Seekoei: Verskil tussen weergawes

<tr><th align="center" bgcolor=pink>Seekoei</th></tr>

<tr><td></td></tr>

<tr><td><table align="center">

<tr><td>[[Koninkryk (biologie)|Koninkryk]]:</td><td>[[dier|Animalia]]</td></tr>

[[Beeld:hippo_distribution (af).gif]]

 

 

Die seekoei is halfwaterlewend, en woon in groepe van vyf tot dertig diere in riviere en mere in [[Afrika]] suid van die [[Sahara]]. Bedags verkoel dit homself deur in die water of modder te bly. [[Voortplanting]] en geboorte gebeur ook hier; met territoriale bulle wat waghou oor hulle stukkie water. Die diere verskyn teen skemer aan wal om gras te vreet. Hoewel groepsverband en -gebied in die water geld, vreet seekoeie alleen op land, sonder beskerming van grondgebied.

Die seekoei is herkenbaar aan sy vaatjievormige borskas, enorme bek en tande, haarlose [[liggaam]], stompiebene en geweldige grootte. Dit is ongeveer dieselfde grootte as die wit renoster; net [[olifant]]e is deurgaans swaarder. Ten spyte van die bonkige vorm en kort bene kan 'n seekoei maklik 'n [[mens]] weghardloop. Teen kort afstande is 'n snelheid van 48 [[kilometer|km]] per uur aangeteken, veel vinniger as 'n Olimpiese naelloper. Die seekoei word beskou as Afrika se gevaarlikste soogdier, en is van die wêreld se aggressiefste diere. Daar is nog 'n geskatte 125 000 tot 150 000 seekoeie regdeur Afrika (suid van die Sahara) oor, met die grootste populasies in [[Zambië]] (40 000) en [[Tanzanië]] (20 000 - 30 000). <ref name="Redlist"/>. Hulle bly bedreig as gevolg van wilddiewery, vir hul vleis en ivoorslagtande, en as gevolg van die verlies van hul habitat.

 

 

 

Daar blyk vyf subspesies seekoeie te bestaan, gedifferensieerd op die morfologiese verskille tussen hulle skedels, en die geografiese verskille tussen hulle. <ref>{{Cite book | author = Lydekker, R. | year = 1915 | title = Katalogus van die hoefdiersoogdiere in die "British Museum of Natural History" | volume = 5 | publisher = Britse Museum| location = [[Londen]]}}</ref>

Hierdie voorgestelde subspesiebenaming is nog nooit wyd gebruik nie of bekragtig deur bioloë wat op grondvlak daarmee werk nie; die morfologiese verskille soos beskryf is so klein dat dit die resultaat kan wees van eenvoudige verskille in onverteenwoordigende monsters.<ref name="The Hippos"/> Daar is egter nou genetiese analise op die voorkoms van drie van hierdie beweerde subspesies gedoen. In 'n studie wat die mitokondriale DNS van velbiopsies vanuit 13 verskillende steekproefnemingsplekke ondersoek het, is die genetiese diversiteit en struktuur tussen seekoeibevolkings dwarsoor die kontinent oorweeg. Die [[skrywer]]s van die studie het lae, maar statisties betekenisvolle genetiese differensiasie gevind tussen ''H. a. amphibius'', ''H. a. capensis'', en ''H. a. kiboko''. ''H.a.constrictus'' en ''H.a.tschadensis'' is nie soortgelyk ondersoek nie.<ref name="Okello">{{Cite journal | author = Okello, J.B.A | coauthors = Nyakaana, S., Masembe, C., Siegismund, H.R. & Arctander, P. | year = 2005 | title = Mitochondrial DNA variation of the common hippopotamus: evidence for a recent population expansion. | journal = [[Heredity (journal)|Heredity]] | volume = 95 | pages = 206–215 | doi = 10.1038/sj.hdy.6800711}}</ref><ref>{{Cite journal| title = Suiform Soundings: The IUCN/SSC Pigs, Peccaries, and Hippos Specialist Group (PPHSG) Newsletter | volume = 5 | issue = 1 | month = September | year = 2005 | url = http://www.iucn.org/themes/ssc/sgs/pphsg/Suiform%20soundings/Newsletter%205(1).pdf | work = [[World Conservation Union|IUCN]] | author = Meijaard, Erik (ed.)}}</ref>

 

[[Beeld:Hippo skull dark.jpg|right|250px|thumbnail|Die skedel van 'n seekoei. Let op die groot slagtande wat gebruik word om te veg.]]

Seekoeie word tesame met ander gelyktonige hoefdiere geklassifiseer tot die [[orde]] ''Artiodactyla''. Ander lede van hierdie orde sluit kamele, beeste, takbokke en varke in, alhoewel die seekoeie nie naby verwant is aan die ander spesies nie. (Die ou Grieke het die seekoei as verwant aan die perd beskou). Tot en met [[1985]] het natuurkenners die seekoei geskakel met die vark, omdat hulle soortgelyke kiestandpatrone het. Nuwe getuienis, aanvanklik eers vanaf bloedproteiene, en toe vanaf die gebied van molekulêre filogenie (die bestudering van molekules om 'n dier se evolusionele verwantskappe te identifiseer) <ref name="Genomes"/> DNS <ref name="DNA">{{Cite journal | url = http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/14/5/537 | title = More DNA support for a Cetacea/Hippopotamidae clade: the blood-clotting protein gene gamma-fibrinogen | author = Gatesy, J. | journal = "Molecular Biology and Evolution" | volume = 14 | pages = 537–543 | pmid = 9159931}}</ref> en die fossielgeskiedenis toon aan dat die seekoei se naaste bestaande verwantskap met die setaseë (walvisagtiges) is. <ref name="ScienceNews">{{Cite web | title = Scientists find missing link between the dolphin, whale and its closest relative, the hippo | date = 2005-01-25 | accessdate = 2007-06-18 | url = http://www.sciencenewsdaily.org/story-2806.html | work = Science News Daily}}</ref><ref>{{Cite web | title = National Geographic - Hippo: Africa's River Beast | accessdate = 2007-07-18 | url = http://www.throng.co.nz/national-geographic/national-geographic-hippo-africas-river-beast | work = National Geographic}}</ref> Seekoeie het meer in gemeen met die walvis as met ander gelyktonige hoefdiere, soos die vark, omdat die gesamentlike voorvader van die seekoei en die walvis afgeskei het van die herkouers en die ander gelyktonige hoefdiere. Alhoewel die twee dus mekaar se naaste bestaande naasverwante is, het hul stamlyne van mekaar afgeskei kort nadat hulle gesamentlike voorvader van die res van die gelyktonige hoefdiere afgeskei het. <ref name="Cetartiodactyla">{{cite journal |last=Boisserie |first=Jean-Renaud |coauthors= Fabrice Lihoreau and Michel Brunet |year= 2005 |month= February|title= The position of Hippopotamidae within Cetartiodactyla|journal= [[Proceedings of the National Academy of Sciences]] |volume= 102 |issue= 5|pages= 1537–1541|doi= 10.1073/pnas.0409518102|accessdate= 2007-06-09|pmid= 15677331}}</ref><ref name="DNA"/>

 

Die mees onlangse teorie aangaande die oorsprong van die seekoeifamilie postuleer dat seekoeie en walvisse 'n gemeenskaplike halfwaterlewende voorsaat gehad het wat ongeveer 60 miljoen jaar gelede afgeskei het van die ander gelyktonige hoefdiere. <ref name="ScienceNews"/><ref name="DNA"/> Hierdie veronderstelde voorsaat het waarskynlik ongeveer 54 miljoen jaar gelede in twee verskillende takke vertak.<ref name="Genomes">{{Cite journal | title = Analyses of mitochondrial genomes strongly support a hippopotamus-whale clade | volume = 265 | issue = 1412 | year = 1998 | pages = 2251 | journal = [[Proceedings of the Royal Society]] | author = Ursing,B.M. | coauthor = U. Arnason | doi = 10.1098/rspb.1998.0567}}</ref> Een vertakking sou ontwikkel in setaseë, en het waarskynlik ongeveer 52 miljoen jaar gelede begin met die eerste oerwalvis, die ''Pakicetus'' asook ander vroeë walvisvoorsate, bekend as die "Archaeoceti", wat op sy beurt uiteindelik sodanig by water aangepas het dat die setaseë feitlik volledig-waterlewend geword het. <ref name="Cetartiodactyla">{{cite journal |last=Boisserie |first=Jean-Renaud |coauthors= Fabrice Lihoreau and Michel Brunet |year= 2005 |month= February|title= The position of Hippopotamidae within Cetartiodactyla|journal= [[Proceedings of the National Academy of Sciences]] |volume= 102 |issue= 5|pages= 1537–1541|doi= 10.1073/pnas.0409518102|accessdate= 2007-06-09|pmid= 15677331}}</ref>

 

Alhoewel die fossielrekord van die seekoei nog nie duidelik is nie, het die twee hedendaagse genera ''Hippopotamus'' en ''[[Choeropsis]]'' (Grieks: varkagtig) (soms bekend as ''[[Hexaprotodon]]'' ) (Grieks: ses voortande) dalk so lank gelede as 8 miljoen jaar gelede uiteengeloop. <ref name="Linnean"/><ref name="Origins"/>

 

Tot drie spesies van die Malgassiese seekoei het op [[Madagaskar]] uitgestorwe geraak gedurende die Holoseen-epog, waarvan een binne die laaste millennium. Die Malgassiese seekoei was kleiner as die hedendaagse seekoei, waarskynlik as gevolg van insulêre dwerggroei (die proses en toestand van grootteverkleining van groot soogdiere wanneer die geenpoel beperk is tot 'n baie klein omgewing, soos 'n eiland).<ref name="Stuenes">{{Cite journal | author = Stuenes, Solweig | year = 1989 | title = Taxonomy, habits and relationships of the sub-fossil Madagascan hippopotamuses Hippopotamus lemerlei and H. madagascariensis. | journal = [[Journal of Vertebrate Paleontology]] | volume = 9 | pages = 241–268.}}</ref> Fossielgetuienis bewys dat vele van die Malgassiese seekoeie gejag is deur die mens, en dat dit waarskynlik 'n rol gespeel het in hul uiteindelike uitstorwing.<ref name="Eighth">{{Cite book | title = The Eighth Continent; Life, Death and Discovery in the Lost World of Madagascar | author = Tyson, Peter | isbn = 0380975777 | year = 2000 | publisher = William Morrow | location = New York}}</ref><ref name="Stuenes"/> In 1976 het inwoners van 'n dorpie in Madagaskar 'n lewende dier beskryf wat 'n Malgassiese seekoei kon wees; geïsoleerde diere van die spesies oorleef dus dalk nog in afgeleë plekke op die eiland.<ref name="Kidoky"> {{Cite journal| title = The Kilopilopitsofy, Kidoky, and Bokyboky: Accounts of Strange Animals from Belo-sur-mer, Madagascar, and the Megafaunal "Extinction Window" | journal = [[American Anthropologist]] | month = December | year = 1998 | author = Burney, David A. | url = http://links.jstor.org/sici?sici=0002-7294(199812)2%3A100%3A4%3C957%3ATKKABA%3E2.0.CO%3B2-O | volume = 100 | issue = 4 | pages = 957–966 | coauthors = Ramilisonina| doi = 10.1525/aa.1998.100.4.957}}</ref>

 

Dié dwergseekoeie was te vind op Kreta ("Hippopotamus creutzburgi"), Siprus, (''H. minor''), Malta (''H. melitensis'') en Sisilië (''H. pentlandi''). Die dwergseekoei van Siprus het die langste oorleef, tot die einde van die Pleistoseen- of vroeë Holoseen-epog. Die argeologiese bevindings van die opgrawings by "Aetokremnos" op Kreta veroorsaak steeds volgehoue debat of die spesie die mens raakgeloop het en of die mens tot hul uitsterwing bygedra het. <ref>{{Cite journal | author = A. Simmons | year = 2000 | title = Faunal extinction in an island society: pygmy hippopotamus hunters of Cyprus | journal = [[Geoarchaeology]] | volume = 15 | issue = 4 | pages = 379–381 | doi = 10.1002/(SICI)1520-6548(200004)15:4<379::AID-GEA7>3.0.CO;2-E | doilabel = 10.1002/(SICI)1520-6548(200004)15:4&#60;379::AID-GEA7&#62;3.0.CO;2-E}}</ref><ref name = "Taxonomy of Pleistocene"/>

 

Seekoeie is een van die grootste bestaande soogdiere in die wêreld. Omdat hulle so enorm groot is, is dit moeilik om seekoeie in die natuur te weeg. Die meeste gewigskattings spruit vanaf uitskietveldtogte wat plaasgevind het in die sestigerjare van die twintigste eeu. Die gemiddelde gewig vir bulle is tussen 1 500–1 800&nbsp;kg. Koeie is kleiner as bulle, met 'n gemiddelde gewig van tussen 1300–1,500&nbsp;kg.<ref name="The Hippos"/> Ouer bulle weeg nog swaarder, met massas van 3 200&nbsp;kg en soms 3 600&bsp;kg<ref><http://whozoo.org/Intro98/herrick/sethherr.htm></ref>. Seekoeibulle hou aan met groei dwarsdeur hul lewens, terwyl koeie hul maksimum gewig bereik teen ouderdom 25.<ref>{{Cite journal | author = Marshall, P.J. | coauthors = Sayer, J.A. | title = Population ecology and response to cropping of a hippopotamus population in eastern Zambia | url = http://links.jstor.org/sici?sici=0021-8901(197608)13%3A2%3C391%3APEARTC%3E2.0.CO%3B2-L | volume = 13 | issue = 2 | year = 1976 | journal = The Journal of Applied Ecology | page = 391-403 | pages = 391 | doi = 10.2307/2401788 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref>

 

Die lengte van seekoeie is gemiddeld 3,5 meter en hulle het 'n skouerhoogte van 1,5 meter. Die reikwydte van seekoeigroottes oorvleuel met dié van die wit renoster en aangesien verskillende metingsisteme gebruik word, is dit nie duidelik watter een van die twee die naasgrootste landdier (ná die olifant) is nie. Ten spyte van hul grootte kan seekoeie vir 'n paar honderd meter lank snelhede van tussen 30&nbsp;km/uur to 50&nbsp;km/uur bereik.<ref name="The Hippos"/>

Die seekoei se leeftyd strek tussen 40 tot 50 jaar.<ref name="The Hippos"/> Donna die seekoei is op 56 jaar die oudste lewende seekoei in aanhouding. Sy woon in die Meskerparkdieretuin, in Evansville, Indiana, en word 57 jaar oud op 15 Julie 2008.<ref>{{Cite web | url = http://www.evansvillecvb.org/media/index.tpl?ID=39&Display=Detail | title = Oldest Hippo Turns 55! | work = [[Mesker Park Zoo]] | date = [[July 12]], [[2006]] | accessdate = 2007-06-21}}</ref><ref>{{Cite news | url = http://www.courierpress.com/news/2007/jul/12/celebrate-with-donna | title = Celebrate with Donna | work = [[Evansville Courier & Press]] | accessdate = 2007-07-15 | date = 2007-07-12}}</ref> Die oudste bekende seekoei, Tanga, het in München, Duitsland gewoon. Sy is dood in 1995 op die ouderdom van 61 jaar.<ref name=AFP>{{Cite news | title = Old mother hippo dies | work = [[Agence France Press]] | date = [[July 12]], [[1995]] | language = English}}</ref>

 

Die oë, ore en neusgate van die seekoei is hoog geplaas op die dak van die skedel. Dit laat toe dat hulle feitlik ten volle onder die water en modder van die tropiese riviere kan bly ten einde koel te bly en sonbrand te voorkom. Die struktuur van hul skelet is 'n aanpassing by hul rivieroewerleefstyl. Hulle algemene anatomiese struktuur is graviportaal (met kort, massiewe ledemate), om die diere se enorme gewig te kan dra. Seekoeie het klein pote in vergelyking met ander groot landdiere, omdat die water hul gewig help verlig. Soos talle ander waterlewende diere het seekoeie min liggaamsbeharing.<ref name="The Hippos"/>

Hul vel skei 'n natuurlike rooi sonskermstof af, waarna soms verwys word as "bloedsweet", maar dit is nie bloed of sweet nie. Alhoewel die afskeiding aanvanklik kleurloos is, verander dit binne minute na 'n oranje-rooi kleur en later na bruin. Twee verskillende hoogs suurvormende pigmente is in hierdie afskeiding geïdentifiseer: "rooi pigment-seekoeisweetsuur" en "oranje pigment-norseekoeisweetsuur". Die seekoeisweetsuur inhibeer die groei van siekteveroorsakende bakterieë, wat geloofwaardigheid verleen aan die teorie dat die sweetafskeiding 'n antibiotiese uitwerking het. Die ligabsorbsie van altwee pigmente bereik sy piek in die ultraviolet-area, wat dit dan as sonskerm laat werk. Alle seekoeie, ten spyte van verskillende diëte, skei die stowwe af, wat dit laat lyk of voedsel nie die bron van die pigmente is nie. Dit skyn of die diere die pigmente vervaardig vanaf proteienvoorlopers, soos die aminosuur tirosien. <ref>{{cite journal | author=Saikawa Y, Hashimoto K, Nakata M, Yoshihara M, Nagai K, Ida M, Komiya T | title=Pigment chemistry: the red sweat of the hippopotamus | journal=[[Nature (journal)|Nature]] | volume=429 | issue=6990 | year=2004 | pages=363 | pmid=15164051 | doi=10.1038/429363a}}</ref>

 

Voor die laaste Ystydperk was ''Hippopotamus amphibius'' wydverspreid in Noord-Afrika en Europa. Die seekoei kan wel in kouer weersomstandighede lewe, mits die water nie in die winter vries nie. Die spesie het algemeen voorgekom in die Nylgebied van Egipte tot in die periode van opgetekende geskiedenis, maar is sedertdien uitgeroei. Plinius die Ouere skryf dat in sy era die beste plek in Egipte om seekoeie te vang in die Saïs was;<ref name="Pliny"/> die dier kon steeds raakgeloop word langs die Damietta-tak van die Nyl na die Arabiese Inval in 639. Hedendaags kom seekoeie steeds voor in die riviere en mere van Uganda, Soedan, Somalië, Kenia, die noordelike gedeelte van die Demokratiese Republiek van die Kongo en Ethiopië, weswaarts deur Ghana na Gambië toe, en ook in Suider-Afrika (Botswana, die Republiek van Suid-Afrika, Zimbabwe, en Zambië). 'n Afsonderlike bevolking bestaan ook in Tanzanië en Mosambiek.<ref name="The Hippos"/>

 

Genetiese analise toon aan dat die seekoei 'n bevolkingsontploffing gehad het in Afrika tydens of net ná die Pleistoseen-epog, wat toe te skryf is aan 'n vermeerdering in wateroppervlakte teen die end van daardie era. Hierdie bevinding het belangrike bewaringsimplikasies aangesien seekoeibevolkings dwarsoor die Afrika-kontinent huidig bedreig word deur die verlies van toegang tot water.<ref name="Okello"/> Seekoeie word ook gereeld die slagoffers van ongereguleerde verminderingsprojekte of veediefstal. 'n Verdere bewaringsuitdaging is om die genetiese diversiteit te bewaar ten einde die veiligheid van die spesie te verseker. In May 2006 is die seekoei op die Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur en Natuurlike Hulpbronne (IUBN) se Rooilys identifiseer as 'n verwondbare spesie, met 'n geskatte bevolking van tussen 125 000 en 150 000 seekoeie, 'n afname van tussen sewe en twintig persent sedert die IUBN se 1996-opname.<ref name="Redlist">{{cite news|assessors=Lewison & Oliver|year=2005|id=10103|title=Hippopotamus amphibius|downloaded=Mei 11 2006}} Die databasisinskrywing bevat 'n verspreidingskaart en regverdiging vir die verwondbaarheidsbevinding.</ref>

 

Die seekoeibevolking het sy mees dramatiese vermindering beleef in die Demokratiese Republiek van die Kongo.<ref name="HippoHaven"/> Die bevolking in die Virunga Nasionale Park het geval tot net 800 of 900 diere van ongeveer 29 000 in die middel sewentigerjare van die twintigste eeu. Dit het kenners besorg oor die lewensvatbaarheid van daardie bevolking.<ref name="BBC"/> Die vermindering word toegeskryf aan die ontwrigtings van die Tweede Kongo-oorlog.<ref name="BBC"/> Voormalige Hoetoe-rebelle, swakbetaalde Kongo-soldate en plaaslike burgermaggroepe was waarskynlik die wilddiewe,<ref name="BBC"/> en die regverdiging van die wilddiewe is waarskynlik finansieel, en hul siening dat seekoeie die mens bedreig.<ref name="Star"/> Alhoewel die verkope van seekoeivleis onwettig is, is dit moeilik vir die Wêreldwye Fonds vir Natuurbewaring (WWF) se amptenare om só iets na te spoor.<ref name="BBC">{{Cite news| title = DR Congo's hippos face extinction. | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4240420.stm | date = 2005-09-13 | accessdate = 2005-11-14 | work = BBC}}</ref><ref name="Star">{{Cite news | title = Congo's hippos fast disappearing | work = Toronto Star | accessdate = 2005-11-14 }}</ref>

 

Die seekoei spandeer die grootste gedeelte van die dag in die water of modder, saam met ander lede van die trop. Die water hou die seekoei se ligaamstemperatuur koel en die vel van uitdroog. Behalwe vir vreet, vind die meeste van die seekoei se lewe — voortplanting, geboorte, gevegte met ander seekoeie — in die water plaas.

 

| author = Grey, J. |coauthors = Harper, D.M. | journal = Isotopes in Environmental Health Studies | volume = 38 | issue = 4 | year = 2002 | pages = 245–250 | doi = 10.1080/10256010208033269}}</ref> Weens hul groote en die gewoonte om dieselfde paadjie te loop op pad na hul vreetplek, het seekoeie 'n beduidende impak op die grond waaroor hulle loop, deur die grond skoon te vreet en die grond af te druk. Oor lang periodes kan die seekoei selfs die loop van waterkanale verander.<ref name="Botswana">{{Cite journal | journal = [[African Journal of Ecology]] | volume = 36 | number = 1 | pages = 44–56 | year = 1998 | author = McCarthy, T.S. | coauthors = W.N. Ellery, A Bloem | title = Some observations on the geomorphological impact of hippopotamus (Hippopotamus amphibius L.) in the Okavango Delta, Botswana | url = http://www.blackwell-synergy.com/doi/abs/10.1046/j.1365-2028.1998.89-89089.x | doi = 10.1046/j.1365-2028.1998.89-89089.x <!--Retrieved from URL by DOI bot-->}}</ref>

 

Volwasse seekoeie kan nie swem nie, en dryf gewoonlik ook nie. As hulle in diep water is, beweeg hulle vorentoe deur middel van spronge van die bodem af. Hulle beweeg teen tot 8&nbsp;km/uur in die water. Jonger seekoeie kan wel dryf en kan wel nog swem — hulle beweeg vorentoe deur met hul agterpote te skop. Volwasse seekoeie moet elke vier tot ses minute asemskep bo die wateroppervlak, in teenstelling met die jongeres wat dit elke twee tot drie minute moet doen.<ref name="The Hippos"/> Om asem te skep bo die water is 'n onwillekeurige proses, en selfs 'n slapende seekoei onderwater sal opstyg tot bokant die wateroppervlakte en asemhaal sonder om wakker te word. Die seekoei se neusvleuels word toegeklem onderwater.

 

Dit is moeilik om die interaksie tussen seekoeibulle en -koeie te bestudeer omdat seekoeie nie seksueel dimorfies is nie, en seekoeikoeie en jong bulle kan dus omtrent nie in die natuur van mekaar onderskei word nie. <ref>{{Cite journal | journal = [[African Zoology]] | author = Beckwitt, R. | coauthors = Shea, J., Osborne, D., Krueger, S., and Barklow, W. | year = 2002 | title = A PCR-based method for sex identification in Hippopotamus amphibius | pages = 127–130}}</ref> Alhoewel seekoeie daarvan hou om ná aan mekaar in die water te lê, skyn dit nie of hulle werklike sosiale verwantskappe met mekaar vorm nie, behalwe in die geval van die koei en haar dogters. Hulle word nie as sosiale diere gereken nie, en dit bly onbekend hoekom hulle ná aan mekaar vertoef in die water.<ref name="The Hippos"/>

 

Seekoeibulle is slegs territoriaal in die water. Elke bul hou wag oor sy stukkie water, gemiddeld 250 meter in lengte, en ongeveer tien koeie. Die grootste trop bevat ongeveer 100 seekoeie. Vrygeselle word toegelaat in die bul se deel van die rivier mits hulle onderdanig reageer teenoor die dominante bul. Die doel van dié gedrag is om paringsreg daar te stel. Binne-in die trop is die seekoeie geneig om volgens geslag bymekaar te hou. Vrygeselle hang rond met vrygeselle, koeie met koeie en die bul is op sy eie. Wanneer seekoeie egter vreet op land, loop elkeen sy eie pad.<ref name="The Hippos"/>

 

Dit skyn of seekoeie verbaal met mekaar kommunikeer; deur middel van kreune en bulke, en dit word ook vermoed dat die seekoei eggo-oriëntasie gebruik, maar hoekom dit die geval is, bly onduidelik. Die seekoei is die enigste dier wat dit kan regkry om tegelyktertyd bokant en onderkant die water te kan kommunikeer, deur hul bek half-bo en halfonder die water te hou wanneer hulle bulk. Ander seekoeie reageer hierop of hulle nou binne-in of halfpad bokant die water is. <ref>{{Cite journal | title = Low-frequency sounds and amphibious communication in Hippopotamus amphibious | url = http://scitation.aip.org/getabs/servlet/GetabsServlet?prog=normal&id=JASMAN000115000005002555000001&idtype=cvips&gifs=yes | journal = The Journal of the Acoustical Society of America | author = William E. Barklow | year = 2004 | volume = 115 | issue = 5 | pages = 2555}}</ref>

 

Koeie bereik seksuele volwassenheid teen die ouderdom van vyf of ses jaar en het 'n dragtydperk van agt maande. In 'n studie van hul endokriene sisteem is dit ontdek dat hul puberteit egter so vroeg as op drie- tot vierjarige ouderom kan geskied. <ref name="Endocrine">{{Cite journal | title = Endocrine patterns associated with reproduction in the Nile hippopotamus (Hippopotamus amphibius) as assessed by fecal progestagen analysis | journal = General and Comparative Endocrinology | volume = 128 | issue = 1 | year = 2002 | pages = 74–81 | author = Graham L.H. | coauthors = Reid K.; Webster T.; Richards M.; Joseph S. | doi = 10.1016/S0016-6480(02)00066-7 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref> Bulle raak seksueel volwasse teen sewe en 'n half jaar oud.

 

Seekoeie word gereken as "K-stratege" wat beteken dat hulle kwaliteit bokant kwantiteit in hul voortplanting verkies ("K-keuring" is die standaard vir groot diere wat net 'n paar kalwers lewer met elke geboorte.<ref name="The Hippos"/><ref name="Infanticide"/>

 

Seekoeie is uiters humeurige diere. Volwassenes is veral vyandiggesind teenoor krokodille wat dikwels in dieselfde watergat of rivier voorkom. Dit is veral die geval wanneer seekoeikalwers in die omtrek is. Dit is ook bekend dat seekoeie uiters aggressief is teenoor die mens en daar word dikwels gemeld dat die seekoei die dodelikste dier in Afrika is, maar die "Smithsonian Magazine" meld dat alhoewel die diere uiters gevaarlik is, daar nie betroubare statistiek hieroor bestaan nie.<ref name="HippoHaven">{{cite news |url = http://www.smithsonianmagazine.com/issues/2006/january/hippos.php |title = Hippo Haven |work = [[Smithsonian Magazine]] |date = 2006-01-01 |accessdate = 2007-01-23 |language = English }}</ref>

 

Om hul grondgebied te merk, tol die seekoei sy stert tydens die misproses om sodoende die mis oor die grootste moontlike terrein te versprei.<ref>[http://news.nationalgeographic.com/news/2006/11/061110-poop-scoop_2.html "National Geographic"-uitstalling oor verskillende diere en hul misgewoontes.]</ref> Seekoeie urineer ook agteruit vir waarskynlik dieselfde rede.<ref>{{cite video|title=Die Natuur se wêreld: Afrika se leeus en wildebeeste | url =http://dhd.discovery.com/schedule/bestof/nature.html | year=2002 | date =06-17 |publisher="Discovery HD Theater"}}</ref>

</ref>

 

Die vroegste getuienis van menslike omgang met seekoeie dateer vier- tot vyfduisend jaar gelede op rotsgraverings en -tekeninge in die berge van Sentraal-Sahara. Een naby Djanet in die Tassili n'Ajjer-gebergtes toon die jag op seekoeie aan. Die seekoei was ook welbekend aan die ou Egiptenaars, wat die seekoei erken het as 'n gevaarlike inwoner van die Nylrivier. <ref name="The Hippos"/> In die Egiptiese mitologie was Taweret die godin van die beskerming van swangerskap en geboorte. Sy het 'n seekoeikop gehad: die Egiptenaars het die beskermende aard van die seekoeikoei teenoor haar kleintjies raakgesien.<ref>{{Cite book | author = Hart, George | title = A Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses | publisher = [[Routledge]] | year = 1986 | isbn = 0415059097}}</ref>

Die Griekse geskiedkundige Herodotos beskryf die seekoei in sy "Die geskiedkundighede'' (geskryf teen ongeveer 440 v.C.) en die Romeinse geskiedkundige Plinius die Ouere het oor die seekoei geskryf in sy ensiklopedie ''Die natuurlike geskiedenis'' (geskryf teen ongeveer 77 n.C.).<ref>{{Cite book | title = Die geskiedkundighede | author = Herodotos | chapter = Hoofstuk 71, Boek II | language = [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Aabo%3Atlg%2C0016%2C001&query=2%3A71%3A1 Engelse vertaling]}}</ref><ref name="Pliny">{{Cite book | title = Die natuurlike geskiedenis | author = Plinius die Ouere | chapter = Hoofstuk 15, Boek VIII | language = [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Pliny_the_Elder/8*.html Oorspronklike Latyn] of [http://penelope.uchicago.edu/holland/pliny8.html Engelse vertaling] |}}</ref>

 

Seekoeie is al lankal gewilde diere in dieretuine. Die eerste dieretuinseekoei in moderne tye was genaamd Obaysch. Hy het op 25 Mei 1850 by die Londense dieretuin aangekom en het tot 10 000 besoekers 'n dag gehad. Hy was ook die inspirasie vir 'n gewilde liedjie, die Seekoeipolka.<ref name="Mania">{{Cite journal | author = Root, N. J. | title = Victorian England’s Hippomania. | journal = ''Natural History'' | volume = 103 | year = 1993 | pages = 34–39}}</ref> Sedertdien het seekoeie gewilde dieretuindiere gebly. Hulle teel redelik goed aan in aanhouding. Die kalwingssyfers is laer as in die natuur, maar dit word toegeskryf aan dieretuine se besluit om minder seekoeie te teel, omdat seekoeie so groot is en duur is om te onderhou.<ref name="The Hippos">{{cite book |last=Eltringham |first=S.K. |title= The Hippos|year=1999 |publisher=Academic Press |location=London |isbn=085661131X |series= Poyser Natural History Series}}</ref><ref name="Mania"/>

 

Soos in die geval van die meeste ander dieretuindiere was seekoeie tradisioneel uitgestal in sementhokke, maar het wel ook 'n poel water en 'n stukkie gras gehad. Teen die tagtigerjare van die twintigste eeu het dieretuinontwerpers toenemend begin om uitstallings te ontwerp wat die diere se natuurlike habitatte reflekteer. Die mees welbekende hiervan is die Toledo-dieretuin se Seekoeikwarium, wat 'n poel van ongeveer 1,4 miljoen liter water het vir die seekoeie.<ref name="Zoos">{{Cite news | title= No rms, jungle vu: a new group of "landscape-immersion" zoo designers are trying to break down visitors' sense of security by reminding them that wild animals really are wild. | work = [[The Atlantic Monthly]] | date = December 1987 | author = Melissa Greene}}</ref> Navorsers kon in 1987 vir die eerste keer 'n onderwaterkalwing (soortgelyk aan hoe dit in die natuur gebeur) opneem by hierdie dieretuin. Die seekoei-uitstalling daar het so gewild geword dat die seekoeie nou die embleem geword het vir die Toledo-dieretuin.<ref>{{cite web | url=http://www.toledozoo.org/plantsanimals/pa_hippoquarium.html | title = Hippoquarium | publisher = [[Toledo Zoo]] | accessdate=2007-03-26}}</ref>

 

'n Rooi seekoei het die antieke Egiptiese god Set verteenwoordig, en die dy van die seekoei was die "falliese been van Set", 'n simbool van viriliteit. Set se metgesel, Taweret is ook uitgebeeld as half-seekoei. <ref name = "Cooper92">{{cite book |last=Cooper |first=JC |title=Symbolic and Mythological Animals |pages=129 |year=1992 |publisher= Aquarian Press |location=London |isbn=1-85538-118-4}}</ref> Die seekoei word uitgebreid beskryf in Job 40: 10-19, in die Ou Testament, wat waarskynlik verwys na 'n beskrywing uit ongeveer 1 400 v.C.<ref>{{cite book | last =Bybelgenootskap van Suid-Afrika | title = Die Bybel Nuwe Vertaling | publisher = Bybelgenootskap van Suid-Afrika| date = 1983 | location = Kaapstad, RSA| pages = 572}}</ref>:

<blockquote> Kyk die seekoei: Ek het hom gemaak toe Ek jou gemaak het, hy vreet gras soos 'n bees. Daar is krag in sy liggaam, die spiere in sy lyf is sterk. Sy stert is so reguit soos 'n seder. Sy boudspiere is inmekaar gevleg. Die bene in sy lyf is soos bronspype, soos stukke yster...Die berge lewer vir hom die water en al die wilde diere speel daar. Hy lê tussen waterplante, hy skuil tussen die riete in die moeras. Die skadu van die waterplante is sy skuiling, rondom hom is rivierpopuliere. As die rivier sterk word, skrik dit hom nie af nie, hy bly rustig al styg die Jordaan hoe hoog. Wie kan hom van voor af pak, wie kan 'n vangtou aan sy neus sit?</blockquote> Die seekoei was bekend aan die Grieke en Romeine as die ''Gedierte van die Nyl''.

Seekoeie is ook gewilde strokiesprentkarakters, soos in die [[Walt Disney-maatskappy|Disney]]-fliek ''[[Fantasia]]'' waar 'n ballerinaseekoei op maat van die musiek uit die opera ''[[La Gioconda]]'' dans.<ref name="HippoHaven"/>

 

<gallery>

Image:Nijlpaard.jpg

</gallery>

 

 

* [http://www.awf.org/wildlives/140 Seekoeie: 'n Wildernisopsomming van die Afrika-natuurlewe-stigting]

* [http://www.wildlifedirect.org/atamato Atamatoe in Ishangoe] 'n Webjoernaal oor die laaste groepie seekoeie in die Virunga-wildtuin, in die Demokratiese Republiek van die Kongo.

 

Vertaal van [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hippopotamus&oldid=221127604 Hippopotamus].

 

[[ar:فرس النهر]]

[[bn:জলহস্তী]]

[[ca:Hipopٍtam]]

[[cy:Afonfarch]]

[[da:Flodhest]]

[[de:Flusspferd]]

[[el:ةًًïًüôلىïٍ]]

[[eo:Amfibia hipopotamo]]

[[eu:Hipopotamo]]

[[fr:Hippopotamus amphibius]]

[[gd:Each-aibhne]]

[[hr:Nilski konj]]

[[id:Kuda Nil]]

[[it:Hippopotamus amphibius]]

[[ka:ბეჰემოთი]]

[[ku:Hespך Rbar]]

[[la:Hippopotamus]]

[[lt:Didysis hipopotamas]]

[[nl:Nijlpaard]]

[[no:Vanlig flodhest]]

[[oc:Hippopotamus amphibius]]

[[sl:Veliki povodni konj]]

[[sr:ֽטכסךט ךמœ]]

[[sv:Flodhהst]]

[[ta:நீர்யானை]]

[[th:־װ»ג»ג»אµֱֺׁ]]

[[tr:Su aygırı]]

[[uk:ֱודולמע]]

[[zh:ק׃ֲם]]