Ethiopiese kalender: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Bewerk
Teks vir vertaling
Lyn 1:
Die '''Ethiopiese kalender''' ([[Amharies]]: ''ye'Ītyōṗṗyā zemen āḳoṭaṭer'') is die belangrikste kalender wat in [[Ethiopië]] in gebruik is, en is gelyk aan die [[liturgiese]] jaar van die [[Eritrees-ortodokse Kerk]], waar hierdie kalender as die ''Ge'ez'' kalender bekend staan. Die tydrekening is gebaseer op die ouer Alexandrynse of [[Koptiese kalender]], wat weer op die nog ouer [[Egiptiese kalender]] gebaseer is. Net soos die [[Juliaanse kalender]] het die Ethiopiese kalender elke vier jaar (sonder uitsondering) 'n aantal dae oor en begin die jaar volgens die Juliaanse kalender op [[29 Augustus]] of [[30 Augustus]].
 
<!--
Net as die Koptische kalenders heeft die Ethiopiese kalenders twaalf maande van elk 30 dae plus vyf of ses [[epagomenale dag|''epagomenale'' dae]] (veelal een dertiende maand genoem). Die maande begin aan dezelfde dae as van die Koptische kalenders, maar verskil in naamgeving, die in dit [[Ge'ez]] wees. Die sesde epagomenale dag word (sonder uitsondering) elke vier jaar toegevoegd aan 29 Augustus van die Juliaanse kalenders, ses maande vóór die Juliaanse skrikkeldag. En so is die eerste dag van dit Ethiopiese jaar, 1 Mäskäräm, vir die jare tussen [[1901]] en 2099 (inklusief) aan [[11 September]] ([[Gregoriaanse kalenders]]), maar valt aan [[12 September]] (Greg.), in die jare vóór een Gregoriaans skrikkeljaar.
 
== Nuwejaarsdag ==
 
''Enkutatash'' is dit woord vir die Ethiopiese [[nuwejaar]] in die officiële taal van Ethiopië: dit [[Amharies]]; in dit [[Ge'ez]] in Eritrea word dit ''Ri'se Awde Amet'' (belangrikste verjaarsdag) genoem. Nuwejaarsdag valt aan 11 September van die [[Gregoriaanse kalenders]], behalve vir schrikkeljaren, aangesien dan valt hierdie aan 12 September. Dit Ethiopiese kalenderjaar 1998 ''ˈAmätä Məhrät'' ("Jaar van Genade") begon aan [[11 September]], [[2005]]. Die Ethiopiese jare 1996 en 1992 ''AM'' begonnen aan [[12 September]] 2003 respectievelijk 1999.
 
Nuwejaar begin aan 11 of 12 September, zoals bo beschreven vir die Gregoriaanse jare [[1900]] tot en met 2099, maar verschilt in die ander Gregoriaanse eeuwen, aangesien elk vierde Ethiopiese jaar sonder uitsondering een skrikkeljaar is.
 
== Tijdperken ==
 
Om dit jaar aan te geven, maak Ethiopiërs en leden van die Eritrees-orthodoxe Kerk tegenwoordig gebruik van dit ''Opstandingstijdperk'', die rekent vanaf die [[Opstanding]] of verrijzenis van [[Jesus van Nasaret Jesus van Nasaret (traditioneel-christelijk benaderd)|Jesus van Nasaret]] aan [[25 Maart]] [[9]] (Jul.), zoals berekend door [[Annianus van Alexandrië]] in ca. 400 agter Chr.; sodoende begon dit eerstvolgende jaar sewe maande eerder aan [[29 Augustus]] [[8]] (Jul.). In die tussentijd namen die Europeanen in [[525]] die berekeningen oor van [[Dionysius Exiguus]], die die Opstanding juis agt jare eerder plaatste dan Annianus. Hierdie leidde daar toe dat dit Ethiopiese volgjaar agt jaar minder is dan dit Gregoriaanse volgjaar van 1 Januarie tot 10 September en sewe jare minder vir die res van dit Gregoriaanse jaar.
 
In dit verlede werden een aantal ander tijdperken in Ethiopië gebruik vir die jaartelling:
 
=== Ouderdom van Martelaren ===
Dit meest belangrijke ouderdom – ooit baie gebruik door die kerken van dit [[Oosters christendom]] en nog steeds in gebruik by die [[Koptische kerk]] - was dit Ouderdom van Martelaren, ook bekend as dit [[Diocletianus|Diocletiaanse]] ouderdom, watter eerste jaar begon aan [[29 Augustus]] [[284]].
 
Vir respectievelijk die Westerse en vir die Juliaanse nuwejaarsdag omtrent drie maande later, is dit verskil tussen dit Tijdstip van Martelaren en dit [[Anno Domini|Anni Domini]] 285 (= 15x19) jare. Hierdie is aangesien in [[525]], [[Dionysius Exiguus]] besloot om 15 [[Metonische cycli|Metonische cyclus]] toe te voegen aan die bestaande 13 Metonische cycli van dit [[Diocletianus|Diocletiaanse]] Ouderdom (15x19 + 13x19 = 532) om so een volledige 532-jarige middeleeuwse [[Paasfees|Paas]] cyclus te verkijgen, watter eerste cyclus eindigde in dit jaar 247 (Ouderdom van Martelaren) (= 13x19) ofwel dit jaar DXXXI. Dit is ook aangesien 532 dit product is van die Metonische cyclus van 19 jare en die [[Zonnecyclus]] van 28 jare.
 
=== Anno Mundi volgens Panodoros ===
Rond 400 agter Jesus van Nasaret, bepaalde een Alexandrijnse monnik genaamd Panodoros dit Alexandrijnse ouderdom ([[Anno Mundi]] = in dit jaar (sedert dit begin) van die wêreld), aan 29 Augustus 5493 v.Chr. Agter die sesde eeue agter Chr., werd hierdie ouderdom gebruik door Egyptische en Ethiopiese chronologen. Die twaalfde cyclus van 532 jaar van hierdie ouderdom begon aan 29 Augustus 360 agter Chr. en sodoende 4x19 jaar agter dit Ouderdom van Martelaren.
 
=== Anno Mundi volgens Anianos ===
Biskop [[Annianus van Alexandrië]] gaf die voorkeur aan die Paasstijl as nuwejaarsdag, die 25e Maart ''(sien bo)''. Vandaar liet hy Panodoros’ begintijd ses maande eerder begin, aan 25 Maart 5492 vóór Jesus van Nasaret.
 
== Schrikkeljaarcyclus ==
Die vierjarige schrikkeljaarcyclus is verbonden met die vier Evangelisten: dit eerste jaar agter een Ethiopisch skrikkeljaar is genoem aan [[Johannes (evangelist)|Johannes]], gevolgd door een [[Matteüs (apostel)|Matteüs]] jaar en een [[Johannes Marcus|Marcus]] jaar. Dit jaar met die sesde epagomenale dag word aangeduid as dit [[Lucas (evangelist)|Lucas]] jaar.
 
Daar wees - in tegenstelling tot die [[Gregoriaanse kalenders]] - geen uitzonderingen in die vierjarige schrikkeljaarcyclus.
 
== Maande ==
{| class="wikitable"
! [[Amharies]] !! [[Koptisch (taal)|Koptisch]] !! Gregoriaanse begindatum !! Begindatum in dit jaar agter<br> die sesde epagomenale dag
|-
|Mäskäräm || Tut || 11 September || 12 September
|-
||Teqemt || Babah || 11 Oktober || 12 Oktober
|-
|Hedar || Hatur || 10 November || 11 November
|-
|Tahsas || Kiyahk || 10 Desember || 11 Desember
|-
|T'daar || Tubah || 10 Januarie || 10 Januarie
|-
|Yäkatit || Amshir || 8 Februarie || 9 Februarie
|-
|Mägabit || Baramhat || 10 Maart || 10 Maart
|-
|Miyazya || Baramundah || 9 April || 9 April
|-
|Genbot || Bashans || 9 Mei || 9 Mei
|-
|Säne || Ba'unah || 8 Junie || 8 Junie
|-
|Hamle || Abib || 8 Julie || 8 Julie
|-
|Nähase || Misra || 7 Augustus || 7 Augustus
|-
|Pagumän || Nasi || 6 September || 6 September
|}
Merk aan dat bovengenoemde data alleen gelden tussen Maart 1900 en Februarie 2100.
 
== Bronne ==
* "The Ethiopian Calendar", Appendix IV, in: C.F. Beckingham en G.W.B. Huntingford, ''The Prester John of the Indies'' (Cambridge 1961).
* Ginzel, Friedrich Karl, "Handbuch der matematischen und technischen Chronologie" (3 dln.; Leipzig 1906-1914).
 
== Trivia ==
 
Naas hierdie bijzondere jaartelling heeft Ethiopië ook een ander dagindeling dan die res van die wêreld, waarby die uurrekening is gabasseer aan die sonsopkoms en -ondergang. Aangesien dit aarde aan die ewenaar lê, lê die sonsopkoms elke dag rond 07:00 uur (volgens dit universele tijdssysteem). Zodra dit lig word, begin mens in Ethiopië die ure te tel. Rond middagete is dit dan ses uur. Agter twaalf ure begin mens weer by één. Zonsondergang is sodoende om twaalf uur (Ethiopiese tyd) en gelyk aan omtrent 19:00 uur (universele tijdssysteem). Daarna begin mens weer by één. Middernacht is sodoende dus om ses uur (Ethiopiese tyd).
 
== Eksterne skakels ==
*Opmerking: In die volgende twee skakels wees die data volgens die "Ethiopiese kalenders" omgezet in een pseudo-Juliaans kalendersysteem door die werkelijke Amharies-Ethiopiese maandennamen te vervang door nabijgelegen, maar nie samenvallende, Juliaanse maandennamen. Byvoorbeeld: Mäskäräm word "September" genoem hoewel Mäskäräm eigenlijk begin aan 29/30 Augustus volgens dit Juliaanse stelsel (of 11 September volgens die (meest gebruikte) Gregoriaanse kalenders). Wanneer hulle dus aangeven dat dit Ethiopiese jaar begin aan "1 September", bedoel hulle dat hierdie begin aan 1 Mäskäräm. Of wanneer hulle aangeven dat Kersfees aan "29 Desember" is volgens die Ethiopiese kalenders, bedoel hulle dat hierdie aan 29 Tahsas is.
** [http://www.ethiopiantreasures.toucansurf.com/pages/calendar.htm Ethiopiese kalenders - Christelijke, Islamitische, Joodse en nasionale feesdae]
** [http://www.ethiopiantreasures.toucansurf.com/pages/festival.htm Ethiopiese religieuze feesdae]
* [http://www.ethiopic.com/calendar/ethiopic.htm Die Ethiopiese kalenders door Aberra Molla]
* [http://www.funaba.org/en/calendar-conversion.cgi Converter vir die Ethiopiese kalenders]
* [http://ethiopica.sourceforge.net/ Sagteware vir die eeuwigdurende Ethiopiese kalenders]
-->
 
{{Saadjie}}