Sirdarja: Verskil tussen weergawes

[[Lêer:Aral_map.png|thumb|200px|Die SyrdarjaSirdarja is 'n voedingsbron vir die Aralsee. Die lande wat deels binne sy waterskeiding is, word in geel aangetoon.]]

Die '''SyrdarjaSirdarja''', of '''SyrdarjoSirdarjo''', ([[Russies]]: СырдарияСырдарья) is a [[rivier]] in Sentraal-[[Sentraal Asië]]. Dit is ook uit die oudheid bekend as die '''Jaxartes''' weens die antieke [[Antieke Grieks|antieke Grieks]]e naam Ιαξάρτης, wat afgelei is van die [[Ou-Persies]]e naam Jakhsja Arta ("Groot PêrelrigePêrelagtige"), 'n verwysing na die kleur van die rivier se water. In middeleeuse[[Middeleeue|Middeleeuse]] Islamitiese[[Islam]]itiese geskrifte is dit telkens bekend as die Sajhoen (سيحون) - wat naamlik een van die vier riviere van die Paradys is. (DieNet so was die [[AmudarjaAmoedarja]] was was soortgelyk bekend as die [[Jajhoen]], een van die ander drie riviere).

Die moderne naam is [[Persiese taal|Persies]], en alhoewel reeds lank so bekend in die Ooste, is dit van redelik onlangse gebruik in westerseWesterse geskrifte; voor die 20ste eeu was slegs wisselvorme van die antieke Griekse naam algemeen bekend. Dit was die noordoostelike grens van [[Alexander vandie MacedoniëGrote]] se verowerings. Griekse historici het beweer dat Alexander in [[329 BC]]v.C. hier die stad [[Alexandria Eschate]] (letterlik, "Alexandria die Verste") as 'n permanente garnisoen gevestig het. Die stad is tans bekend as [[KhujandChoedjand]]. In werklikheid, het hy slegs die stad [[Kyropolis]] herbenoemhernoem (en miskien vergroot), aangesien die stad reeds twee eeue tevore deur koning [[Kores die Grote]] van [[Persië]] gestig is.

Die rivier ontspring uit twee hoofstrome in die [[Tian Shan-berge]] (die antieke [[Berg Imeon]]) in [[KyrgyzstanKirgisië]] en oostelike Oos-[[UzbekistanOezbekistan]] — die [[NarynriverNarin-rivier|Narin-]] en die [[Karadarja-rivier]] — en vloei om en bysowat 2, 212 km deur wesWes- en noordwes UzbekistanNoordwes-Oezbekistan en suidelike Suid-[[KazakhstanKazachstan]] na die oorblywende [[Aralsee]]. Die SyrdarjaSirdarja se opvanggebied omvatis meer as 800, 000 km2km² groot, maar slegs sowat 200, 000 km2km² dra die oorgrote volume by tot die opvangs. Die jaarlikse vloei is 'n baie beskeie 37 km3 km³ per jaar — net die helfte soveel as die vloei van die susterrivier, die [[AmudarjaAmoedarja]].

Uit die SyrdarjaSirdarja word die mees vrugbarevrugbaarste katoenproduserende streek in die hele Sentraal -Asië besproei, en dit verskaf ook water aan die dorpe [[Kokand]], [[Khujand]]Choedjand, [[KyzylordaKizilorda]] en [[Hazrat-e Turkestan]].

'n EkstensieweUitgebreide kanaalstelsel, waarvan vele in die 18e eeu gebou is deur die UzbekOezbekiese [[KhanateKhanaat van Kokand]], oorspanloop deur die streke waardeur die rivier vloei. Massiewe uitbreidinguitbreidings vanaan die besproeiingkanaalstelsel tydens die [[Sowjet UnieSowjetunie|Sowjet]] periode,-tydperk om die [[katoen]]velde te bewater,besproei het ekologiese skade aan die area aangerig, sodat die rivier opgedroog het, lank voor dit die [[Aralsee]] bereik,. watDie gevolglikgevolg is dat dit tot 'n klein fragmentdeel van sy vorige grootte gekrimp het. Met miljoene mense wat tans in hierdie katoenstreke gevestig iswoon, is dit onduidelik hoe hierdie situasie reggestel kan word.

*[[AmudarjaAmoedarja]]

{{commonscat|Syr Darya|Sirdarja}}