Szlachta: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Voyageur (besprekings | bydraes)
Voyageur (besprekings | bydraes)
Lyn 33:
 
Tot in die vroeë 16de eeu was familiename in Poolse adellike kringe feitlik onbekend, met uitsondering van enkele baie ou vanne wat nog uit die voor-Christelike periode gedateer het. Volgens die Westerse tradisie is slegs name gebruik wat na die adellike stamsetel verwys het - gewoonlik is die voorsetsel ''z'' voor die naam van die besitting gevoeg (vergelykbaar aan die Duitse adellike ''von''). Eers ná 1500 is die name van besittings tot byvoeglike naamwoorde met die eindings ''-ski'' of ''-icz'' gewysig. Hierdie naamvorme was egter allesbehalwe van lange duur en is verander sodra 'n groter of belangriker besitting verkry is. Martin van Siecin (Pools ''Marcin z Siecina'') het hom byvoorbeeld in die 16de eeu eers ''Marcin Siecinski'' ("Martin [van die] Siecyne") genoem en sy naam ná sy huwelik met 'n vrou van die landgoed Krasiczyn na ''Marcin Krasicki'' verander.
 
Die insluiting van Galisië (in 1434) en Wolhinië en Podolië (in 1434) het die geledere van die oorspronklik suiwer Poolse adel versterk. In 1454 is ook die merendeels Duitse adel van Oos- en Wes-Pruise by die Poolse adelsklas ingesluit. Die Duitse adellikes het weliswaar die predikaat ''von'' en sy ampstitels kwytgeraak, maar aan hulle is nogtans toegestaan om hul eie wapens ook in die Poolse ryk te voer. Vanweë die unie met Litaue is vanaf 1569 ook Litause adellikes by die Szlachta ingesluit.
 
Die welvarende Litause hoogadel was in etniese en dinastiese opsig meestal van Oekraïense en Wit-Russiese afkoms en het met die Unie van Lublin in 1569 die reg opgeëis om die vorstelike titel ''Knjas'' ook in die Pools-Litause Gemenebes te dra, alhoewel hieraan geen besondere voorregte verbonde was nie. Die nakomelinge van Rurik (Czetwertyński, Drucki-Lubecki, Massalski, Oginski, Puzyna) en van Gediminas (Czartoryski, Sanguszko en Woroniecki) het net soos 'n aantal ou Litause adellike families van nie-dinastiese afkoms (Radziwill en Sapieha) deel uitgemaak van hierdie groep adellikes.
 
Die middel-adel moes tevrede wees met titels wat aan bepaalde amptenaarsposte gekoppel was soos Starost, Woiwode, Stolnik (dit wil sê lyfskenker) en jagmeester. So het die laaste koning Stanislaus II August voor sy kroning die amptelike titel "Lyfskenker van Litaue" gedra.
 
Omstreks 1200 het die Poolse adel begin om wapens te voer. In teenstelling met die res van Europa was daar egter geen familiewapens nie, maar tussen 160 en 170 wapengemeenskappe (Pools ''Rody Herbowe'') waar dieselfde wapen deur 'n aantal families gevoer is. Hierdie wapengemeenskappe het tot 1815 bestaan. Onafhanklik daarvan het die aantal familiewapens in Pole oor eeue heen gegroei tot sowat 40 000 in die 18de eeu.