Perskor: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Morne (besprekings | bydraes) No edit summary |
Morne (besprekings | bydraes) No edit summary |
||
Lyn 1:
'''Perskor''' (Die Perskorporasie van Suid-Afrika) is in op [[1 April]] [[1971]] gevorm toe twee bestaande Afrikaanse uitgewersgroepe, [[Voortrekkerpers]] en die [[Die Afrikaanse Pers (1962) Beperk]] saamgesmelt het. Albei die groepe was in die destydse [[Transvaal]] gesetel en het met [[Nasionale Pers]] meegeding. Hulle het die noordelike, behoudende standpunte binne die destydse [[Nasionale Party]] verteenwoordig teenoor [[Nasionale Pers|Naspers]] wat die suidelike, verligte standpunte in die party verteenwoordig het.
==Koerante==
Die mededingende Afrikaanse Sondagkoerante, ''[[Die Beeld]]'' (in [[Naspers]] se besit) en ''[[Dagbreek (Sondagkoerant)|Dagbreek]]'', het reeds in [[1970]] saamgesmelt as ''[[Rapport]]'' om die bittere persstryd tussen die koerante te beëindig met die verenigde koerant se eerste uitgawe op [[29 November]] [[1970]]. Die mediagroepe het elkeen die helfte van die nuwe koerant, waarvan die sirkulasie in 'n stadium meer as 500 000 was en by die ''[[Sunday Times]]'' kon kers vashou, beheer.
Sedert die stigting in [[1974]] van Naspers se dagblad ''[[Beeld]]'', om in [[Johannesburg]] en [[Pretoria]] met Perskor se dagblaaie mee te ding, het die oorspronklike vier dagblaaie van Perskor die een na die ander verdwyn. Die vier was:
*''[[Hoofstad (dagblad)|Hoofstad]]'', van 1968 tot 1983 'n middagblad in [[Pretoria]] waarvan die sirkulasie sowat
*''[[Oggendblad]]'', van 1971 tot 1983 'n oggendblad in [[Pretoria]] waarvan die sirkulasie sowat 10 000 was.
*''[[Die Transvaler]]'', aanvanklik 'n oggendblad in [[Johannesburg]] wat in [[1937]] gestig is en waarvan die sirkulasie sowat 50 000 was. Dit was Perskor se laaste dagblad wat
*''[[Die Vaderland]]'', 'n middagblad in [[Johannesburg]] wat in [[1936]] gestig is en waarvan die sirkulasie sowat 70 000 in [[1974]] was voor ''[[Beeld]]'' se toetrede tot die noordelike mark.
Perskor het in [[1960]] die Xhosa koerant ''[[Imvo Zabantsundu]]'', wat in [[1884]] gestig is, verkry. Die koerant het publikasie in [[1998]] gestaak. Die groep het ook die enigste [[Engels]]e dagblad wat tydens die [[apartheid]]sera die destydse [[Nasionale Party]] ondersteun het, ''[[The Citizen]]'', uitgegee. Dit is in [[1976]] deur die regering opgerig as teenvoeter vir wat hy as die "vyandiggesinde" [[Engels]]e pers beskou het.
==Persstryd==
Op [[16 September]] [[1974]] tree [[Naspers]] met die eerste uitgawe van ''[[Beeld]]'' toe tot die Afrikaanse koerantmark in Transvaal. Die redaksie van die nuwe toetreder het gehoop op verkope van 100 000 per dag, maar teen Februarie 1975 het dit gedaal tot 21 568, die laagste maandsyfer in sy bestaan. Op [[29 April]] [[1975]] is 102 402 koerante verkoop danksy die nuus oor die Foxstraatbeleg<ref>*Beukes, W.D. (red.), "Oor grense heen. Op pad na 'n nasionale pers 1948 - 1990. Kaapstad: Nasionale Boekhandel. 1992</ref>, maar die gemiddeld vir die ses maande Julie tot Desember 1975 (42 774) was steeds amper 20 000 minder as sy vernaamste mededinger, ''[[Die Transvaler]]'', se 61 641<ref>*Botha, F.M. (red.), "Advertising & Press Annual of Africa 1976". Cape Town and Johannesburg: National Publishing Company (Pty) Ltd. 1976</ref>. Saam het die twee Afrikaanse oggendkoerante in [[Johannesburg]] die eens byna ondenkbare bereik deur met 'n gesamentlike sirkulasiesyfer van 104 000 net 27 000 minder as Johannesburg se Engelse oggenkoerant, die ''[[Rand Daily Mail]]'', te verkoop.
Die stryd om lesers tussen ''[[Beeld]]'' en ''[[Die Transvaler]]'' het daartoe gelei dat Perskor se bestuur fiktiewe syfers vir hulle drie Johannesburgse dagblaaie, ''[[Die Vaderland]]'', ''[[Die Transvaler]]'' en ''[[The Citizen]]'', geskep het. Die geknoei het in 1976 begin toe ''[[Beeld]]'' die eerste keer meer as 50 000 koerante oor 'n sesmaandetydperk verkoop het. Die hoogtepunt van die fiktiewe syfers was toe ''[[Die Transvaler]]'' op [[1 Augustus]] [[1980]] op sy voorblad spog dat hy toe die grootste Afrikaanse dagblad in [[Suid-Afrika]] was met 'n sirkulasiesyfer vir die ses maande van Januarie tot Junie daardie jaar van 75 287. ''[[Beeld]]'' se werklike syfer was toe 64 901. Minder as twee maande later kom 'n Perskoramptenaar in die geheim met die bedrog vorendag. Die Sirkulasie-Ouditburo (later Audit Bureau of Circulation - ABC) het die saak ondersoek en op [[22 September]] [[1980]] bekendgemaak dat die jongste sesmaandesyfer vir ''[[Die Transvaler]]'' 21 306 hoër as die werklike was en ''[[Die Vaderland]]'' s'n 9 367. ''[[The Citizen]]'' s'n is met 6 999 verhoog. By verdere ondersoek blyk dit dat die werklike en fiktiewe verkoopsyfers selfs meer verskil het:
* ''[[Die Transvaler]]'': 49 525 (75 287), verskil = 25 762;
* ''[[Die Vaderland]]'': 48 594 (60 564), verskil = 11 970;
* ''[[The Citizen]]'': 45 000 (54 266), verskil = 9 226.
Die drie koerante se ABC-lidmaatskap is opgeskort en ''[[Beeld]]'' kon onmiddellik sy advertensietariewe opstoot omdat dit toe in werklikheid die grootste Afrikaanse koerant in Transvaal was. P.J. Cillié, voorsitter van Naspers, het 'n informele gesprek met Ben Schoeman, voorsitter van Dagbreektrust, wat Perskor beheer het, versoek. Dit is gehou op [[1 Desember]] [[1980]] in Pretoria. Cillié wou skadevergoeding hê vir ''[[Beeld]]'' se verlies aan advertensie-inkomste, maar Schoeman het 'n samesmelting tussen die twee persgroepe voorgestel. Cillié was hierteen gekant en gesê die Nasionale Pers het 'n afkeer in so 'n monopolivorming<ref>*Beukes, W.D. (red.), "Oor grense heen. Op pad na 'n nasionale pers 1948 - 1990. Kaapstad: Nasionale Boekhandel. 1992</ref>. Perskor wou nie kopgee oor vergoeding nie. D.P. de Villiers van Naspers het in Januarie 1981 'n markverdeling in die Transvaal voorgestel met Naspers in die oggendmark en Perskor in die middagmark omdat die oggendmark vir laasgenoemde volgens hom nog nooit lonened wat nie, maar die middagmark wel. Naspers het later bereken sy verlies vanweë die fiktiewe syfers was R13,7 miljoen. Omdat Perskor skuld ontken het, het Naspers besluit om 'n eis in te stel.
[[Marius Jooste]] het tot sy dood in Oktober 1982 vasgeskop teen die gedagte van 'n markverdeling, maar was wel ten gunste van amalgamering van die twee persgroepe. In November 1982 voer die nuwe voorsitter van Perskor, Willem van Heerden, en twee lede van die Dagbreektrust-direksie gesprek met twee senior Cillié en De Villiers. Die Naspers-amptenare verwerp 'n Perskor-voorstel vir 'n oorkoepelende maatskappy om die twee oggendblaaie in Johannesburg oor te neem. Die teenwoordiges besluit nie op 'n markverdeling nie, maar tog dat adviseuers aan albei kant die geldwaarde van Perskor se onttrekking aan die oggendmark moet bereken. Uiteindelik besluit Perskor om ''[[Die Transvaler]]'' van die oggendmark te laat verdwyn as Naspers sy eis om skadevergoeding terugtrek en R5 miljoen vir die ontruiming van die oggendmark betaal. Naspers was oortuig daarvan dat ''[[Beeld]]'' ''[[Die Transvaler]]'' mettertyd heeltemal sou kon onderkry, maar die direksie was bang "die eventuele aftakeling van ''[[Die Transvaler]]'' as oggendblad kon groot bitterheid gewek het by 'n belangrike deel van die Transvaalse lesende publiek waarop ''[[Beeld]]'' aangewese was. Dit kon nadelige gevolge ook op politieke gebied gehad het"<ref>*Beukes, W.D. (red.), "Oor grense heen. Op pad na 'n nasionale pers 1948 - 1990. Kaapstad: Nasionale Boekhandel. 1992</ref>, aangesien albei koerante die [[Nasionale Party]] goedgesind was en op die party se ondersteuners vir lesers staatgemaak het.
==Markverdeling==
Vanaf die tweede week in Februarie 1983 het ''[[Die Transvaler]]'' as middagblad na [[Pretoria]] geskuif waar Perskor se oggendkoerant, ''[[Oggenblad]]'' (wat van Julie tot Desember 1981 slegs 5 828 koerante op weeksdae kon verkoop), en sy middagkoerant, ''[[Hoofstad]]'' (wat in dieselfde tydperk 13 628 koerante op weeksdae verkoop het, vergeleke met die Engelstalige ''[[Pretoria News]]'' se 24 876 op weeksdae), by ''[[Die Transvaler]]'' ingelyf is. Dit het ''[[Beeld]]'' as enigste Afrikaanse oggendkoerant in [[Johannesburg]] gelaat, hoewel dit ook in [[Pretoria]] en elders in Transvaal versprei is, en ''[[Die Vaderland]]'' as Johannesburg se Afrikaanse middagkoerant. Nadat die ''[[Die Transvaler]]'' en ''[[Die Vaderland]]'' tot die ABC hertoegelaat is, was hulle weeksdagverkoopsyfer vir die tydperk Julie tot Desember 1981 onderskeidelik 44 109 en 40 998, vergeleke met ''[[Beeld]]'' se 67 963<ref>"Amptelike Jaarboek van die Republiek van Suid-Afrika 1983". Johannesburg: Chris van Rensburgpublikasies. 1983</ref>. Die ''[[Rand Daily Mail]]'' het in daardie tydperk teruggesak tot 106 759, 5 000 minder as die toe nog twee Afrikaanse oggendkoerante, maar ''[[Beeld]]'' sou eers in 1988 oor 'n volle jaar op sy eie 'n sirkulasie van meer as 100 000 kon handhaaf.
Op [[10 Februarie]] [[1983]] skryf ''[[Die Vaderland]]'' die markverdeling was onvermydelik. "Dit was 'n rasionele en logiese stap en dit is gedoen in die breë belang van Transvaalse Afrikaners." Net meer as vyf jaar later kom verdere rasionalisering toe ''[[Die Vaderland]]'' in Oktober 1988 ná 52 jaar ophou bestaan en met ''[[Die Transvaler]]'' herenig word. Dié koerant verdwyn vyf jaar later ook. Al kon ''[[Beeld]]'' lank 'n sirkulasie van meer as 100 000 handhaaf, kon die koerant nog nooit hoegenaamd na aan die gesamentlike sirkulasie van die destydse vyf Afrikaanse dagblaaie in Transvaal van meer as 170 000 kom nie.
==Tydskrifte==
Line 13 ⟶ 32:
==Caxton verkry beheer==
In 1995 skryf ''Who Owns Who in the South African Print Media'' Perskor se eienaars is die Dagbreektrust, die tabak-en-drank-reus Rembrandt en [[Nasionale Pers]]. "Gee ''[[The Citizen]]'' (oggenddagblad in [[Johannesburg]]) uit; ''[[Die Transvaler|Transvaler]]'' (aanddagblad in [[Pretoria]]) en talle weekblaaie en
Strawwe mededinging in 'n trae mark het Perskor van sy belangrikheid as uitgewer van koerante en boeke ontneem. Midde-in 'n felle aanslag van [[Naspers]] se ''[[Beeld]]'' het Perskor se vier [[Afrikaans]]e dagblaaie die een na die ander gesluit. Teëspoed in die skryfbehoefte- en handboekafdelings het gelei tot 'n samesmelting in 1996 met Kagiso-uitgewery. Twee jaar later het Perskor beheer oor sy streekskoerante aan [[Caxton]] afgestaan. Perskor is amptelik op 30 Junie 1998 deur Caxton oorgeneem<ref>[http://www.bluprintdesign.co.za/2_portfolio/04_new%20media/websites/nasnet/4_rapport.html Nasnet]</ref>. In 1999 verkoop die nuwe eienaar sy aandeel in ''City Press'' en ''[[Rapport]]'' aan [[Naspers]].
| |||