Gebeurtenisse wat tot die Eerste Wêreldoorlog gelei het: Verskil tussen weergawes

Maar ook op 'n ander manier het die voorwaardes van die verdrag nie die gewenste uitwerking gehad nie. Daar is bepaal dat nóg Rusland nóg [[Turkye]] oorlogskepe in die [[Swart See]] sou aanhou. Na die neerlaag van Frankryk in die Frans-Pruisiese oorlog het Rusland die geleentheid te baat geneem om hierdie bepalinge van die vorige verdrag te repudieer en het hy 'n begin gemaak met die versterking van [[Sebastopol]] en die heropbou van sy vloot in die Swart See, 'n stap waarteen Brittanje slegs protes kon aanteken.

 

Benewens sy ou ambisie om sy invloed suidwaarts in die Balkanskiereiland uit te brei en veral [[Konstantinopel]] in besit te kry, het [[Rusland]] ook uit hoofde van sy godsdiens (die Grieks-Ortodokse Kerk) groot belangstelling begin toon in 'n aangroeiende beweging onder die Slawiese volke. Die doel van die Slawiese beweging (pan-Slavisme) was om nouer aansluiting tussen al die Slawiese volke in die Balkan teweeg te bring en onafhanklikheid te verwerf. Die bedrywighede van Russiese agente in gebiede soos [[Serwië]], [[Bulgarye]] en [[Montenegro]] het baie Serwiërs en Kroate in die Turkse en Oostenrykse ryke in beroering gebring, en [[Oostenryk]] meer in die aangeleenthede van die Balkan laat belangstel. Die eintlike aanvang van vyandelikhede is veroorsaak deur 'n opstand in die provinsies [[Bosnië]] en Herzegowina in 1875, wat hoofsaaklik deur Serwiërs bewoon is. Die moeilikheid het ontstaan deur die strawwe en onbillike behandeling wat die Christene in hierdie gebied van die Turke moes verduur. In die volgende jaar het [[Bulgarye]] ook in opstand gekom uit meegevoel met [[Bosnië]].

 

Met die verdrag van San Stefano (i878) is 'n nuwe staat, [[Bulgarye]], gestig, wat van die Donau tot die Egeïese See gestrek het. Dit het beteken dat die Turkse ryk in [[Europa]] feitlik uitgewis is.

 

 

[[Engeland]], sowel as [[Oostenryk]], was verontrus oor wat [[Rusland]] in die Balkan vermag het, en het geëis dat `n konferensie gehou moes word om die verdrag te bespreek. Nadat hierdie twee moondhede oorlogsvoorbereidings begin tref het, het Rusland toegestem en die Kongres van [[Berlyn]] is byeengeroep in Julie [[1878]] onder die voorsitterskap van [[Bismarck]], ,,die eerlike makelaar”, wat beweer het dat hy slegs `n vriendskaplike reëling wou teweegbring sonder om enige voordeel vir [[Duitsland]] te soek.

[[Bismarck]] was egter nie tevrede met hierdie defensiewe verbond tussen hierdie twee moondhede nie, want hy wou enige bondgenootskap tussen Frankryk en Rusland verhoed. Tsaar Alexander III, wat die troon in 1881 bestyg het, was Frankryk nie goedgesind nie, aangesien hy republikeinsgesindheid verafsku het. Hy was ook bereid om tot versoening met [[Duitsland]] te raak. Die kanselier is dus in staat gestel om een van sy grootste diplomatieke prestasies te behaal. In 1881 is volgens die beroemde Herversekeringsverdrag, waardeur die vorige ''Dreikaiserbund'' feitlik herleef het, ooreengekom dat [[Duitsland]], Rusland en [[Oostenryk]] neutraal sou bly indien 'n staat van oorlog tussen een van hulle en 'n ander moondheid sou ontstaan. Dit was natuurlik nie alleen van toepassing op Frankryk nie, maar ook op [[Turkye]]. Die verdrag is in 1884 hernieu. Deur hierdie verbonde het Bismarck dus 'n besonder gunstige posisie vir [[Duitsland]] in Europa verkry. Slegs Bismarck was egter in staat om sulke botsende bondgenootskappe aan die lewe te hou. Toe Wilhelm II na die afdanking van Bismarck in 1890 die oppergesag in [[Duitsland]] aanvaar het, het die kanselier se ingewikkelde stelsel van bondgenootskappe in duie gestort.

 

Die Duitse keiser was nie bereid om die verdrag met Rusland te hernieu nie, maar het sy volle steun aan die Oostenrykse verbond toegesê. Rusland was nou in Europa geïsoleer, aangesien die Drievoudige Verbond hernieu is en dit geblyk het asof Engeland hierdie moondhede goedgesind was. Die onmiddellike gevolg was 'n toenadering tussen Rusland en Frankryk, al was hul politieke instellinge so geheel en al verskillend. Na heelwat onderhandelinge het Rusland en Frankryk 'n Tweevoudige Verbond aangegaan, maar dit is nie voor 1895 bekend gemaak nie. Op hierdie manier is Europa in twee gewapende kampe verdeel. Aan die een kant was [[Duitsland]], [[Oostenryk]] en [[Italië]] en aan die ander Rusland en Frankryk. Engeland het tot dusver nog nie kant gekies nie, maar daar sal moet nagegaan word hoe die kragtige buitelandse beleid van die Duitse keiser grotendeels daartoe bygedra het om Engeland in 'n verbond met Frankryk en Rusland te bring.

 

Na 1870 het beide Brittanje en Frankryk 'n gegrabbel begin om grondgebied in Afrika te verkry deur die besetting van Egipte. Die grondoorsaak van die strewe van die Groot Moondhede na die verkryging van oorsese grondgebied was om hul nasionale prestige te verhoog. Eers was Brittanje en Frankryk albei in Egipte geïnteresseerd, en in 1879 het hulle gesamentlik beheer oor die geldsake van die Khedive aanvaar. Later het Frankryk, wat ontsteld was oor die toetrede van [[Italië]] tot die Drievoudige Verbond ná die besetting van Tunisië, egter sy steun aan Brittanje in Egipte onttrek. Daarná het Brittanje verder alleen opgetree. Die uitbreiding van Britse beheer langs die Nyl tot sover as die Soedan het wrywing met Frankryk gedurende die daaropvolgende twintig jaar veroorsaak.

Na 1880 is Middel-Afrika met rasse skredes oopgestel as gevolg san die ontdekkingswerk wat in die eerste helfte van die negentiende eeu onderneem is. Stanley se ontdekkingswerk in die Kongo-bekken het intense belangstelling opgewek by Leopold II, koning van die Belge, wat 'n Internasionale Afrikaanse Genootskap vir die ontwikkeling van die Kongo-gebied gestig het.

 

Bismarck het selfs tot 1883 nie belang gestel in die verkryging van koloniale besittings vir [[Duitsland]] nie. Hy het besef dat 'n koloniale beleid 'n gevaar vir die land kon word, aangesien kolonies deur `n sterk vloot beskerm moet word. Die aanbou van so `n vloot, het hy geglo, sou [[Duitsland]] in botsing met Brittanje bring, wat destyds die sterkste seemoondheid was. Dit sou beteken dat Frankryk nie meer geïsoleer sou wees nie.

 

Die Duitse Koloniale Genootskap het sy belangstelling nie tot Afrika beperk nie. Dele van Nieu-Guinee is deur die optrede van dr. Nachtigal in besit geneem (1884-85) terwyl die Bismarck-argipel ook beset is. Brittanje, Frankryk en die Verenigde State was verder besig om beheer oor eilande in die Stille Oseaan te verkry. Dit was op uitnodiging van Bismarck dat die Europese state in Berlyn byeengekom het (1884) om reëls op te stel vir die verkryging van gebied en die afbakening van invloedsfeer. Op hierdie wyse kon koloniale mededinging beheer en `n algemene Europese oorlog voorkom word.

 

Terwyl Bismarck bereid was om kolonies aan te skaf, het hy konsekwent `n versigtige beleid gevolg en verder vriendskaplike betrekkinge met Brittanje gehandhaaf. Toe Willem II egter in 1890 die regering in sy eie hande geneem het, het hy `n kragtiger koloniale beleid gevolg. Sy begeerte was dat [[Duitsland]] `n belangriker rol in wêreldaangeleenthede moes speel, en daarom het hy die verkryging van meer koloniale gebied en die aanbou van `n sterk vloot om Duitse belange te beskerm voorgestaan. Hierdie beleid was die oorsaak van gedurige wrywing met Brittanje. Aanvanklik het hy egter probeer om vriendskaplike betrekkinge met Frankryk en Rusland te handhaaf, en ook `n goedgesinde houding teenoor Brittanje aangeneem. As blyke van hierdie vriendskap het die Britse regering Helgoland in 1890 aan [[Duitsland]] toegestaan, nadat laasgenoemde die Britse aansprake op sekere dele van Afrika, soos Njassaland en Somaliland, erken het.

Die verkryging van Helgoland het dit moontlik gemaak om die Kielkanaal te bou, wat in 1895 vir die skeepvaart oopgestel is, en wat noodsaaklik was indien [[Duitsland]] 'n sterk seemoondheid sou word.

 

Kort hierna is die eerste tekens van vervreemding tussen [[Duitsland]] en [[Brittanje]] waargeneem. Toe die Jameson-strooptog in Transvaal misluk het (1896), het die keiser 'n telegram van gelukwensing aan president [[Paul Kruger|Kruger]] gestuur wat tot 'n taamlike mate van vyandige gevoel in Engeland gelei het. Hierdie gevoel is later nog verder gedurende die [[Tweede Vryheidsoorlog|Anglo-Boere oorlog]] versterk, toe dit duidelik geword het dat [[Duitsland]] met die [[Boer|Boere]] gesimpatiseer het. Die pogings van Joseph Chamberlain om 'n verbond tussen [[Engeland]] en [[Duitsland]] te bewerkstellig, is deur die keiser verwerp, hoewel hy self 'n vriendskaplike houding teenoor Engeland aangeneem het.

 

Aangesien Engeland met die vyandige houding van die kant van [[Duitsland]], [[Rusland]] en [[Frankryk]] bejeën is, en die herhaalde pogings van die Britse minister, [[Chamberlain]], om met [[Duitsland]] 'n verbond aan te gaan, misluk het, is die Britse buitelandse beleid heeltemal gewysig. In plaas van met sy geïsoleerde posisie voort te gaan, het Engeland gepoog om `n verbond met een van die groot moondhede aan te gaan ten einde die magsewewig in die Ooste te bewaar, wat deur die toenemende Russiese invloed bedreig is. Om hierdie rede is in 1902 'n verbond met [[Japan]] aangegaan, waardeur elkeen onderneem het om neutraal te bly indien die ander in 'n oorlog met 'n derde land betrokke sou raak. Buitendien as een van hulle deur twee moondhede aangeval sou word, sou die ander bondgenoot hom te hulp snel.

 

Die jaar [[1902]] was 'n keerpunt in die Europese geskiedenis. [[Engeland]] het die bondgenoot van [[Japan]] geword, en was besig om van [[Duitsland]] verwyder te raak. Die nuwe koning, Eduard VII, wat koningin Victoria in [[1901]] opgevolg het, het nie van sy neef, die Duitse keiser, gehou nie, en was beslis Fransgesind. Buitendien was [[Frankryk]] deur die optrede van sy nuwe minister van buitelandse sake, Delcassé, besig om die isolasie van [[Duitsland]] te probeer bewerk, en hy het `n geheime ooreenkoms met [[Italië]] aangegaan waarvolgens [[Italië]] neutraal sou bly indien Frankryk in `n oorlog betrokke sou raak.

 

Dit was egter die vrees vir die vergroting van die Duitse vloot na die tweede Vloot-wet van 1900 wat Engeland en Frankryk laat saamstaan het. Die keiser het Von Tirpitz, `n sterk voorstander van vlootuitbreiding, as minister van marine aangestel, en `n Duitse Vlootbond het op die bespoediging van `n vlootaanbouprogram wat in [[1898]] begin is, aangedring. Groot-Brittanje het dit as `n direkte uitdaging van sy seemag beskou. Tot dusver het hy daarop gereken dat sy vlootsterkte dié van `n kombinasie van die twee sterkste moondhede se vlote sou oortref. As hieraan sou toegevoeg word `n sterk vloot soos dié waaroor [[Duitsland]] spoedig sou beskik, sou Brittanje se posisie grootliks in gevaar gestel word. In een van sy toesprake het die keiser inderdaad gesê dat ,,die mag op see moet in ons hande oorgaan”.

 

Nadat Eduard VII [[Parys]] besoek het en die Franse president `n soortgelyke welwillendheidsbesoek aan [[Londen]] afgelê het, het die Britse sekretaris van buitelandse sake, lord Lansdowne, en die Franse minister, Delcassé, `n Anglo-Franse ooreenkoms bekend as die “Entente Cordiale” in 1904 gereël. [[Frankryk]] het [[Engeland]] se belange in [[Egipte]] erken, terwyl Engeland in ruil, hoewel hy in die openbaar die onafhanklikheid van [[Marokko]] gewaarborg het, in die geheim Frankryk se besondere belang in die gebied erken het. Oor die uitstaande geskille in Newfoundland, Wes-Afrika en Siam is ook tot `n vergelyk geraak. Hoewel hierdie ooreenkoms of Entente nie `n verbond was nie, het dit tog beteken dat die twee lande mekaar goedgesind geword het. Kort hierna het 'n krisis in Marokko ontstaan waardeur die waarde van die Anglo-Franse ooreenkoms deeglik op die proef gestel is.

 

Verskeie Europese moondhede het in Marokko belanggestel, maar Frankryk in die besonder ter wille van vrede in sy aangrensende gebied, Algerië. Marokko was ook belangrik weens sy waardevolle ysterertslae. Toe dit bekend geraak het dat dit Frankryk se strewe was om sy beheer oor die Noord-Afrikaanse gebied uit te brei, het [[Duitsland]] onmiddellik agterdogtig geword en beweer dat Duitse handelsbelange geraak sou word. Die keiser het skielik Tangier besoek, die Sultan van Marokko as 'n onafhanklike regeerder erken en verklaar dat [[Duitsland]] die Sultan teen Franse aggressie sou beskerm. Frankryk het teen hierdie optrede protes aangeteken, maar [[Duitsland]] het daarop aangedring dat sake rakende Marokko op 'n algemene Europese konferensie beslis moes word. Frankryk kon op hierdie stadium nie op Russiese steun teen [[Duitsland]] reken nie, aangesien dié moondheid 'n vernederende neerlaag teen [[Japan]] gely het. Nietemin was daar groot gevaar dat oorlog sou ontstaan. Omdat Delcassé nie die steun van die Franse kabinet gehad het nie, het hy bedank, en 'n konferensie is in Algeciras in Januarie 1906 gehou. Daar is ooreengekom dat Marokko sy onafhanklikheid sou behou, maar dat die land vir die handelsverkeer van alle lande oopgestel sou bly.

 

Deur hierdie voorval het dit geskyn asof [[Duitsland]] 'n diplomatieke oorwinning behaal het en Frankryk gedwing het om toe te gee. In werklikheid het die hele voorval daartoe bygedra om die bande tussen Frankryk en Engeland hegter te maak. Sir Edward Grey, die Britse sekretaris van buitelandse sake en verteenwoordiger van die nuwe Liberale regering wat in Brittanje die bewind aanvaar het, het Frankryk op die konferensie voortdurend ondersteun.

 

Bowendien is die weg voorberei vir vriendskapliker betrekkinge tussen Brittanje en Rusland as in die verlede. Gedurende die Russies-Japanse oorlog het Brittanje met [[Japan]] gesimpatiseer. Op een tydstip het dit selfs moontlik gelyk dat oorlog tussen die twee lande sou uitbreek, toe die Russiese Oosseevloot op pad na die Ooste op 'n Britse vissersboot gevuur het in die waan dat dit 'n Japanse duikboot was. Die saak is egter geskik toe Rusland om verskoning gevra en skadevergoeding betaal het. Die neerlaag wat die Japanners die Russe toegedien het, het 'n diepgaande uitwerking op die Europese politieke aangeleenthede gehad, aangesien daardeur die geloof in Rusland se onoorwinlikheid verpletter is. Toe, in 1906, is 'n derde Duitse Vlootwet aangeneem, waardeur voorsiening gemaak is vir verder uitbreiding in die aanbou van groot oorlogskepe. Brittanje het nou begeer om tot 'n definitiewe verstandhouding met Rusland te raak. Dit was moeilik om samewerking met 'n land te verkry waar enige demokratiese beweging onder die volk genadeloos deur sy outokratiese regeerders onderdruk is. Teen 1906 het dit gelyk of 'n poging aangewend is om 'n meer konstitusionele regerings vorm in te stel, toe 'n doema of volksraad byeengeroep is. Hierdeur is die Liberale regering in Engeland in die geleentheid gestel om 'n reeks onderhandelinge aan te knoop ten einde uitstaande geskille met Rusland te besleg.

 

'n Drievoudige Entente (Brittanje, Frankryk `n Rusland) het dus in 1907 tot stand gekom.

Omtrent Persië, waar Britse en Russiese belange in die verlede gebots het, is ooreengekom dat Russiese invloed tot die noordelike deel en Britse tot die suidelike beperk sou wees, terwyl 'n neutrale bufferstreek die twee sou skei. Verder het Rusland afgesien van sy aktiewe belangstelling in Afganistan op die Indiese grens, en altwee volke sou Tibet onaangeraak laat.

Aan die ander kant was Frankryk, Rusland en Brittanje, wat die Drievoudige Entente uitgemaak het.

 

Aangesien die verskillende volke bevrees was dat 'n algemene oorlog sou ontvlam, is kolossale somme geld vir bewapening beide op land en ter see uitgegee. Frankryk het nog die begeerte gekoester om wraak te neem vir die verlies van Elsas-Lotharinge, en na die behandeling wat hy in 1905 in verband met Marokko ontvang het, het hy, wat landsverdediging betref, 'n algehele militêre reorganisasie onderneem.

 

Verder is met Frankryk ooreengekom dat die hoofmag van die Britse vloot in die Noordsee sou saamgetrek word, terwyl die Franse hulle vloot in die Middellandse See beskikbaar sou stel. Uitgebreide militêre voorbereiding is ook deur die verskillende moondhede getref. [[Duitsland]], Frankryk en Rusland het hulle leërs in so 'n mate uitgebrei dat teen 1914 die leërs van die eerste twee 'n vredesterkte van oor die 800 000 man gehad het, terwyl die Russe s'n een-en-'n-kwart miljoen oortref het.

 

Dit moet egter nie veronderstel word dat die Europese volke juis begerig is om 'n oorlog te begin nie. Die gees van nasionalisme, wat gedurende die negentiende eeu gestadig toegeneem het, het elke volk aangespoor om aanspraak op sy eie belange met krag te maak, maar `n algemene oorlog was nie noodwendig onvermydelik nie. Die bewapeningsuitgawes, wat `n groot inkomstebron slegs vir 'n sekere tipe nyweraar was, was 'n swaar las vir die volke om te dra. Ten einde die internasionale spanning en die bewapeningslaste te verlig, het tsaar Nikolaas II die Europese moondhede uitgenooi na `n voorgestelde konferensie in Den Haag. Die verteenwoordigers van ses-en-twintig lande het in l899-byeengekom, maar dit het geblyk dat geen eensgesindheid met betrekking tot die vermindering van bewapening kon verkry word nie. 'n Permanente geregshof waar enige volk geskille vir arbitrasie kon voorlê, is in die lewe geroep. Hierdie stelsel van arbitrasie was nie iets nuuts nie, aangesien dit menigmaal gedurende die negentiende eeu gebruik is. Dit kon egter nie verwag word dat hierdeur oorlog voorkom sou word nie, want politieke geskille sou nie voor die hof gelê word nie. Op `n tweede konferensie in Den Haag in 1907 is `n poging aangewend om die idee van arbitrasie uit te brei, maar wat ontwapening betref, is niks gedoen nie. Selfs op hierdie konferensie het dit reeds geblyk dat oorlog tussen Brittanje en [[Duitsland]] moontlik was. Nietemin, nog in 1912, toe voorbereidings vir die oorlog gemaak is, is `n poging aangewend om `n verstandhouding tussen die twee volke te verkry ten opsigte van Brittanje se houding ingeval van `n algemene Europese oorlog.

 

Europa was teen hierdie tyd reeds op die rand van oorlog. Daar was verskeie gevaarpunte wat maklik tot `n algemene uitbarsting kon lei. Hiervan was een in Noord-Afrika, waar Franse en Duitse belange gebots het, en `n ander in die Balkan, waar [[Oostenryk]] en Rusland teenoor mekaar gestaan het.

 

Op die konferensie in Algerciras is besluit dat Frankryk toegelaat sou word om in die Marokkaanse hawens die polisie te beheer. Hy het egter die anneksasie van Marokko begeer. Toe die Sultan in 1911 `n beroep om hulp gedoen het, is `n klein Franse mag na Fez, die hoofstad van Marokko, gestuur. Hierdie stap sou Frankryk in `n langdurige stryd dompel ten einde orde binne daardie gebied te herstel. Die voorval het skielik van internasionale belang geword toe [[Duitsland]] `n klein kanonneerboot, die Panther, en later `n kruiser na Agadir, `n hawe in Marokko, gestuur het. Die rede wat vir hierdie tussenkoms aangevoer is, was die noodsaaklikheid om Duitse belange in daardie geweste te beskerm, maar in werklikheid was dit `n kragtige protes teen die toenemende Franse politieke beheer oor die Sultan. Op hierdie kritieke oomblik het Brittanje vir Frankryk openlik ondersteun. Hy het die aanlê van `n sterk Duitse vlootbasis in Marokko gevrees. Lloyd George het in `n openbare toespraak, waarin hy die sienswyse van die Britse regering uiteengesit het, selfs gedreig met oorlog teen [[Duitsland]]. Met die oog op sulke teenstand en ook vanweë die druk deur sy eie handelaars en nyweraars uitgeoefen, het [[Duitsland]], wat destyds onvoorbereid vir oorlog was, teruggetrek. `n Franse protektoraat oor Marokko is erken, terwyl [[Duitsland]] as vergoeding `n deel van die Franse Kongo gekry het.

 

Dit was egter te wyte aan die snelle verslegting van internasionale betrekkinge oor die Balkanvraagstuk dat die rampspoedige oorlog verhaas is. Die toestande in die Balkanlande was besonder ingewikkeld, aangesien die Turkse ryk aan die verbrokkel was. Die verskillende klein staatjies was uiters jaloers op mekaar, en reeds het verskeie Europese moondhede in die Balkan belang gestel ten einde verdere gebied te bekom. [[Oostenryk]], wat as `n lid van die Drievoudige Verbond deur [[Duitsland]] ondersteun is, het sedert die Berlynse kongres die beheer oor [[Bosnië]] en Herzegowina gehad, wat `n miljoen Serwiërs bevat het. Oor Roemenië het `n Hohenzollernse prins regeer, die keiser se suster (prinses Sofia) was koningin van Griekeland, en [[Bulgarye]] het `n Duitse prins as vors gehad. [[Duitsland]] het inderdaad heelwat invloed in die Balkan uitgeoefen, en die Duitse reorganisasie van die Turkse leër het tot `n Turkse oorwinning oor die Grieke in 1897 gelei. Daar was egter een staat wat hom kragtig teen enige Oostenrykse uitbreiding in die Balkan versit het – dit was Serwië, wat deur Rusland ondersteun is. Die Serwiërs het hulself beskou as kampvegters van die Suid-Slawe (Joego-Slawië), van wie baie binne die grense van Hongarye gewoon het.

 

In 1908 het `n rewolusie met verreikende gevolge in die Turkse ryk ontstaan. Die ,,Jong Turke”-party, wat bestaan het uit verligte lede van die jonger geslag wie se strewe dit was om [[Turkye]] te hervorm deur Westerse instellinge in te voer en om sodoende die algehele verbrokkeling van die ryk te voorkom, het die Sultan gedwing om `n konstitusionele regeringsvorm toe te staan. Toe die Sultan egter wou terugkrabbel en `n teërewolusie teweegbring, is hy deur die Jonge Turke afgesit, wat sy broer tot Sultan uitgeroep het.

 

Terwyl die Turke se aandag deur hierdie binnelandse twiste in beslag geneem is, het die ander volke nie versuim on hul kans waar te neem nie. Die prins van [[Bulgarye]] het hom onafhanklik van [[Turkye]] verklaar en die titel tsaar aanvaar. Onmiddellik daarna het die Oostenrykse keiser [[Bosnië]] en Herzegowina geannekseer. Omdat Serwië geglo het dat sy planne om `n groter Serwië te stig hierdeur verydel is, het hy verontwaardig teen so `n optrede protes aangeteken en `n beroep op Rusland om hulp gedoen. Rusland was egter te ernstig deur die stryd teen [[Japan]] verswak om op te tree. Op hierdie tydstip het [[Duitsland]] ook ingegryp. Die keiser het aangekondig dat as die Oostenrykse keiser, ,,sy deurlugtige bondgenoot”, in ‘n oorlog betrokke raak, sou ,,'n ridder in blink wapenrusting” aan sy kant gevind word. Voor sulke teenstand het Rusland geswig, en [[Turkye]] het slegs geldelike skadevergoeding gekry vir die verlore gebied. Hierdie gebeurtenisse was egter `n voorbode van die ernstige botsing wat in die toekoms tussen die Groot Moondhede oor die Balkan sou plaasvind; want al het [[Oostenryk]] en [[Duitsland]] die oorwinning behaal, was Rusland en Serwië deur die neerlaag ontevrede en verbitter.

Intussen het [[Italië]], wie se poging om Abessinië te verower misluk het, in 'n oorlog teen [[Turkye]] betrokke geraak en Tripoli geannekseer.

 

Daarna het verdere moeilikheid in die Balkan ontstaan. Serwië, [[Montenegro]], Griekeland en [[Bulgarye]] het 'n verbond aangegaan om Masedonië en Albanië onder hulle te verdeel. In Oktober 1912 is [[Turkye]] die oorlog aangesê. Tot groot verbasing in Europa het hierdie vier Balkanstate binne die eerste drie maande van die oorlog die Turke met sukses afgeweer. Die Bulgare het Adrianopel beleër en Konstantinopel bedreig, terwyl die Grieke en Serwiërs Masedonië binnegeval het. In hierdie stadium het die Moondhede tussenbei getree, daar [[Oostenryk]] verontrus is deur die gedagte dat Serwië Albanië kon verkry.

 

[[Bulgarye]] was ontevrede met hierdie reëling en het, op aanhitsing van [[Oostenryk]], in Junie 1913 vir Serwië, Griekeland en [[Montenegro]] aangeval. Roemenië het ook tot die oorlog toegetree. Hierdie twee Balkanoorlog het groot verontrusting in Europa veroorsaak. [[Bulgarye]] is geheel en al verslaan, en moes volgens die Verdrag van Boekarest afstand doen van die meeste winste wat aan hom aan die einde van die eerste oorlog toegestaan is. Roemenië het deel van Dobroedsja verkry. [[Turkye]] het Adrianopel teruggekry sowel as deel van Thracië, terwyl Serwië en Griekeland Masedonië tussen hulle verdeel het, en [[Montenegro]] `n klein deel van Albanië bekom het.

 

Die tweede Balkanoorlog het dus `n ernstige toestand van sake geskep. [[Oostenryk]] het nou met `n Serwië te doen gehad waarvan die gebied verdubbel is en wat in `n toenemende mate vyandiggesind geword het. Buitendien het [[Oostenryk]] en trouens die hele Europa besef dat, indien hy Serwië aanval, Rusland, weens sy pan-Slawiese gevoel, hom in die oorlog sou laat insleep. Dit sou beteken dat [[Duitsland]] hom aan die kant van [[Oostenryk]] sou skaar. Daarby sou [[Duitsland]] nie vir Rusland aanval voordat hy eers met Frankryk in die Weste afgereken het nie. Ten einde dit so spoedig moontlik te voltooi, sou [[Duitsland]] genoodsaak word om oor Belgiese gebied op te ruk. Aangesien dit die aanvaarde Britse beleid was om Belgiese onafhanklikheid te waarborg, sou Brittanje in die stryd betrokke raak. Nietemin het die Balkanoorlog nie meteens tot `n algemene uitbarsting gelei nie, aangesien daar baie persone in [[Duitsland]], [[Oostenryk]] en Rusland was wat hulle vir die Vrede beywer het. Ook Brittanje het vrede begeer en onderhandelinge tussen hom en [[Duitsland]] was werklik aan die gang.

 

Toe meteens het die voorval plaasgevind wat die hele Europa in oorlog sou dompel. Die Oostenrykse kroonprins is in 1914 in Sarajewo, die hoofstad van [[Bosnië]], deur twee Bosniese geweldplegers vermoor. Nadat onderhandelinge vir `n maand voortgeduur het, het [[Oostenryk]] vir Serwië van medepligtigheid aan die misdaad beskuldig en op 23 Julie `n ultimatum aan Serwië gerig wat binne agt-en-veertig uur aanvaar moes word. Die Serwiese regering was bereid om aan sommige eise te voldoen, maar het die ander verwerp. Op 28 Julie het [[Oostenryk]] teen Serwië oorlog verklaar. Die Duitse keiser het nou `n beroep op Rusland gedoen om hom nie in die oorlog tussen die twee moondhede te meng nie, maar die Tsaar het die mobilisasie van die Russiese troepe op die Oostenrykse en Duitse grense belas. [[Duitsland]] het onmiddellik `n ultimatum aan Rusland gestuur waarin daarop aangedring is dat Rusland die mobilisasie moes staak. Toe geen antwoord ontvang is nie, het [[Duitsland]] Rusland op 1 Augustus die oorlog aangesê. [[Duitsland]] het toe geëis dat Frankryk neutraal moes bly, maar laasgenoemde het ook begin om sy troepe te mobiliseer. Toe het [[Duitsland]] op 3 Augustus teen Frankryk oorlog verklaar. Die Britse kabinet was verdeeld oor die vraag of Brittanje aan die oorlog moes deelneem of nie. Die Franse het egter hul hoofvlootmag in die Middellandse See saamgetrek, en volgens die ooreenkoms het dit beteken dat Brittanje die beheer van die Noordsee moes oorneem. Toe [[België]] deur [[Duitsland]] binnegeval is ten einde die Franse leërs gou te verslaan en eersgenoemde `n beroep om hulp gedoen het, het die Britse kabinet `n besliste standpunt ingeneem en `n ultimatum aan [[Duitsland]] gerig dat [[België]] se neutraliteit geëerbiedig moes word. Buitendien kon Brittanje nie die aanwesigheid van so `n sterk vyandelike vlootmag naby sy kuste toelaat nie. Die Duitse opmars is egter voortgesit, en op 4 Augustus het Brittanje oorlog teen [[Duitsland]] verklaar.

 

So het die verskriklike oorlog begin wat die wêreld vier jaar lank sou teister. Sowel wat omvang as verwoesting betref, het dit enigiets oortref wat die wêreld tot dusver beleef het. Nie alleen was die groot nasionale leërs wat op die slagvelde geveg het daarby betrokke nie, maar ook die burgerlike bevolking. Dit word geskat dat sowat agt miljoen lewens net op die slagvelde ingeboet is, terwyl meer as viermaal soveel gewond is. Die syfers wat die koste van die oorlog aandui, was astronomies. Miljoene ponde is daagliks deur elkeen van die oorlogvoerendes uitgegee, en die staatskuld het verbysterende hoogtes bereik. In Groot-Brittanje, byvoorbeeld, het dit van 708 miljoen pond tot 7 500 miljoen pond gestyg.

 

Nou het [[Bulgarye]] aan die kant van die Sentrale Moondhede tot die stryd toegetree, maar Roemenië het by die Geallieerdes aangesluit. In April 1915, toe die Russe begin terugval voor 'n kragtige Duitse en Oostenrykse aanval, het [[Italië]] by die Geallieerdes aangesluit. Alhoewel die Italianers geen noemenswaardige aanwinste behaal het nie, het hulle gehelp om talryke Oostenrykse troepemagte die res van die oorlog besig te hou.

 

Gedurende die hele duur van die oorlog het die Britse vloot, bygestaan deur die Franse en later ook die Italianers, 'n effektiewe blokkade van die Europese kus toegepas en troepe na die verskillende gevegsgebiede vervoer. Die vlote van Brittanje en van [[Duitsland]] het net een maal, aan die end van Mei 1916, in 'n geveg teen mekaar te staan gekom. Die Slag van Jutland was waarskynlik die grootste seeslag in die geskiedenis van die wêreld op daardie tydstip. Die Britte het op 'n groot oorwinning aanspraak gemaak, maar hulle het swaar verliese gely. Bowendien was die Duitse slagvloot in staat om na sy basis by Kiel terug te keer.

 

Intussen was die Amerikaanse oorlogsmasjien al vinnig aan ontwikkel. Die vloot het gehelp om te verseker dat troepe en voorrade die strydtonele bereik. Die konvooistelsel en verbeterde metodes van bestryding van die duikbote het die duikbootgevaar grotendeels verminder. Die Duitse leër, wat van sy bedrywighede aan die oostelike front bevry is, het in 1918 'n offensief onder generaal Ludendorff teen die Geallieerdes in Frankryk voorberei. Die leër is ondersteun deur allerlei uitvindsels in verband met moderne oorlogvoering soos swaargeskut, pantsers, vliegtuie en selfs gifgas. Na 'n verskriklike bombardement oor 'n front van meer as veertig myl het die Duitse leër met alle mag aangeval. Die eerste tien dae was die kritiekste, want die Duitsers het byna 'n deurbraak reggekry. Die Geallieerde magte, versterk deur meer as 'n half miljoen Amerikaanse soldate, het egter onwrikbaar gestaan. Teen Mei 1918 het die aanval reeds sy grootste krag verloor, en teen Julie is 'n Geallieerde teenoffensief onder die opperbevel van maarskalk Foch van stapel gestuur. Die Geallieerde leër was goed toegerus en het van honderde ligte tenks gebruik gemaak. Spoedig was die Geallieerde opmars aan alle fronte aan die gang.

 

In [[Duitsland]] het die ontevredenheid met die oorlog onder die werkende klasse aangegroei. Die land was totaal uitgeput en moeg vir die oorlog. Alhoewel die Sosiaal-Demokratiese Party oorspronklik besluit het om die oorlog te steun, het die arbeiders-verteenwoordigers in die [[Ryksdag]] in [[1916]], 'n jaar voordat die Verenigde State in die oorlog gekom het, die oorlogspoging begin dwarsboom. Die Russiese Rewolusie in 1917 het slegs daartoe bygedra om groter ontevredenheid onder die werkers teen die Duitse Regering te verwek. Gedurende 1918 het daar ernstige stakings plaasgevind wat met geweld onderdruk moes word.

 

Die Duitse Opperbevel was begerig om die oorlog te beëindig vóórdat die leër heeltemal in duie stort. Op hierdie tydstip (November 1918) het die Keiser na Nederland gevlug, en is 'n Sosialistiese republiek in [[Berlyn]] uitgeroep. So het [[Bismarck]] se ryk dan in duie gestort. [[Duitsland]] was verplig om krasse wapenstilstandsvoorwaardes te aanvaar en die vyandelikhede het om elfuur voormiddag op 11 November [[1918]] geëindig. Alle Duitse troepe moes oor die [[Ryn]] terugtrek en die Duitse vloot tesame met `n ontsaglike hoeveelheid krygstuig oorgegee word. Alle krygsgevangenes in die hande van die Sentrale Moondhede moes vrygestel word.