Arthur Conan Doyle: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k robot Bygevoeg: uk
No edit summary
Lyn 1:
[[Beeld:Conan doyle.jpg|thumb|right|Sir Arthur Conan Doyle]]
Sir '''Arthur Ignatius Conan Doyle''' (geb: [[22 Mei]], [[1859]] – †[[7 Julie]], [[1930]]) was 'n [[Verenigde Koninkryk|Britse]] skrywer wat veral bekend is vir sy speurverhale oor [[Sherlock Holmes]]. Hy was 'n bedrywige skrywer en sy werke sluit [[wetenskapsfiksie]], geskiedkundige verhale, tonele, romans, poësie en feiteboeke in.
 
Daar word soms na hom verwys as '''Conan Doyle''' — Conan was oorspronklik sy middelnaam maar hy het dit in latere jare as deel van sy van gebruik.
 
==Sy Lewe==
Hy is gebore in 1859 in [[Edinburgh]] uit [[Ierland|Ierse]] ouers wat na [[Skotland]] geëmigreer het. Op negejarige ouderdom is hy na die [[Jusuïet|Jesuïetiese]] voorbereiding[[skool]], Stonyhurst, gestuur. Toe hy die skool in [[1875]] verlaat het, het hy [[Christendom|Christenskap]] verwerp en 'n [[agnostikus]] geword. Van [[1876]] tot [[1881]] het hy geneeskunde by die [[Edinburgh Universiteit]] studeer, wat ook 'n tydperk insluit waar hy in die dorp, Aston, gewerk het. Na sy tyd by die universiteit het hy as skeepsdokter gedien op 'n reis na die [[Afrika|Wes-Afrikaanse]] kus, waarna hy in [[1882]] 'n praktyk te [[Plymouth]] begin het. Hy het sy doktoraat in 1885 verwerf. Sy geneeskundige praktyk was egter onsuksesvol en om die tyd te verwyl terwyl hy vir pasiënte gewag het, het hy verhale begin skryf. Sy eerste literêre blootstelling was met 'n artikel in ''Chambers se Edinburgh Journal'' voor hy 20 jaar oud was.
 
Dit was slegs nadat hy sy praktyk na [[Southsea]] verskuif het dat hy meer ywerig begin werk het aan sy skryfwerk. Sy eerste noemenswaardige werk was, ''A Study in Scarlet'' wat in ''Beeton se Christmas Annual'' van [[1887]] verskyn het en was die eerste verskyning van die karakter Sherlock Holmes wat Doyle op een van sy voormalige professore, [[Joseph Bell]] gebaseer het. Terwyl hy in Southsea woonagtig was het hy gehelp om [[Portmsouth F.C.|Portsmouth se sokkerkluk]] te stig en was hy dan ook die klub se heel eerste [[doelwagter]].
 
In [[1885]] is hy met Louise Hawkins getroud wat aan [[tuberkulose]] gely het en uiteindelik daarvan gesterf het in [[1906]]. Hy is met Jean Leckie in [[1907]] getroud. Doyle het vyf kinders gehad, twee by sy eerste vrou (Mary en Kingsley) en drie by sy tweede vrou (Jean, Denis en [[Adrian Conan Doyle|Adrian]]).
 
In [[1890]] het Doyle die [[oog]] in [[Wene]] bestudeer en in [[1891]] verhuis hy na [[Londen]] om 'n praktyk as 'n [[Oogheelkunde|oogarts]] te begin. Dit het hom ook meer tyd gegee om te skryf en in November 1891 het hy aan sy ma geskryf: “Ek dink daaraan om Holmes dood te maak ... en vir eens en vir altyd 'n einde aan hom te maak. Hy neem my gedagtes van beter dinge weg.” In Desember [[1893]] het hy dit dan ook gedoen en Holmes en sy aartsvyand, Professor Moriarty, na hul dood oor 'n waterval laat stort in die storie ''The Final Problem''. Die Publiek se protes het daartoe gelei dat hy die karakter weer teruggebring het in die storie ''The Adventure of the Empty House'', met die vindingryke verklaring dat dit net Moriarty is wat geval het, maar aangesien Holmes so baie vyande gehad het, hy sy eie tydelike ''dood'' bewerkstellig het. Holmes het uiteindelik in 'n totaal van 56 kortverhale en vier Doyle novelle verskyn (hy is sedertien telkemale deur ander skrywers ook gebruik).
 
Na die [[Tweede Vryheidsoorlog]] in [[Suid-Afrika]] aan die begin van die 20<sup>ste</sup> eeu en die veroordeling van Brittanje se optrede vanoor die hele wêreld, het Doyle 'n kort pamflet geskryf, ''The War in South Africa: Its Cause and Conduct'' en wat in baie tale vertaal is om Brittanje se rol in dié oorlog te verdedig. Doyle het geglo dat dit hierdie pamflet is wat daartoe gelei het dat hy tot ridder verhef is en in [[1902]] as onderluitenant van [[Surrey]] aangestel is. Hy het ook die boek, ''The Great Boer War'' in [[1900]] geskryf (Die boek is verskeie kere deur homself in die daaropvolgende drie jaar hersien). Hy het homself twee keer as verteenwoordiger van die Liberal Unionist Party verkiesbaar gestel in Parlementêre verkiesings, een keer in Edinburgh en eenkeer in Border Burghs, maar al het hy groot steun ontvang is hy nie verkies nie.
 
[[Beeld:conandoylestatue.jpg|thumb|left|Arthur Conan Doyle se standbeeld in Crowborough]]Conan Doyle was betrokke in die veldtog om die [[Kongo Vrystaat]] te hervorm, onder leiding van die joernalis [[Edmund Dene Morel]] en die diplomaat [[Roger Casement]]. Hy het 'n pamflet, ''The Crime of the Congo'', in [[1909]] geskryf, waarin hy die terreur in die Kongo veroordeel het. Hy het Morel en Casement ontmoet en met hulle twee gebruik as inspirasie vir sy twee hoofkarakters van die novelle, ''The Lost World'' (1912). Hy het egter sy bande met beide verbreek met die uitbreek van die [[Eerste Wêreldoorlog]], toe Morel ('n linksgesinde) een van die leiers van die pasifistiese beweging geword het en toe Casement Engeland uit hoofde van sy [[Ierland|Ierse]] nasionalisme verraai het. Hy het egter probeer om Casement van die doodstraf te red, deur te argumenteer dat hy mal was en nie vir sy daad verantwoordelik gehou kon word nie.
 
Doyle was ook 'n ywerige kampvegter vir geregtigheid en het persoonlik twee sake ondersoek wat toe reeds gesluit was. Dit was deels as gevolg van die eerste saak dat die Kriminele Appelhof in 1907 gestig is. Beide die aangeklaagdes in die twee sake is vrygelaat, grootliks te danke aan sy ingryping. In sy latere jare het Doyle betrokke geraak by [[Spiritualisme]], tot so 'n mate dat hy 'n Professor Challenger novelle oor dié onderwerp geskryf het, genaamd ''The Land of Mist''.
 
Doyle was vir 'n tyd lank bevriend met die Amerikaanse kulkunstenaar [[Harry Houdini]], 'n prominente teenstander van die Spiritualisme beweging. Al het Houdini daarop aangedring dat Spiritualiste kulkuns gebruik het (en voortdurend probeer het om hul bedrog te openbaar), het Doyle die mening gehuldig dat Houdini self bonatuurlike magte gehad het, 'n mening wat hy dan ook uitgespreek het in die boek, ''The Edge of the Unknown''. Houdini kan Doyle nie van die teendeel oortuig nie en dit het gely tot 'n openbare twis tussen die twee mans.
[[Richard Milner]], 'n [[Verenigde State|Amerikaanse]] wetenskaplike geskiedkundige het Doyle daarvan beskuldig dat hy verantwoordelik was vir die [[Piltdown man]] bedrogspul van [[1912]], waar 'n valse [[mensagtige]] [[fossiel]] geskep is wat die wetenskapwêreld vir 40 jaar lank geflous het. Milner reken dat Doyle 'n motief gehad het (wraak teenoor die wetenskaplike instellings vir hulle ontmaskering van een van sy gunsteling spiritisiese mediums) en hy beweer dat ''The Lost World'' verskeie versteekte leidrade bevat wat aandui dat hy betrokke was by die bedrog. [http://www.arts.telegraph.co.uk/htmlContent.jhtml;jsessionid=JXWTHVY1DHO5NQFIQMGSNAGAVCBQWJVC?html=/archive/1997/03/20/npil20.html]
 
Arthur Conan Doyle is begrawe in die Kerkhof te [[Minstead]] in [[New Forest]], [[Hampshire]], [[Engeland]].
 
'n Standbeeld is ter ere van hom opgerig te [[Crowborough]], [[East Sussex]], [[Engeland]], waar hy vir 23 jaar lank woonagtig was. Daar is ook 'n [[Sherlock Holmes]] standbeeld in Picardy Place, [[Edinburgh]], [[Skotland]] – naby die huis waar Conan Doyle gebore is.
 
==Verkorte bibliografie==
===[[Sherlock Holmes]]-verhale===
*[[A Study in Scarlet]] (1887)
*[[The Sign of Four]] (1890)
*[[The Adventures of Sherlock Holmes]] (1892)
*[[The Memoirs of Sherlock Holmes]] (1894)
*[[The Hound of the Baskervilles]] (1902)
*[[The Return of Sherlock Holmes]] (1904)
*[[The Valley of Fear]] (1914)
*[[His Last Bow]] (1917)
*[[The Case Book of Sherlock Holmes]] (1927)
 
===[[Professor Challenger]]-verhale===
*[[The Lost World (Arthur Conan Doyle)|The Lost World]] (1912)
*[[The Poison Belt]] (1913)
*[[The Land of Mists]] (1926)
*[[The Disintegration Machine]] (1927)
*[[When the World Screamed]] (1928)
 
===Geskiedkundige Verhale===
*[[The White Company]] (1891)
*[[Micah Clarke]] (1888)
*[[The Great Shadow]] (1892)
*[[The Refugees]] (gepubliseer in 1893, geskryf in 1892)
*[[Uncle Bernac]] (1897)
*[[Sir Nigel]] (1906)
 
===Ander Werke===
*[[J. Habakuk Jephson's Statement]] (1883), 'n storie oor die lot van die skip [[Mary Celeste]]
*[[Mystery of Cloomber]] (1889)
*[[The Captain of the Polestar, and other tales]] (1890)
*[[The Doings Of Raffles Haw]] (1891)
*[[Beyond the City]] (1892)
*[[Round The Red Lamp]] (1894)
*[[The Parasite]] (1894)
*[[The Stark Munro Letters]] (1895)
*[[Rodney Stone]] (1896)
*[[Songs of Action]] (1898)
*[[The Tragedy of The Korosko]] (1898)
*[[A Duet]] (1899)
*[[The Great Boer War]] (1900)
*[[The Exploits of Brigadier Gerard ]] (1903)
*[[Through the Magic Door]] (1907)
*[[The Crime of the Congo]] (1909)
*[[The New Revelation]] (1918)
*[[The Vital Message]] (1919)
*[[Tales of Terror & Mystery]] (1923)
*[[The History of Spiritualism]] (1926)
 
==Eksterne skakels==
* {{gutenberg author|id=Arthur_Conan_Doyle|name=Arthur Conan Doyle}}
*[http://www.sherlockholmesonline.org Amptelike werf van Doyle se landgoed] – sluit 'n lang biografie, geskiedenis en meer in.
*[http://www.bakerstreet221b.de/canon/ The Complete Sherlock Holmes]
*[http://www.classic-literature.co.uk/scottish-authors/arthur-conan-doyle/ Sir Arthur Conan Doyle] – Die meerderheid van sy werke is maklik verkrygbaar in [[HTML]]-formaat.
*[http://etext.library.adelaide.edu.au/aut/doyle_arthur_conan.html Werke wat elektronies beskikbaar is]
*[http://www.birmingham.gov.uk/doyle Doyle in Birmingham]
*[http://www.siracd.com/ The Chronicles of Sir Arthur Conan Doyle] – Werf sluit artikels, aanhalings en minder bekende feite in.
*[http://www.theplebeian.net/ Conan Doyle and the Parson's Son -The George Edalji case]
*[http://www.birmingham.gov.uk/edalji The George Edalji Case]
*[http://www.crimefiction.com/slater.htm The Oscar Slater Case]
*[http://www.visitdunkeld.com/barnbougle-castle.htm The true legend of the Hound of the Baskervilles; sien 'Sir Roger de Mowbray']
 
[[Kategorie:Mense]]
 
[[bg:Артър Конан Дойл]]
[[ca:Arthur Conan Doyle]]
[[cs:Arthur Conan Doyle]]
[[da:Arthur Conan Doyle]]
[[de:Arthur Conan Doyle]]
[[en:Arthur Conan Doyle]]
[[eo:Arthur Conan DOYLE]]
[[es:Arthur Conan Doyle]]
[[et:Arthur Conan Doyle]]
[[fa:سر آرتور کونان دویل]]
[[fi:Arthur Conan Doyle]]
[[fr:Arthur Conan Doyle]]
[[he:ארתור קונאן דויל]]
[[hr:Arthur Conan Doyle]]
[[id:Arthur Conan Doyle]]
[[it:Arthur Conan Doyle]]
[[ja:アーサー・コナン・ドイル]]
[[nl:Arthur Conan Doyle]]
[[no:Arthur Conan Doyle]]
[[pl:Arthur Conan Doyle]]
[[pt:Arthur Conan Doyle]]
[[ro:Arthur Conan Doyle]]
[[ru:Конан Дойль, Артур]]
[[simple:Sir Arthur Conan Doyle]]
[[sv:Arthur Conan Doyle]]
[[th:อาร์เทอร์ โคนัน ดอยล์]]
[[uk:Дойл Артур Конан]]
[[zh:阿瑟·柯南·道尔]]