|
[[Lêer:Parliament-Ottawa.jpg|thumb|Die Kanadese parlementsgebou in Ottawa]]
Die '''Kanadese Parlement''' (Engels: ''Parliament of Canada''; Frans: ''Parlement du Canada'') is die instelling wat wette skep vir die nasie. Die Parlement is bestaan uit drie dele nl. die Kroon, die Senaat (of Hoërhuis) en die Laerhuis<ref>http://www.gg.ca/document.aspx?id=13264</ref>. Die Parlement is geleë in [[Ottawa]], [[Ontario]], [[Kanada]]. ▼
▲Die '''Kanadese Parlement''' (Engels: ''Parliament of Canada''; Frans: ''Parlement du Canada'') is die instelling wat wette skep vir die nasie. Die Parlement is bestaan uit drie dele nl. die Kroon, die Senaat (of Hoërhuis) en die Laerhuis .<ref>http://www.gg.ca/document.aspx?id=13264</ref> . Die Parlement is geleë in [[Ottawa]], [[Ontario]], [[Kanada]].
==Die Struktuur van die Parlement==
Die Kanadese Parlement is ’n tweekamerparlement, en van die twee kamers is die Laerhuis normaalweg die belangrikste een. Die Laerhuis (Engels: ''House of Commons''; Frans: ''Chambre des Communes'') is [[Demokrasie|demokraties]] verkose, en die regering stel gewoonlik hul wetsontwerpe eers daar voor. Die Laerhuis is die enigste instelling wat belasting kan oplê.<ref>http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0003862</ref>.
Die Senaat (Engels: ''Senate''; Frans: ''Sénat'') is die hoërhuis van die Parlement, maar normaalweg speel hy nie ’n baie groot rol in die skepping van die wet nie omdat die senatore aangestel word deur die Kroon op die advies van die eerste minister. Dit is gewoonlik die gebruik dat die keuse van dei Eesrste Minister se keuse aangestel word.<ref>http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0007286</ref>.
[[Lêer:Flag of the Governor-General of Canada.svg|thumb|Die vlag van die Kanadese goewerneur-generaal.]]
Die Kroon (Engels: ''Crown''; Frans: ''Couronne'') is die monarg van Kanada, wat ook die monarg van Groot-Brittanje is. Die huidige Koningin van Kanada (Engels: Queen of Canada; Frans: Reine du Canada) is Haar Majesteit [[Koningin Elizabeth II]]. Die koningin is die Kanadese staatshoof, en die verpersoonliking van die Kanadese Kroon.<ref>http://www.pch.gc.ca/eng/1266245566496</ref>. Omdat die koningin normaalweg in [[Londen]] woon, word sy deur ’n goewerneur-generaal (Engels: ''Governor General''; Frans: ''Gouverneur Général'') verteenwoordig. Die goewerneur-generaal, soos die senatore, is aangestel deur die koningin op die advies van die Eerste Minister.
==Van Wetonswerp tot Wet==
’n Wetsontwerp moet die goedkeuring van al drie dele van die Parlement kry voordat dit ’n wet kan word. Hier volg die normale proses waardeur ’n westontwerp gaan om ’n wet te word<ref>http://dsp-psd.pwgsc.gc.ca/Reference/queens-e.html</ref>:
# Die wetsontwerp is in die Laerhuis voorgestel, sonder ’n stemming. Dit is die eerste lesing, en is meestal seremoniëel.
# Die lede van die Laerhuis debatteer die voorgestelde wetsontwerp, en besluit of hierdie wet nodig is, en stem daroor. Dit is die tweede lesing.
# Die westontwerp word dan na ’n komitee verwys. Die komitee kry kundige uitsprake oor die ontwerp van o.a. spesialiste, en besluit dan wat om te verander.
# Die wetsontwerp gaan dan terug na die Laerhuis. Waar die lede vroeër besluit het oor die idee van die wet debatteer en stem hulle nou oor die westontwerp self. Dit is die derde (en laaste) lesing.
# Nou word die wetsontwerp na die Senaat gestuur, waar hy deur al dieselfde stappe gaan.
# Indien die Senaat die westontwerp verander moet dit weer na die Laerhuis gestuur word vir goedkeuring.
# Indien beide parlementkamers goedkeuring gee aan dieselfde weergawe van die wetsontwerp word dit na die goewerneur-generaal gestuur vir koninklike instemming. As die goewerneur (of die koningin, as sy in Kanada is) koninklike instemming vir ’n wetsontwerp gee, word dit ’n Kanadese wet.
Dit gebeur baie selde dat die goewerneur-generaal nie koniklike instemming gee nie. Trouens, in slegs een geval, in 1925, het ’n goewerneur teen die advies van sy eerste minister gegaan. As dit gebeur moet die eerste minister bedank.<ref>http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0004313</ref>.
==Die Regering en die Parlement==
[[Lêer:Stephen Harper G8 2007.jpg|thumb|[[Stephen Harper]], die eerste minister van Kanada.]]
Die Kanadese regering word teoreties gelei deur die koningin (of die goewerneur-generaal). Die Geheime Raad (Engels: ''Privy Council''; Frans: ''Conseil privé'') is die groep wat die koningin help met die bestuur van die land. Die [[eerste minister]] (die ware leier van die regering), en al die ander ministers, is Geheime Raadslede, en is benoem deur die goewerneur-generaal namens die koningin.<ref>http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0006503</ref>. Vroeër kon die goewerneur enigiemand kies vir ’n minister, maar vandag is dit nie meer so nie. Hy kies amper altyd die leier van die grootste party in die Laerhuis vir eerste minster. Die rede daarvoor is omdat die regering van die land die goedkeuring van die Laerhuis moet geniet. Die eerste minister kies al die ander ministers, wie ook gewoonlik lede van die Laerhuis is.<ref>http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0003862</ref>. Omdat die regering die goedkeuring van die Laerhuis nodig het moet die eerste minister bedank as die regering ’n mosie van vertroue in die Laerhuis verloor.
As ’n regering ’n mosie van vertroue verloor moet die eerste minister bedank. As daar nie ’n ander party in die Laerhuis is wat ’n mosie van vertroue kan wen nie moet die goewerneur-generaal die Laerhuis ontbind en 'n nuwe federale verkiesing uitroep. Normaalweg kan die eerste minister op enige tyd die goewerneur-generaal vraa om die Parlement te ontbind.
==Die Huidige Parlement==
===Die Kroon===
Die koningin van Kanada is Haar Majesteit [[Koningin Elizabeth II]]. Haar huidige goewerneur-generaal is Sy Eksellensie die Agbare David Johnston, die 28ste sedert die Kanadese Konfederasie.<ref>http://www.gg.ca/document.aspx?id=13874</ref>.
===Die Senaat===
Die 105 setels in die Senaat is op die oomblik gebalanseerd tussen die Konserwatiewe Party (52 setels) en die Liberale Party (49 setels). Die vier oorblywende setels behoort aan twee Progressiewe Konserwatiewe senatore en twee onafhanklike senatore onderskeidelik.<ref>http://www.sen.parl.gc.ca/home-e.htm</ref>. Die Speaker van die Senaat is die Agbare Senator Noël A. Kinsella; hy is die 46de Speaker.<ref>http://sen.parl.gc.ca/nkinsella/English/home-e.asp</ref>.
===Die Laerhuis===
[[Lêer:Commons-chamber.jpg|thumb|Die vergaderingkamer van die Kanadese Laerhuis]]
Na die [[Kanadese federale verkiesing van 2008|2008-verkiesings]] hou die Konserwatiewe Party ’n klein meerderheid in die Laerhuis met 143 van die 305 setels, en die leier van die Konserwatiewe, Agbare [[Stephen Harper]], is die eerse minister van Kanada. Omdat die regering nie ’n volstrekte meerderheid het nie het hulle die ondersteuning van ander partye nodig om wetsontwerpe deur die Laerhuis te bring. Die leier van die amptelike opposisie (amptelik bekend as “Haar Majesteit se Lojale Opposisie”<ref>http://www.thecanadianencyclopedia.com/index.cfm?PgNm=TCE&Params=A1ARTA0004587</ref>) is die Agbare Michael Ignatieff, leier van die Liberale Party.<ref>http://www2.parl.gc.ca/Parlinfo/Files/Parliamentarian.aspx?Item=8c4ad0a7-ae9e-4886-8d4d-493e5a76a948&Language=E&Section=FederalExperience</ref>. Die Liberale Party hou op die oomblik 76 setels. Die twee ander partye in die Laerhuis is die Bloc Québecois (48 setels), en die Nuwe Demokratiese Party (36 setels). Daar is ook 2 onafhanklike lede, en drie vakante setels.<ref>http://www.parl.gc.ca/information/about/process/house/partystandings/standings-E.htm</ref>.
Die Laerhuis moet elke vyf jaar ’n verkiesing hou. Tiensy die eerste minister die goewerneur-generaal vroeër vra vir ’verkiesing, moet Sy Eksellensie die Laerhuis ontbind op die 15de Oktober 2012.<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/41st_Canadian_federal_election</ref>.
==Verwysings==
| 