Fynbos: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
k robot Bygevoeg: ru:Фейнбос |
DaBler (besprekings | bydraes) k WP:WCW: náhrady HTML entit, opravy nadpisů, odstranění <br/> na konci odrážek |
||
Lyn 3:
== Verskeidenheid ==
[[Beeld:Fynbos.jpg|thumb|right|250px|Fynbos naby Kaapstad]]
Fynbos groei in 'n 100-200km breë kusstrook wat strek vanaf [[Clanwilliam]] aan die weskus, tot [[Port Elizabeth]] aan die suidooskus. Dit maak deel uit van die [[Kaapse floraryk]], die kleinste dog rykste floraryk uit die wêreld se ses plantkoninkryke
Die fynbosflora is ryk aan struikagtige [[hardblarige plante|hardblarige gewasse]]. Proteas (''proteaceae'') word veral deur baie soorte verteenwoordig en staan kenmerkend uit teen die landskap met hul handpalmgrootte blomme wat deur voëls bestuif word. [[Heide]] of Ericas (''ericaceae'') word ewe goed verteenwoordig met meer as 'n honderd soorte. Die grasverwante [[restionaceae]]
== Gebruik ==
Lyn 17:
Groot dele van die fynbosplantegroei is reeds verwoes as gevolg van die stedelike uitbreiding rondom Kaapstad, uitbreiding van landbou-aktiwiteite en verspreiding van uitheemse plantsoorte. Talle plante van die fynboskoninkryk is reeds uitgesterf, en meer as 1000 soorte is bedreigde spesies. Die bewaring hiervan is 'n prioriteit, en reservate is opgestel wat verteenwoordigende dele van die plantegroei behou, soos byvoorbeeld die [[Tsitsikamma Nasionale Park]]. Die voortdurende inbreek wat op fynbos se leefruimte gemaak word, onderstreep egter die feit dat hier nog baie meer aan gedoen moet word.
== Kaapse Fynbos ==
Die Kaapse fynbos is een van die wonders van die wêreld. Al is dit by verre die kleinste van die wêreld se ses plantkoninkryke, kom dit egter tweede weens sy groot verskeidenheid met 9000 verskillende spesies in 90 000 vierkante kilometer. 6190 van hierdie spesies is eksklusief tot Kaapse flora. Om hierdie syfers in perspektief te plaas: die Britse Eilande is drie en 'n half maal groter as die fynbosgebied, maar het alleen 1500 spesies waarvan slegs 20 endemies is!
Lyn 25:
== Soorte plantegroei ==
Die twee hoofhabitats van fynbos is berge en kusgebied en binne hierdie soort kom kategorieë voor soos heide fynbos, protea-agtige fynbos, riet-agtige en aster-agtige fynbos.
== Heide fynbos ==
Hierdie tipe veld is ook bekend as erica-agtige fynbos te danke aan die oorheersing deur die erica-familie. Heide fynbos kom voor op vlak, sanderige, suur grond wat besonder onvrugbaar en is gevind word in vogtiger gebiede van natuurlike sypelgebiede en vleie op steil, suidelike berghellings. Erikas gebruik swamme in 'n simbiotiese (wedersydse voordelige) verhouding om vogtigheid te absorbeer in plaas van wortel-hare en as vergoeding voorsien hulle die swamme met suiker. Ander interessante plante in hierdie habitat is die berg-blouklokkie; nou bedreig, die vlam-rooi Bredasdorp-lelie, slegs gevind op die Bredasdorpberg, veral na vure; die groot rooi disa, groeiende in klam klowe in die Harold Porter Natuur-reservaat; die ouma-kappie, 'n orgidee wat gewoonlik 'n ryk olie afskei om sy bestuiwer ('n by) te lok en die Kaapse of matras-sewejaartjie, waarvan die groot, wit blomme eenmaal gebruik was om matrasse vol te stop. Sewejaartjies is kommersieel belangrik vir die gedroogde blom-nywerheid.
== Protea-agtige fynbos ==
Proteas, 'n hoofkenmerk van die fynbos-veld is gewoonlik groter as die omringende plantegroei met diep wortelstelsel wat hulle help om hulle op die droër berghellings te oorleef. Baie spesies het 'n beperkte verspreiding: lang-blaar suikerbos, ovaal-blaar speldekussing en “knikkende” speldekussing kom alleen voor op vlak strande op sandsteen. Die protea is vernoem na die Griekse god Proteus, wat in staat was om sy voorkoms na wense te verander. Lede van die protea-familie neem ook 'n wye verskeidenheid van vorms aan, van die tipiese leeragtige blaar-protea tot die kegel-draende plante, speldekussings en delikate, veeragtige serrurias. Die spesie met die grootste blomknop is die konings- of reuse-protea, Suid-Afrika se nasionale blom, waarvan die blomknop in Mei, ’n 30 sentimeter deursneë bereik.
Elke proteablom is in werklikheid 'n blomknop wat as 'n hegpunt vir baie klein blomme dien, en werk soos 'n landingsplatvorm wat voëls tot hul nektar aantrek. Alleen twee klein populasies van die vleiroos, die skaarsste protea, oorleef in hoë, ontoeganklike gebiede in die Kogelberg en Kleinriviersberge. Protea susannae, 'n tweede, lokale soort van proteaveld wat op diep, meer vrugbare sandveld voorkom, word besonder bedreig as gevolg van indringing deur uitheemse rooikrans en portjackson-wilgers. Die derde, bepaalde vorm van protea-agtige fynbos kom eksklusief voor op kalksteen uitlopers van die Bredasdorpformasie, van Gansbaai tot die Gouritsriviermond, waar die grond sanderig en vlak is, ryk aan organiese materiaal en stikstof maar onvrugbaar en dikwels tot klein slaggate in die kalksteen sypaadjies beperk is.
== Rietveld ==
Soos die naam voorstel word rietagtige fynbos (rietveld) oorheers deur hoë lede van die rietfamilie en word geassosieer met seisoenale vleilande wat dikwels oorstroom word gedurende winter, maar gedurende somermaande droog is. Dit word gewoonlik aangetref in laagliggende gebiede van alkaliese sand oor kalksteen, strekkende tot suursand oor kleiagtige modder. Baie van die natuurlike rietveld is reeds vernietig deur veranderings in die dreineringspatrone en ploegwerk. Sommige is omvattend geoes vir hul uitstekende dekriet. Die blaarlose rietagtige struike vervang grasse, met vroulik en manlik blomme aan verskillend plante.
== Asteragtige fynbos ==
Alhoewel hulle nie altyd na die tipiese gesiggies (asters) van Namakwaland lyk nie, is sommige lede van die gesiggie-familie ’n karaktertrek van hierdie tipe van fynbos, met die volgende karaktertrekke:
Lyn 55:
* [http://protea.worldonline.co.za "Protea Atlas Project"] (in Engels) het geweldige detail en pragtige beeldmateriaal. [http://protea.worldonline.co.za/afrikaan.htm Sien hier vir gedeeltelike Afrikaanse vertaling]
== Bronne ==
* Vanaf "Kaapse fynbos" tot "Asteragtige fynbos" is 'n vertaling en aanpassing van die toerismeblad van die [http://www.ecoscape.org.za/index.php?dirname=html_docs_maps/05100fynbos Hangklip-Kleinmond Toerisme Buro]. Publieke materiaal, gebruik met verlof.
| |||