Goudmyn: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
Wutsje (besprekings | bydraes)
exit copyvio van http://www.mieliestronk.com/goudkoning.html
Lyn 1:
[[Image:Cononish GoldMine.jpeg|thumb|250px|'n Goudmyn in Skotland]]
IT skitter in die krone en trone van die koninklikes, blink in die ringe van miljoene mense en pryk as flitsende stopsels in ontelbare tande oor die wêreld heen. Dit lê as gegote stawe diep weggesluit in die skatkamers van lande. As deel van gesinne se kosbare juweleskatte word dit in die private kluise van talle huise bewaar.
'n '''Goudmyn''' is 'n [[myn]] waar [[goud]] ontgin of gemyn word. Verskeie lande se ekonomieë, (byvoorbeeld [[Suid-Afrika]]) is deels op goud gebaseer.
 
Goudmyne word in Amerika, Afrika en Asië gevind. Die goudmyne van die [[Witwatersrand]] in [[Suid-Afrika]] word oor die algemeen as die winsgewendste beskou.
Goud, die koning van die metale, wat so gesog is vanweë sy seldsaamheid, maar ook as gevolg van sy baie ander goeie eienskappe, word van die vroegste tye af deur die mens as edelmetaal geëer. Uit die vertellings van die ou volkere van lank gelede weet ons watter besondere bekoring goud reeds ook vir hulle gehad het.
 
{{saadjie}}
Dink maar aan die verhaal van koning Midas in die Griekse mitologie. Toe Midas iets kon wens, het hy gevra dat alles waaraan hy raak in goud moet verander. Hy het gedink dit sou hom fabelagtig ryk maak. Tot sy ontnugtering moes hy besef dat ook sy kos en drank by sy aanraking in goud verander -- en om nie van honger te sterf nie, moes hy smeek dat die towermag van hom weggeneem moes word.
 
[[da:Guldgravning]]
Omdat goud nog altyd ’n simbool van rykdom was, was sy rol in die wêreldgeskiedenis vanselfsprekend enorm. En waar dit vir die wêreld in die breë geld, geld dit natuurlik in die oortrappende trap vir Suid-Afrika.
[[de:Gold#Gewinnung]]
 
[[en:Gold mining]]
Trouens, dis moeilik om die superieure rol van goud in die Suid-Afrikaaanse geskiedenis te oorskat. Die vroegste bekende plaaslike goudbewerking was, volgens geskiedkundiges, meer as duisend jaar gelede toe daar onder meer met goud handel gedryf is in die antieke koninkryk van Mapungubwe in die verre noorde van ons land. (Kyk ook artikel oor Mapungubwe.)
[[es:Minería de oro]]
 
[[id:Penambangan emas]]
Maar dit was die ontdekking van hierdie edelmetaal in riwwe aan die Witwatersrand voor die einde van die negentiende eeu wat die hele aangesig van ons wêrelddeel onherroeplik verander het. Selfs die Anglo-Boereoorlog met al sy rampspoede en ellendes en ingrypende gevolge vir Suid-Afrika sou bes moontlik nooit plaasgevind het sonder hierdie goudvonds nie.
[[nl:Goudmijn]]
 
[[pt:Mina de ouro]]
DIE ou Transvaal (destyds bekend as die Zuid-Afrikaansche Republiek) kon as ’n arm, landelike staatjie geen uitermate bekoring vir Engeland ingehou het nie. Maar dit was voordat die rykste goudvonds op aarde die groot wêreldmoondheid met begerende nuwe oë na dié destydse Boererepubliek laat kyk het. Soos ’n ou Transvaler vroeg-vroeg al geweeklaag het: "Die ontdekking van die Witwatersrandse goudvelde is die eerste bylslag aan die wortel van ons onafhanklikheid."
[[ru:Золотодобыча]]
 
[[sv:Guldbrytning]]
Die begin van die goudmynbedryf in 1886 en die stigting ’n jaar daarna van Johannesburg (wat die middelpunt van die bedryf geword het) het ’n magtige stroom immigrante, meestal Britte, op Transvaal laat toesak. Kort voor lank was hulle toe selfs meer as die Boere.
 
Om die beheer te behou het die Boere geweier dat die sogenaamde "Uitlanders" seggenskap in die Transvaalse regering kry. Dit was water op die meul van die Britse ekspansioniste (diegene wat die Britse ryk wou uitbrei).
 
Wat die ekspansioniste die "onvermydelike" oorlog met die Boere genoem het, het toe uiteindelik op 11 Oktober 1899 uitgebreek. Die oorwinning oor die Boere in 1902 het in 1910 tot die vorming van die Unie van Suid-Afrika gelei -- die unifikasie in vier provinsies van die gewese Boere-republieke van die Vrystaat en Transvaal en die ou Britse kolonies van Kaapland en Natal.
 
GOUD het dus onmiskenbaar ’n nuwe tydperk in die ekonomiese en die politieke lewe van Suid-Afrika ingelui -- en natuurlik ook ongekende welvaart vir die land beteken. Die omwenteling wat ’n rukkie tevore deur die ontginning van diamante by Kimberley begin is, is as gevolg van die nuwe goudmyne koorsig tot nuwe hoogtes gevoer.
 
Tot ’n ekonomie wat deur die landbou oorheers is -- wat merendeels op ’n selfversorgende grondslag beoefen is -- is ’n nuwe sektor toegevoeg wat die kenmerke sou dra van ’n meer ontwikkelde, geïndustrialiseerde en "kapitalistiese" land met sy grootskaalse finansiële transaksies, maatskappyevorming, spekulasie, kredietskepping, noem maar op.
 
Dit het spoedig geblyk dat die Witwatersrandse erts van lae gehalte slegs lonend ontgin kon word deur middel van doeltreffende administrasie, bewerkingsmetodes en masjinerie. Dit het kapitaalbelegging op groot skaal geverg, en hierdie bedryf het dan ook die bedryf van die groot kapitaal geword, wat veral in die begin uit oorsese bronne geput het.
 
Belangrike gebeurtenisse in die geskiedenis van die bedryf was die geslaagde ontginning aan die Verre Oos-Rand in 1912, die uitbreiding na die Wes-Rand in die jare dertig, die ontdekkings van goud in die Vrystaat en die ontginning van hierdie goudgebied ná die Tweede Wêreldoorlog, en die onttrekking van uraan uit die goudhoudende afsettings van die Witwatersrand, Klerksdorp en die Vrystaat.
 
REEDS sedert 1886 is Suid-Afrika die wêreld se belangrikste goudproduserende land wat steeds die internasionale goudtoneel oorheers. Op die toppunt van sy produksie in 1970 het die Republiek vir 79 persent van die wêreld se jaarlikse lewering gesorg.
 
Sy dominante posisie het weliswaar in die laaste sowat drie dekades getaan, maar hy is steeds die voorste goudprodusent. In die tweede plek is Noord-Amerika, met Australië ver agtertoe in die derde posisie.
 
Vandag sorg Suid-Afrika se goudmyne vir sowat 25 persent van die wêreld se jaarlikse produksie. Ons verminderde lewering is hoofsaaklik die gevolg van groot goudontdekkings in veral Noord-Amerika en Australië. Dan is Suid-Afrikaanse goudmyne veral in die afgelope klompie jare erg gekniehalter deur eskalerende kostes en ’n rand-dollar-wisselkoers wat hulle beslis nie altyd bevoordeel het nie.
 
MAAR om terug te keer tot goud as edelmetaal: presies wat maak dit dan so gesog? En hoe word dit uit die aarde gehaal?
 
Suiwer goud is die mees pletbare en rekbare metaal wat daar is. Dit kan --- werklik verstommend -- tot ’n dikte van slegs 0,000013 sentimeter gehamer word en net 29 gram kan tot ’n 100 kilometer lange draad gerek word!
 
Allerlei mooi voorwerpe kan gevolglik ook betreklik maklik daarvan gemaak word -- hoewel dit eintlik te sag is om suiwer te gebruik, selfs vir ornamentele doeleindes. Dit word gewoonlik as allooi gebruik saam met koper of silwer. Suiwer goud word aangedui 24 karaat; hoe minder goud in die allooi hoe minder die karaat.
 
Muntgoud bestaan uit negentig dele goud en tien dele silwer. Groen goud, wat in juweliersware gebruik word, bevat koper en silwer. Wit goud bevat sink en nikkel, of platinummetale.
 
Goud is verder uiters onaktief. Yster kan oproes en koper kan groen aanslaan, maar water en die dampe en gasse in die lug het normaalweg geen invloed op goud nie. Ook kan net die sterkste sure op goud invreet. Goud is dus ’n baie duursame metaal.
 
Waar dit eintlik vandaan kom? Wetenskaplikes reken dit is baie, baie millenniums gelede vanuit die aarde se vuurwarm binneste af opgerisp om goudare in krake in die aardoppervlak te vorm. Met verloop van baie lang tye het verwering dit tot afsettings afgebreek.
 
Al die wêreld se goud kom dan natuurlik ook nie net uit myne nie. Duisende hoopvolles het veral in die ou dae dikwels in riviere na sogenaamde spoelgoud gesoek. Gruis en water word uit die rivierbedding geskep, die mengsel in 'n pannetjie geskommel sodat dit oor die rand uitstort, terwyl die veel swaarder krieseltjies klontgoud op die boom van die pan agterbly... as jy baie gelukkig is.
 
REGS: Soekers na goud... hoopvol op die uitkyk vir die groot rykdom wat soveel ander hoopvolles voor hulle ontwyk het...
 
 
 
 
 
Tekening uit ’n versameling illustrasies in sigaretpakkies wat deur versamelaars geplak moes word in die boek OUR SOUTH AFRICA PAST AND PRESENT, in 1938 uitgegee deur The United Tobacco Cos. (South) Limited. Kopiereghouding nie aangedui, maar indien dit steeds bestaan, moet belangherbbendes asseblief die Webmeester nader sodat die aangeleentheid in die reine gebring kan word.
 
REGS: Ysterpiriet of “fool’s gold"... die laasgenoemde naam omdat soveel prospekteerders in die ou dae glo sleg ge-“fool” sou gewees het deur dit vir goud aan te sien. Maar ysterpiriet is bloot ’n mineraal wat uit ystersulfied (FeS2) bestaan, ’n verbinding van yster en swawel.
 
Foto: Matt Whitby / PD
 
Die wêreld se grootste bekende goudklont (sowat 71 kilogram) is in 1869 naby Melbourne, Australië, gevind. Só ’n soort gelukkie is min mense beskore, maar dis darem ook interessant dat hierdie edelmetaal nie heeltemal so skaars is nie soos dit lyk nie. Dit kom nogal in baie rotsformasies voor. Ongelukkig is dit meermale nie in sulke groot konsentrasies dat ontginning enigsins lonend is nie.
 
En dan is daar mos ook die goud van die see. Selfs in elke veertig ton seewater, word vertel, is daar een gram goud -- met die gevolg dat daar duisende miljoene tonne goud in ons oseane moet wees. Tog is dit hoegenaamd nie so maklik, en lonend, om die goud uit die seewater te onttrek nie en sal die myne op land die belangrikste verskaffers bly totdat die goud in die riwwe en elders uitgeput raak. En daarna? Nou ja.
 
Dit bly nietemin altyd interessant om te kyk hoe goud werklik diep onder uit die aarde se maag geworstel word. Suid-Afrika se smal maar uitgestrekte goudriwwe lê dikwels ver onder die oppervlak en gewoonlik op ’n skuinste van tot 20 grade. Die ontginning van goud is inderdaad ’n geweldige onderneming en tot 20 000 mense kan by 'n enkele groot myn werk…
 
REGS: Die ontginning van goud is ’n geweldige onderneming en tot 20.000 mense kan vir ’n enkele groot myn werk. Die werk onder in die myn is veeleisend, maar dis vir talle ongeskooldes ’n baie lonende soort arbeid.
 
Foto: SYGMA
LINKS: Suid-Afrika se smal maar uitgestrekte goudriwwe lê dikwels diep onder die oppervlak en gewoonlik op ’n skuinste van tot 20 grade. Die goudmynbedryf moet die diepste mynskagte ter wêreld sink sodat sy werkers hierdie riwwe kan ontgin. Dwarsgange word op verskillende vlakke uit die skagte gegrawe om die skuins gedeeltes van die gouddraende rif te bereik. Hier word ander tonnels op die vlak van die rif gegrawe. Die rif word met 'n proses van boor- en skietwerk gemyn, en drie ton erts sal op die ou end net een ons (31,1 gram) goud lewer.
 
lllustrasie: Kamer van Mynwese
REGS: Goud word met spesiale prosesse onttrek uit die erts wat uit die myne gehaal word. Die onttrekte goud word dan gesmelt en in stawe gegiet soos op hierdie foto. Hierna sal die verskillende myne dit koöperatief laat suiwer tot stawe met ’n goudgehalte van minstens 99,5 persent.
 
Foto: Kamer van Mynwese
REGS: ’n Mens sou maklik kon dink die wëreld onder in ’n goudmyn is heeltemal steriel en dat niks daar kan lewe buiten die werkers wat swoeg om die erts los te breek nie. Maar die metaal-oksiderende bakterieë op hierdie mikroskopiese foto, wat deur studente van die Universiteit van Tennessee en die Vrystaatse Universiteit in ’n gesamentlike projek gevind is, kom uit ’n Suid-Afrikaanse goudmyn.
 
Krediet: University of Tennessee, Knoxville en Vrystaatse Universiteit / Vergunning US National Science Foundation
 
DIE binnewerk van ’n goudmyn herinner ’n mens nogal baie aan ’n spoorwegstelsel. Die skagte is die enigste verbinding van die myn met die buitewêreld, en daarin word op vasgestelde plekke kamers uitgekap wat stasies genoem word. Van hierdie stasies af loop gange en dwarsgange na al die dele van die myn net soos die hooflyne en taklyne van ’n spoorstelsel.
 
In die gange is daar dan ook werklike ysterspore wat net soos treinspore lyk en waarlangs die gouderts met trokke en koekepanne (bakke op wiele) na die stasies gebring word om daarna uit die myn opgehys te word.
 
Aangesien die skag of skagte die enigste opening van die myn na buite is, moet baie sorg aan die dag gelê word met die maak en instandhouding daarvan. Gevaarlike rotsstortings met lewensverliese kan wel in skagte voorkom waar daar ’n swak plek is. Gevolglik word die skagte deeglik gestut met pilare uit die rotsrif self, timmerwerk, klipstapels, staal, beton en op nog ander maniere. Om seker te maak dat alles veilig is, word die stutwerk gereeld as't ware sentimeter vir sentimeter nagesien.
 
Die erts, die mynwerkers en die materiaal wat vir die myn nodig is, word met hysbakke langs die skag boontoe uitgelig. Bo-op elke skag staan groot masjinerie wat die hyswerk doen. Die hystoue word gereeld ondersoek en ingenieurs hou gedurig toesig oor die toestelle in die skag en in die masjienkamer.
 
Diep onder die grond in die myn is daar altyd syferwater, wat voortdurend na buite uitgepomp word met pompe, waarvan die pype ook langs die skag af loop. Vir die gedurige toevoer van vars lug in die myn is daar ’n spesiale apparaat. Mynwerkers moet ook die hele tyd bedag wees op die gevaar van myngas wat dikwels weens die rotsbrekery diep ondergronds afgee word.
 
Die aardkors bestaan uit soliede rots op die plekke waar die goud uitgegrawe word en dus word springstowwe gebruik om die rots te breek.
 
Gate word tydens hul skofte deur mynwerkers in die rots geboor en aan die einde van die skofte word springstof daarin geplaas wat op ’n bepaalde tyd moet ontplof wanneer niemand daar is nie. Twee tot drie ton rots word per ontploffing uit die aardkors losgeruk. Hierdie erts word deur die skag na bo gebring.
 
Bogronds breek stampmasjiene die gebreekte rots verder op, wat dan gewas word om die goudhoudende banket af te skei van die rots waarin dit is. Vervolgens beweeg die skoongewaste rots op ’n vervoerriem of draaitafel voor werkers verby wat die uitsoekwerk doen.
 
Die afvalrots word na die mynhope gebring. Almal wat die Witwatersrand ken, sal weet hoeveel sulke hope daar vandag is... die strakke getuienis van hoe die natuur met barre grondhope ontsier kan word, tensy die steriele grond weer vrugbaar kan word en die hope met plantegroei bedek kan word.
 
Alles wat blink...
 
 
Alles wat blink, is werklik nie goud nie! Hierdie "goud" is met behulp van die rekenaar uit 'n gewone ou vaal klip geskep...
Die gouderts word verder verwerk. Uiteindelik word suiwer goud deur middel van oplossings afgeskei, waarna die goud gegiet word in stawe, wat maklik hanteer kan word.
 
Nou is die goud gereed om die wêreld ingestuur te word. Wie weet, dalk word daardie een staaf nog eendag verwerk tot ’n aantal trouringe waarvan een selfs op ’n dag aan jou eie vinger sal pryk!
 
 
 
 
--------------------------------------------------------------------------------
 
 
 
 
 
REGS: Goue Krugerrande, trots van die SA munte.
 
--------------------------------------------------------------------------------
 
--------------------------------------------------------------------------------
 
--------------------------------------------------------------------------------