Self-georganiseerde kritikaliteit: Verskil tussen weergawes

In [[fisika]] is '''self-georganiseerde kritikaliteit''' (SGK) 'n eienskap van [[dinamiese stelsels]], of klasse van dinamiese stelsels, wat 'n [[kritiese punt]] as 'n [[aantrekker]] het. Hulle grootskaalse gedrag wys die karaktertrekke van [[fase-oorgang]]e, soos waar 'n vloeistof in 'n gas in verander, maar waar die stelsel self neig na die regte toestand vir só 'n oorgang (dus ''self-georganiseerd''). Die verskynsel was eerste geïdentifiseer deur Per Bak, Chao Tang en Kurt Wiesenfeld in 1987, en get intussen aandag getrek in 'n menigde velde, vanaf die fisika van die aardkors en sterre deur [[ekologie]] en [[evolusionêre biologie]] to by [[ekonomie]] en [[sosiologie]].

Die interessante eienskap van stelsels met SGK is dat hulle hul kritiese punte, waar daar baie vinnig 'n grootskaalse verandering binne die sisteem plaasvind, kan behaal sonder dat die parameters van die stelsel presies gestel word. Bak, Tang en Wiesenfeld se voorbeeld is 'n hope sand waar elke grein sand oodeenvoudig bly waar dit geplaas word, totdat die helling van die hoop te steil by 'n sekere punt word, waarna die hoop by daardie punt ineenstort. Die effek hiervan is dat die hoop neig na 'n sekere helling, gee nie om hoe hoog dit is nie, en so 'n reëlmatige koniese vorm behaal. In die voorbeeld isvind die ineenstortings isplaas om die kritiese punte, en die hoop organiseer homself in 'n keël in.

Omdat stelsels met SGK sonder uitsonderlike omstandighede interessante strukture kan bereik, word hul entoesiasties bestudeer as 'n geloofwaardige voorkomsoorsprong van komplekse strukture in die natuur.