Szlachta: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Uitgebrei |
k →Geskiedenis: Bygewerk |
||
Lyn 12:
Op hul landgoede het die ''szlachcic'' hul eie kultuur van vermaak en luukshede ontwikkel. Hul oorspronklike openheid vir vreemde kulturele invloede is geleidelik vervang deur 'n oordrewe standsbewussyn, religieuse onverdraagsaamheid en - gepaardgaande met die laasgenoemde - toenemende [[xenofobie]].
Die goed ontwikkelde landbousektor in Pole-Litaue en hoë pryse vir graan het die materiële welsyn van die kleinadel verseker, maar ook aanleiding gegee tot selfgenoegsaamheid. Gevolglik het die ''szlachcic'' hulle op hul gesins- en plaaslike lewe begin konsentreer, terwyl nasionale belange en die behoefte aan hervorming verontagsaam is - een van die beslissende faktore by die ontwikkeling wat die Pools-Litause adelsrepubliek uiteindelik op onregeerbaarheid laat afstuur het.
== Organisasie ==
[[Lêer:Ubior Szlachty.jpg|thumb|right|280px|Poolse adellikes in hul tipiese kleredrag (17de eeu)]]
Die adel was volgens suiwer demokratiese beginsels georganiseer. In prinsipe het alle adellikes in die Koninklike Republiek gelyke regte geniet sodat daar geen statusverskille binne hul eie stand was nie. Almal was as staatsburgers geregtig om steeds wapens te dra en het oor 'n eksklusiewe stem- en kiesreg beskik. Hul besittings was volgens hulle onbeperkte reg op eiendom onaantasbaar. Die adellike klas was deur uniforme regte presies gedefinieer, sy lede was uitsluitlik persone wat as afstammelinge van adellike families gebore is.
Ondanks die gelykheid ten opsigte van ekonomiese, regtelike en politieke voorregte was die Poolse adel in twee groepe of klasse verdeel - kleinadel en hoogadel (magnate). Daar was geen besondere titels nie, tog het die aanspreekvorms van mekaar verskil. Lede van die kleinadel het magnate as ''Hoogwaardige heer'' getituleer, terwyl hulself as ''Heer'' (Pools: ''Pan'')
aangespreek is. Twee adellikes uit dieselfde klas het mekaar as ''Broeder'' aangespreek.
Die Poolse adellikes het altesaam sowat tien persent van die totale bevolking verteenwoordig<ref>Brigitte Jäger-Dabek: ''Polen. Eine Nachbarschaftskunde für Deutsche''. Berlyn: Links 2006, bl. 34</ref> en was sodoende 'n las vir die res van die bevolking. Geen ander land in Europa het so 'n hoë persentasie adellikes gehad nie - gewoonlik was dit beperk tot tussen een en drie persent.
== Regtelike status ==
| |||