Grieks-Persiese Oorloë: Verskil tussen weergawes

[[Lêer:Location greek ancient.png|thumb|Die Griekse gebiede 500 vCv.C.]]

[[Lêer:Perserreich 500 v.Chr..jpg|thumb|Die Persiese Ryk 500 vCv.C.]]

Die '''Grieks-Persiese oorloë''' (oftewel die '''Persiese oorloë''') was 'n reeks konflikte tussen die [[Achaemeense ryk]] van [[Persië]] en die stad-state van die [[Klassieke Griekeland|Helleense wêreld]] wat in 499 vCv.C. uitgebreek het en in 450 vCv.C. ten einde geloop het. Die botsing tussen die gefragmenteerde politieke wêreld van die Grieke en die omvangryke Persiese ryk het begin toe [[Kores die Grote]] vir [[Ionië]] in 547 vCv.C. verslaan het. In 'n poging om beheer oor die onafhanklik-gesinde Ioniese stede te handhaaf, het die Perse [[tirannie|tiranne]] aangestel om elkeen te regeer. Dit sou die bron van vele probleme wees vir die Grieke, asook die Perse.

In 499 vCv.C., het die destydse tiran van [[Miletus]], [[Aristagoras]], 'n [[Beleg van Naxos (499 BC)|veldtog]] van stapel gestuur om die eiland Naxos te onderwerp, met Persiese ondersteuning. Die veldtog het egter op 'n debakel uitgeloop, en in afwagting op sy ontslag, het Aristagoras die Helleense stadstate van [[Kleinasië]] in geheel opgerui tot rebellie teen die Perse. Dit was die aanvang van die [[Ioonse opstand]], wat sou duur tot 493 vCv.C., en toenemend meer landstreke van Kleinasië tot die konflik sou betrek. Aristagoras het militêre bystand van [[Klassieke Athene|Athene]] en [[Eretria]] verkry, en in 498 vCv.C., het hierdie magte geslaag om die Persiese streekshoofstad [[Sardis]] te verower en af te brand. Die Persiese koning [[Darius I van Persië|Darius die Grote]] het gesweer om Athene en Eretria te vergeld vir die daad. Die opstand het voortgeduur, met die teentanders effektief in dooiemat regdeur 497–495 vCv.C.. In 494 vCv.C. het die Perse hergroepeer, en die episentrum van die opstand in Miletus aangeval. Met die [[Slag van Lade]], is die Ioniërs 'n beslissende neerlaag toegedien, en was die opstand onder bedwang. Die oorblywende brandpunte is die volgende jaar ondergesit.

In 'n poging om sy ryk teen verdere opstande te beskerm, asook van inmenging deur Grieke van die Europese vasteland, het Darius 'n kampanje geloots om Griekeland te verower, en om Athene en Eretria te straf vir die afbrand van Sardis. Die [[eerste Persiese inval in Griekeland]] is in 492 vCv.C. van stapel gestuur, met die Persiese generaal [[Mardonius]] wat [[Thrake]] en [[Macedonië]] onderwerp het, voordat 'n reeks ongelukke die veldtog tot 'n vroeë einde gebring het. In 490 vCv.C. is 'n tweede mag na Griekeland gestuur, hierdie keer oor die [[Egeiese See]], onder bevel van [[Datis]] en [[Artaphernes (seun van Artaphernes)|Artaphernes]]. Hierdie veldtog het eers die [[Kyklade]] onderwerp, voor die [[Beleg van Eretria|beleg, verowering en gelykmaak]] van Eretria. In hul optog om Athene aan te val is die Persiese mag egter beslissend deur die Atheners verslaan by die [[Slag van Marathon]], en hierdie Persiese oogmerk is tydelik gestuit. Darius het nou begin om die volkome onderwerping van Griekeland te beplan, maar sterf in 486 vCv.C. sodat die verantwoordelikheid vir die veroweringstog oorgegaan het na sy seun [[Xerxes I|Ahasveros]]. In 480 vCv.C., het Ahasveros persoonlik die [[tweede Persiese inval in Griekeland]] aangevoer, en was veldheer oor een van die grootste strydmagte van antieke tye. Die Perse was seëvierend oor die 'Geallieërde' Griekse state (onder leiding van [[Sparta]] en Athene) by die [[Slag van Thermopylae]], wat hul in beheer van die oorgrote Griekeland geplaas het. In hul kampanje teen die Geallieerde vloot, het hulle egter 'n swaar neerlaag gely in die [[Seeslag van Salamis]]. Die volgende jaar was die Geallieërdes aan die offensief, en het die Perse verslaan by die [[Slag van Plataea]], waardeur die inval in Griekeland beëindig is.

Die Geallieërdes het hul sukses opgevolg, deur die oorblywende Persiese vloot in die [[Seeslag van Mycale]] te verslaan, voor die verdrywing van Persiese garnisoene van [[Sestos]] (479 vCv.C.) en [[Bisantium]] (478 vCv.C.). Die aksies van generaal [[Pausanias (general)|Pausanias]] by die beleg van Bisantium het vele van die Griekse state vervreem van die Spartane, en die anti-Persiese alliansie is daarom hergroepeer om Atheense leierskap, as die sogenaamde [[Deliese bond]]. Die Deliese bond het 'n [[Oorloë van die Deliese bond|voortgaande veldtog]] gevoer teen Persië vir die volgende drie dekades, eerstens deur die oorblywende Persiese garnisoene uit Europa te verdryf. By die [[Slag van die Eurymedon]] in 466 vCv.C. het die Bond twee keer geseëvier wat uiteindelik vryheid verseker het vir die stede van Ionië. Die deelname van die Bond in die Egiptiese opstand (van 460–454 vCv.C.) het egter uitgeloop op 'n rampspoedige neerlaag sodat verdere veldtoë afgelas is. 'n Vloot is afgevaardig na [[Siprus]] in 451 vCv.C., maar het min uitgerig, en met die onttrekking, het die Grieks-Persiese oorloë tot 'n stille einde gekom. Sekere historiese bronne meld dat die beëindiging van vyandelikhede met 'n vredesverdrag tussen Athene en Persië saamgeval het, die sogenaamde Vrede van Kallias.