Foneem: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k robot Bygevoeg: cu:Фѡни́ма
Xqbot (besprekings | bydraes)
k robot Bygevoeg: ur:صوتیہ; cosmetic changes
Lyn 1:
In menslike [[taal]] is 'n '''foneem''' die kleinste onderskeibare strukturele eenheid wat betekenis oor dra.<ref name=sil>[http://www.sil.org/ SIL International], [http://www.sil.org/linguistics/GlossaryOfLinguisticTerms/ Glossary of linguistic terms], [http://www.sil.org/linguistics/GlossaryOfLinguisticTerms/WhatIsACliticGrammar.htm What is a clitic? (Grammar)], besoek op 30 Maart 2008</ref> Foneme is nie die fisiese [[segment (taalkunde)|segmentsegmente]]e self nie, maar, in teoretiese terme, kognitiewe abstraksies daarvan.
 
'n Voorbeeld van 'n foneem is die {{IFA|/t/}} klank in die woorde '''''t'''op, s'''t'''and, wa'''t'''er,'' en ''ka'''t'''.'' (In transkripsie, word foneme soos hier tussen skuinsstrepe geskryf.) Hierdie voorbeelde van /t/ word as dieselfde klank beskou al word hulle in elkeen van die woorde effens anders uitgespreek, al is die verskille moontlik nie onderskeibaar selfs vir eerste taal sprekers nie. Foneme kan dus verskeie herkenbaar verskillende ''spraakklanke,'', gemaand [[foon|fone]], omvat. In die voorbeeld word die {{IPA|/t/}} in '''''t'''op'' geaspireer, {{IPA|[tʰ]}}, terwyl die {{IPA|/t/}} in ''s'''t'''and'' nie geasprireer word nie, {{IPA|[t]}} (In transkripsie word spraakklanke wat nie foneme is nie in hakkies geskryf). In baie tale soos [[Koreaans]] en [[Spaans]] is hierdie fone verskillende foneme: Byvoorbeeld, {{IPA|/tal/}} is "maan" in Koreaans, terwyl {{IPA|/tʰata/}} is "om te brand". In Spaans is daar geen geaspireerde {{IPA|[tʰ]}}, maar die foon in Amerikaanse Englels ''wri'''t'''er'' is soortgelyk aan die Spaanse ''r'' {{IPA|/ɾ/}} in kontras met die Spaanse {{IPA|/t/}}.
Lyn 5:
Fone wat tot dieslefde foneem behoort soos {{IFA|[t]}} en {{IPA|[tʰ]}} vir die Afrikaanse {{IPA|/t/}}, word [[allofone]] genoem. 'n algemene toets om te bepaal of twee fone allofone of aparte foneme is berus daarop om minimale pare te vind: woorde wat slegs ten opsigte van die fone onder beskouing verskil. Byvoorbeeld, die woorde '''''t'''op'' en '''''d'''op'' illustreer dat {{IPA|[t]}} en {{IPA|[d]}} verskillende foneme is in Afrikaans, terwyl die gebrek aan kontras ({{IPA|/tʰata/}} word byvoorbeeld as {{IPA|[tʰada]}} uitgespreek) aandui dat dit in die taal allofone van 'n foneem {{IPA|/t/}} is.
 
In [[gebare taal|gebare tale]] word die basiese elemente van gebare en plek ''[[chereme]]s'' (of ''cheiremes'') genoem, maar algemene gebruik het dit verander na ''foneem''. [[Toon (taalkunde)|ToonToonfoneme]]foneme word soms '''toneme''' genoem en tydfoneme '''chroneme'''.
 
Sommige taalkundiges (soos [[Roman Jakobson]]) beskou foneme as verder afbreekbaar in eienskappe, sulke eienskappe verteenwoordig volgens die teorieë die ware minimale boublokke van taal. Eienskappe oorvleuel mekaar in tyd, soos wat suprasegmentale foneme in gesproke taal en talle foneme in gebare taal ook doen.
 
== Verwysings ==
{{Verwysings}}
 
Lyn 68:
[[tr:Fonem]]
[[uk:Фонема]]
[[ur:صوتیہ]]
[[wa:Oyon (linwince)]]
[[zh:音位]]