Karsinogeen: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k robot Bygevoeg: bg:Канцероген |
RAM (besprekings | bydraes) No edit summary |
||
Lyn 1:
[[Beeld:GHS carcinogen sign.svg|thumb|right|200px|Gevaarteken wat dui op die kankerwekkende aard van 'n stof]]
Die term '''karsinogeen''' verwys na enige [[kanker|kankerwekkende]] stof, -radionuklied of -straling. Die kankerwekkende aard kan die gevolg wees van skade aan die genoom of die ontwrigting van die metaboliese prosesse van selle. Verskeie radio-aktiewe stowwe word as karsinogene beskou maar hulle karsinogeniese aktiwiteit hou verband met die straling, byvoorbeeld [[gammastraal|gammastrale]] en [[alfapartikel]]s wat hulle uitstraal. Algemene voorbeelde van karsinogene is [[asbes]] wat ingeasem word, verskeie dioksiene en [[tabak|tabakrook]].
[[Kategorie:Geneeskunde]]▼
[[Kanker]] is 'n siekte waar beskadigde selle van die pasiënt se liggam nie geprogrammeerde seldood ondergaan nie maar hul groei ook nie meer langer beheer word en hul metabolisme verander word. Karsinogene kan die risiko verhoog om kanker te kry deur die sellulêre metabolisme te ontwrig of deur die [[DNS]] in [[sel|selle]] direk te beskadig wat dan onbeheerste, kwaadaardige verdeling tot gevolg het wat lei tot die vorming van gewasse. Gewoonlik is die DNS skade te ernstig om te herstel.
Daar bestaan baie natuurlike karsinogene. [[Aflatosksien]] B<sub>1</sub>, wat afgeskei word deur die [[swam]] '''[[Asperigillus flavus]]''' wat op gebergde [[graan]], [[neut]]e en [[grondboontjiebotter]] groei is 'n voorbeeld van 'n gevaarlike, natuurlike [[mikrobe|mikrobiese]] karsinogeen. Daar is vasgestel dat sekere virusse soos [[Hepatitis B]] en die [[menslike papilloma virus]]se ook kanker kan veroorsaak. Die eerste virus wat vasgestel is om kanker in diere te veroorsaak is die [[Rous sarcoma virus]] wat in [[1910]] ontdek is deur [[Peyton Rous]].
[[Benseen]], [[kepoon]], [[1,2-Dibromoetaan]], [[asbes]] en afvalrotse van die ontginning van olieskalie is almal as karsinogene geklassifiseer. Reeds in die 1930's is vasgestel dat nywerheids- en tabakrook die bron is van dosyne karsinogene, insluitend [[bensopireen]], tabakspesifieke [[nitrosamien]]e soos [[nitrosonornikoteen]] en reaktiewe [[aldehied]]e soos [[formaldehied]]— wat ook 'n gevaar inhou tydens die maak van [[plastiek]]e. [[Vinielchloried]], waarvan [[PVC]] gemaak word, is 'n karsinogeen en dus ook 'n gevaarstof tydens PVC vervaardiging.
[[Kokarsinogeen|Kokarsinogene]] is chemikalieë wat nie op hul eie kankerwekkend is nie maar wel in sekere kombinasies kanker kan veroorsaak.
As 'n karsinogeen die liggaam binnegaan probeer die liggaam om die dit uit te werp deur 'n proses wat as biotransformasie bekend staan. Die doel van hierdie reaksies is om die karsinogeen meer wateroplosbaar te maak sodat hulle uitgeskei kan word. Hierdie reaksies skakel egter ongelukkig die karsinogenies nog meer giftig.
== Eksterne skakels ==
* [http://ntp.niehs.nih.gov/index.cfm?objectid=03C9B512-ACF8-C1F3-ADBA53CAE848F635 U.S. National Toxicology Program's Report on Carcinogens]
* [http://www.scorecard.org/health-effects/chemicals.tcl?short_hazard_name=cancer&all_p=t Recognized Carcinogens]
*[http://www.cancer.org/docroot/PED/content/PED_1_3x_Known_and_Probable_Carcinogens.asp?sitearea=PED American Cancer Society]
*[http://www.cancer-carcinogen.info Information on Carcinogens]
[[Kategorie:Biologie]]
[[af:Karsinogeen]]
[[ar:عامل مسرطن]]
[[bg:Канцероген]]
Line 11 ⟶ 31:
[[en:Carcinogen]]
[[es:Carcinógeno]]
[[fi:Karsinogeeni]]▼
[[fr:Cancérogène]]
[[he:גורם מסרטן]]▼
[[id:Karsinogen]]
[[it:Carcinogenesi]]
▲[[he:גורם מסרטן]]
[[ja:発癌性]]▼
[[lt:Kancerogeninė medžiaga]]
[[ms:Karsinogen]]
[[nl:Carcinogeen]]
▲[[ja:発癌性]]
[[no:Kreftfremkallende stoffer]]
[[pl:Karcynogen]]
Line 25 ⟶ 44:
[[ru:Канцерогены]]
[[simple:Carcinogen]]
▲[[fi:Karsinogeeni]]
[[sv:Carcinogen]]
[[th:สารก่อมะเร็ง]]
| |||