Koos Strauss: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
Morne (besprekings | bydraes)
No edit summary
Morne (besprekings | bydraes)
No edit summary
Lyn 2:
[[Beeld:Smutskabinet 1948.jpg|thumb|right|380px|Koos Strauss (tweede van regs) in die laaste [[Verenigde Party]]-kabinet onder leiding van genl. [[Jan Smuts]], 1948.]]
 
'''Jacobus Gideon Nel (Koos/Kosie) Strauss''', ook weloftewel ''J.G.N. Strauss'', ([[17 Desember]] [[1900]] op [[Calvinia]], [[Noord-Kaap]] – [[7 Maart]] [[1990]]<ref>[http://www.geni.com/people/JGN-Strauss/6000000005928451188] Geni.com</ref>) was die derde (en voorlaaste) leier van die [[Verenigde Party|Verenigde Suid-Afrikaanse Nasionale Party]], nadat hy genl. [[Jan Christiaan Smuts]] met laasgenoemde se dood in [[1950]] opvolg. Strauss het die onderskeiding dat hy die eerste dienende leier van 'n groot politieke party was wat van sy amp onthef is en wel op [[21 November]] [[1956]].
 
==Vroeë jare==
Strauss bekwaam hom as advokaat aan die [[Universiteit van Kaapstad]] en die [[Universiteit van Suid-Afrika]], maar dien eers as privaat sekretaris van Smuts van [[1923]] tot [[1924]]. Ses jaar later word hy in die kiesafdeling [[Langlaagte]] lid van die provinsiale raad vir die [[Suid-Afrikaanse Party]]. Hy word in Desember [[1932]] tot die parlement verkies as kandidaat vir dieselfde party in 'n sleuteltussenverkiesing in [[Germiston]]-distrik, kort nadat Suid-Afrika gedwing is om die goudstandaard te verlaat. In [[1939]] (sommige bronne gee [[1944]]) word hy minister van lanboulandbou en bosbou in die Smuts-kabinet, 'n posisie wat hy beklee tot en met die verkiesing van [[1948]], waarin die [[Nasionale Party]] endie V.P. verslaan.
 
==Verenigde Party-leier==
Hy volg Smuts in 1950 op as leier van die [[Verenigde Party]] ennadat dussy ookvoorganger ashom by die koukus aanbeveel het. Só word hy ook leier van die parlementêre opposisie. Tydens sy tyd as leierbewind breek die [[Verenigde Federale Party]] en die [[Liberale Party]] weg van die V.P. na die party se teleurstellende vertoning in die verkiesing van [[1953]], waarin die V.P., [[Torch Commando]] en ander ondersteuners alles in die stryd gewerp het om te bewys die 1948-nederlaag was net 'n tydelike terugslag.
 
Strauss het die onderskeiding dat hy die eerste dienende leier van 'n groot politieke party was wat van sy amp onthef is. Dit het hom oorgekom op [[21 November]] [[1956]]. Strauss is vier jaar vantevore eenparig as partyleier verkies nadat Smuts hom aanbeveel het. Die grondwetlike krisis oor die regering se wetgewing om Kleurlingkiesers op 'n afsonderlike kieslys te plaas, het die V.P. nuwe moed vir die 1953-verkiesing gegee toe die howe uitspraak gelewer het teen die N.P. se hantering van die stemmery in die parlement. Strauss se leierskap het nietemin gedy op die stryd om die Kleurlingkiesers op die gesamentlik kieslys te hou, tot die N.P. in 1955 die Senaatwet aanvaar het om die hoërhuise in so 'n mate te vergroot dat die party 'n tweederde-meerderheid tydens 'n gesamentlike sitting van albei huise kon behaal.
 
==Ongewilde leier==
Die taai, ses jaar lange stryd, wat Strauss moedig geveg het, het sy tol op die opposisie geëis en veral ná 1953 het die eenheidsgeesdrif verflou. Sy hantering van die meningsverskille in die party het baie van sy kragte geëis en stsy gewildheid laat verflou. Die wegbreek uit die V.P. van die 'n regter- en later 'n linkervleuel het verdere druk op Strauss geplaas en die party se vertroue in hom ondermyn. Boonop het hy altyd in die skadu van sy voorganger geleef. Jan. J. van Rooyen<ref>*Van Rooyen, Jan J., "1971. ''Ons politiek van naby"''. Kaapstad en Johannesburg: Tafelberg-Uitgewers BepkBpk. 1971</ref> skryf Strauss het "selfs, miskien onbewus, Smuts se stap, sy praat, sy gebare probeer namaak . . . Dit was asof hy die gees van sy mentor nie kon afskud nie. Daarby was hy geen spontane en gemakliketoeganklike mensemens nie. Hy het nie mense maklikemaklik na hom toe aangetrek nie – iets wat baie nodig is vir 'n jong leier."
 
Die verwydering tussen hom en sy volgelinge het al hoe groter geword en in 1956 besluit hy om nie die party se Uniale kongres by te woon nie. Die binnekring het waarskynlik toe reeds besluit dat hy as leier vervang moes word. Die kongres het op Donderdag [[20 November]] [[1956]] in [[Bloemfontein]] begin. Van Rooyen vertel: "Dit het bekend geword dat adv. Strauss siek is, en vrae het ontstaan oor sy planne vir die kongres. Op 1 November het die opperleiding van sy party hom in [[Johannesburg]] opgesoek, en by hom gepleit dat hy die kongres bywoon. Hy antwoord nie na die een of ander kant toe nie. Hy sou kyk hoe hy herstel."
 
==As leier verwyder==
Uiteindelik besluit hy om in die buiteland te gaan herstel en toe begin 'n blitsveldtog om sy leierskap onder verdenking te bring. Mettertyd werp die V.P.-gesinde koerante hulle agter die opperleiding in en eis die kongres moet 'n onderleier of waarnemende leier verkies moet word. Strauss vertrek op [[17 November]] [[1956]] oorsee en die volgende dag maak sir [[De Villiers Graaff]] bekend dat hy beskikbaar sou wees vir die leierskap as die kongres sou besluit om Strauss nie te herkies nie.