|
[[Beeld:Midsummer bonfire in Pielavasi, Finland.JPG|thumb|right|250px|Midsomerfeesvuur ("Juhannuskokko") in Pielavasi (Finland)]] [[Beeld:Mittsommernacht-in-helsinki.jpg|thumb|right|250px|Midsomernag in [[Helsinki]]]] [[Beeld:Maypole Sweden.jpg|thumb|right|250px|Majstången in die Sweedse dorp Åmmeberg]][[Beeld:Tønnebål.jpg|thumb|right|250px|Die tradisionele feesvuur in die [[Bergen|Bergense]] stadsbuurt Laksevåg<br><small>Foto: Nina Aldin Thune</small>]][[Beeld:Skt. Hans bål+heks.jpg|thumb|right|250px|'n Deense ''Sankt Hans''-feesvuur met die simboliese hekseverbranding]] Die term '''Midsomerfees''' verwys na die feestelikhede wat orals in Europa, veral in die Nordiese lande ([[Denemarke]], [[Finland]], [[Noorweë]] en [[Swede]]), maar daarnaas ook in [[Estland]], [[Letland]] en [[Litaue]], [[Ierland]], [[Cornwall]], [[Frankryk]], [[Italië]], [[Malta]], [[Portugal]], [[Spanje]], [[Kanada]], die [[Verenigde State]], [[Puerto Rico]] en selfs [[Brasilië]], 'n land van die Suidelike Halfrond) op 24 Junie, die dag van die somer-sonstilstand in die Noordelike Halfrond, en op die voorafgaande aand plaasvind. In die Nordiese lande word die nagte tydens hierdie seisoen nouliks donker en staan derhalwe ook as "Wit Nagte" bekend.
Die Europese Midsomerfees met sy feestelikhede en tradisies het sy oorsprong in die Voor-Christelike tydperk, maar het as fees ter ere van Sint Johannes die Doper later ook 'n oppervlakkige Christelike karakter gekry. Volgens die Juliaanse kalender het die somer-sonstilstand op 24 Junie plaasgevind - die datum waarop die kerk die fees van Johannes die Doper gevier het. Die sterrekundige somer-sonstilstand vind in Sentraal-Europa egter op 21 (in buitengewone gevalle op 20) Junie plaas, die langste dag van die jaar.
[[Neopaganisme|Nieuheidense]] en ander groepe verwys na die fees ook as Litha, 'n term wat uit Beda Venerabilis se werk ''De temporum ratione'' afgelei is. Beda het die Angel-Saksiese name vir die maande, wat meer of min met Junie en Julie ooreenkom, as "se Ærra Liþa" en "se Æfterra Liþa" gegee (letterlik "die vroeë Litha-maand" en "die latere Litha-maand"), met 'n skrikkelmaand ("Liþa") ná Æfterra Liþa in skrikkeljare. Die vuurfees of Lith-Somerstilstand is 'n tradisionele fees vir talle Heidense religies.
==Feesvierings in verskeie lande==
===Swede: ''Midsommar''===
''Midsommar'' is die tweede belangrikste fees in Swede ná Kersfees, en die meeste Swede vier die Midsomerfees saam met hul familie, vriende en bure. Volgens 'n wet uit die jaar 1953 word ''Midsommar'' steeds op die Vrydag gevier wat naaste by die kortste dag van die jaar lê.<ref>[http://www.sweden.se/templates/cs/CommonPage____11931.aspx ''www.sweden.se - Po Tidholm: Mittsommer'']</ref> Hierdie Vrydag word ''midsommarafton'' (Midsomeraand) en die Saterdag, wat daarop volg, ''midsommardag'' (Midsomerdag) genoem. Alhoewel die Vrydag geen openbare vakansiedag is nie, is die meeste winkels op hierdie dag gesluit. Die bewoners van die groot stede kuier gewoonlik op die platteland om fees te vier. Op Midsomeraand bly die Sweedse vlag in teenstelling met ander dae, wanneer dit teen sononder of voor 20:30 uur gestryk word, dwarsdeur die nag gehys.
Die Midsomerfees het in Swede - anders as in die buurlande - nooit 'n Christelike karakter gekry nie. Op Midsomeraand word 'n feestelik versierde paal, die sogenaamde ''majstången'' of ''midsommarstången'', opgerig (die naam is afgelei van die ouderwetse werkwoord ''maja'' wat letterlik "met blomme versier" beteken). Hierdie tradisie is in die 14de of 15de eeu uit Duitsland oorgeneem en het sy oorsprong in die Meibome wat daar in Mei tydens lentefeeste opgerig is. Baie streke en dorpe het hul eie tradisie van ''majstången'' sodat die pale duidelik van mekaar kan verskil. Nadat die paal met blare en blomme versier en opgerig is, word daar rondom die ''majstången'' gedans. Die kleredrag van feesgangers weerspieël die feestelike atmosfer van Midsomer, en dikwels is mense ook in tradisionele kleredrag geklee. Vroue en meisies gee die voorkeur aan wit rokke of blomversierde kostuums. Ook kranse, wat van blomme of twygies van berkebome gevleg is, word soms gedra.
Midsomer is die tydstip wanneer in Swede die eerste vroeë aartappels geniet word. Hulle word saam met haring, suurroom, bieslook (grasuie), knäckebrood en kaas bedien. Tradisionele dranke is schnaps en ''öl'' (bier), terwyl vars Sweedse aarbeie met slagroom as nagereg bedien word.
===Noorweë: ''Sankthans''===
Die Midsomerfees word in Noorweë ''Sankthans'', ''Sankt Hans'' of ''Jonsok'' genoem. Die naam is afgelei van ''St. Hans'', die Deense benaming vir Johannes die Doper as beskermheilige. Daarnaas is ook die Oud-Noorse term ''jónsvaka'' nog gebruiklik. 23 Junie, die dag voor ''Sankt Hans'', staan as ''Sankthansaften'' bekend. Veral hierdie dag word in Noorweë as 'n somerfees gevier, en in sommige stede vind buitemuurse baldanse plaas.
Die meeste streke het hul eie tradisie van feesvierings. Op die landtong Slinningsodden buite [[Ålesund]] word 'n 20 meter hoë feesvuur (''Slinningsbålet'') aangesteek wat jaarliks honderde toeskouers lok. In Laksevåg ([[Bergen]]) word tradisioneel ou vate gesamel en tot 'n hoë toring opgestapel en vas gespyker. Hierdie toring, wat al hoogtes van dertig meter bereik het, word in die nag voor Sankthans afgebrand.
In [[Flekkefjord]] trek jongmense al sedert die 19de eeu 'n ou roeiboot na die land toe getrek, met brandbare materiaal gevul, aan die brand gesteek en deur die stad gedra. Intussen word 'n boot, wat in die middel van die fjord geanker lê, vir die ritueel gebruik.
Groot feesvierings met onder meer baldanse langs die see word ook in die [[Oslofjord]]-omgewing en in Sørland gehou. Nogtans het sommige stede weens die brandgevaar 'n verbod op tradisionele ''Sankthans''-feesvierings met feesvure geplaas. In gunstige weersomstandighede word daar nogtans orals in die land braai gehou en 'n klein koffiebaldans georganiseer. Tradisionele geregte, wat op Sankthans-aand geniet word, is ''[[rømmegrøt]]'' (roompap) en Noorse aarbeie.<ref>[http://www.aktivioslo.no/sankthans.php ''www.aktivoslo.no: Sankthans - Midtsommerfeiring 23. og 24. juni'']</ref>
===Denemarke: ''Sankt Hans''===
Net soos in Noorweë word ook in Denemarke saans op 23 Junie ([[Deens]]: ''Sankt Hans aften'') feesvure (''Sankt Hans bål'') aangesteek. Die Deense feesvierings sluit die verbranding van 'n strooiheks en die sing van volksliedere (veral Holger Drachmann se ''Midsomervise'') in. Hierdie ritueel is in die laat 19de eeu uit Duitsland oorgeneem en is 'n simboliese uitdrywing van bose geeste. Gewoonlik hou 'n bekende politikus of kunstenaar 'n kort toespraak (Deens: ''båltale'') voordat die feesvuur aangesteek word. Die meeste feesvierings word op die strande langs die Noord- en Oosseekus gehou. In talle stede en dorpe word daarnaas optogte met fakkels of lanterns gehou.<ref>[http://de.sydjylland.com/index.lasso?page=121X2288 ''sydjylland.com: Sankt Hans aften'']</ref>
==Verwysings==
{{reflist}}
[[Kategorie:Feesdae]]
[[ang:Middansumer]]
[[bg:Еньовден]]
[[ca:Nit de Sant Joan]]
[[da:Sankthans]]
[[de:Mittsommerfest]]
[[en:Midsummer (holiday)]]
[[fi:Juhannus]]
[[nl:Midzomerfeest]]
[[no:Sankthans]]
[[nn:Jonsok]]
[[ru:Иван Купала]]
[[sv:Midsommar]]
| 