierdie wortels het 'n afkeer van georganiseerde regering gegroei, en 'n vryheidsgesinde uitkyk het ontwikkel wat die [[boer]]e gekenmerk het vir baie geslagte. Hulle strewe om te ontsnap van die onderdrukking van die VOC het die boere genoop om verder en verder weg te [[trek]] van die regeringsetel. Die Kompanjie, in 'n poging om hierdie emigrante te beheer, het 'n magistraat ([[Drostdy]]) op [[Swellendam]] in [[1745]] gesetel, en nóg een op [[Graaff-Reinet]] in [[1786]]. Die owerhede het die [[Gamtoosrivier]] as die oostelike grens van die kolonie bestempel, maar die trekkers het dit binnekort oorgesteek. In 'n poging om botsing met die veglustige '[[Kaffer]]stamme' (die [[Xhosa]]) te verhoed het die Nederlanders ingestem om in [[1780]] die [[Groot Visrivier]] die grens van die kolonie te maak. In [[1795]] het die swaar-belaste boere van die grensdistrikte, wat geen beskerming teen die Xhosa geniet het nie maar self onderwerp is aan streng reëls deur die owerhede in Kaapstad en in Europa, die amptenare van die VOC uitgedryf en onafhanklike regerings by Swellendam en Graaf-Reinet opgestel.
Nederland is deur die [[Franse Weermag]] oorwin onder die leierskap van [[Napoleon Bonaparte|Napoléon Bonaparte]] in [[1795]]. [[Groot-Brittanje]] het dadelik op hierdie swakheid van die Nederlandse grondgebiede reageer, en die Britse weermag, onder [[James Henry Craig|Generaal Sir James Henry Craig]] vaar na [[Kaapstad]] om die kolonie te beskerm namens die [[Stadhouer]] [[Willem V van Oranje|Prins Willem V van Oranje]] teen die Franse. Die goewerneur van Kaapstad het eers geweier om enige instruksies van die prins te gehoorsaam, maar na die Britse gedreig het om kragdadig op te tree het hy ingestem. Wat sake nóg vererger het was die feit dat die Khoikhoi hulle vorige meesters verlaat het en na die Britte gestroom het. Die boere van Graaff-Reinet het nie oorgegee tot 'n weermag teen hulle gestuur is nie, en in [[1799]] en weer in [[1801]] het hulle in [[opstand]] gekom. In [[Februarie 1803]], as gevolg van die [[Vrede van Amiens]], het die kolonie onder die beheer van die [[Bataafse Republiek]] gekom, wat vele nodige veranderings gebring het, net soos die Britse gedurende hul agtjarige regering van die kolonie gemaak het: een van Generaal Craig se eerste optredes was die afskaffing van marteling tydens regstoepassing.
[[Category:Geskiedenis van Suid-Afrika]]
[[en:History of Cape Colony]]
[[nl:Kaapkolonie]]
| |||