Die Vaderland: Verskil tussen weergawes
Content deleted Content added
Morne (besprekings | bydraes) |
Morne (besprekings | bydraes) No edit summary |
||
Lyn 59:
Oost kon reeds in Desember daardie jaar op parool uit die tronk kom, maar het dit geweier omdat dit sou werksaamhede as persman sou belemmer. Eers teen die middel van 1916 is hy toe vrygelaat. Hy neem die redakteurskap by Kamp oor wat na die universiteitskollege op [[Potchefstroom]] vertrek. Onder Oost se leiding beywer die koerant hom vir die stigting van die [[Broederbond]] en vir moedertaalonderwys in Afrikaans. Toe genl. Smuts ná die verkiesing op 10 Maart 1920, waarin sy [[Suid-Afrikaanse Party]] 41 setels teenoor 44 vir die [[Nasionale Party]] kon kry, net met behulp van die [[Unionisteparty]] se 25 setels kon regeer, steun ''Ons Vaderland'' die hernieude pogings tot Afrikanereenheid. Toe die daaropvolgende eenheidskongres misluk, smelt die SAP en Unioniste saam en dit bring vir eers 'n einde van die eenheidsgedagte.
Geleidelik neem die nuwe SAP se steun af terwyl die Nasionale Party en die [[Arbeidersparty]] die een na die ander tussenverkiesing wen. Genl. Smuts kondig 'n verkiesing vir 17 Junie 1924 af. Die NP wen 63 setels en die Arbeiders 18, teenoor 53 vir die SAP en een onafhanklike. So kom die sogenaamde [[Pakt-regering]] tot stand. Dit was vir ''Ons Vaderland'' en Oost die beloning op hulle stryd wat reeds 14 jaar vantevore begin het. Oost wen in die verkiesing die kiesafdeling Pretoria-Distrik by die SAP. Hy neem sy setel in die [[Volksraad van die Unie van Suid-Afrika|Unie-Volksraad]] in en word in Oktober 1925 deur sy ou kollega van ''De Volksstem'', [[Gustav Preller]], wat toe reeds 'n jaar hoofredakteur van die mededinger was, opgevolg<ref>[http://www.preller.za.cx/joernalis.htm Preller.za.cx]</ref><ref>[http://www.bronberger.co.za/index.php?option=com_content&task=view&id=517&Itemid=76 Die Bronberger]</ref>. Preller bly aan as redakteur van ''Ons Vaderland'' tot 1932 en na die naamverandering in daardie jaar tot 1936 as redakteur van ''Die Vaderland''.
Harm Oost is oorlede na 'n aanval van 'n beroerte op sy plaas op 18 Mei 1964 in die ouderdom van 87. (''Die Volkstem'' verdwyn in 1951, toe die koerant 78 jaar oud was, van die toneel nadat dit altyd aan die SAP en later [[Verenigde Party]] getrou was maar 'n gedurige aftakeling moes leef omdat dit in 1912 die kant van Botha en Smuts gekies het, maar Afrikaanssprekendes hulle algaande by die [[Nasionale Party]] en sy koerante geskaar het. Dieselfde lot het ''[[Die Suiderstem]]'' min of meer terselfdertyd in [[Kaapstad]] getref.)
Lyn 66:
Nadat Bloedstraat 190 tien jaar lank as ''Ons Vaderland'' se tuiste gedien het, verhuis die koerant in Oktober 1925 na 'n gehuurde gebou by Pretoriusstraat 361. In 1928 is 'n vertrek aangebou waarin 'n rotasiepers opgerig is met die oog op die uitgee van 'n dagblad. Die perseel het as kantoor gedien totdat die Afrikaanse Pers Beperk die Noordelike Drukpers Maatskappy oorgeneem en ''Die Vaderland'' verskyn het. Toe het die redaksie na 'n gehuurde kantoor in Van der Waltstraat verhuis. In 1934 het die administrasiepersoneel teruggeskuif na die hoofgebou en 'n woonhuis oorkant die straat gehuur wat die redaksie toe betrek het. In hierdie gebou het Gustav Preller tot 1936 gearbei.
Met die naderende verkiesing van 1929 het die direksie en redaksie van ''Ons Vaderland'' die belangstelling van Nasionale politici uitgebuit om nuwe lewe aan die idee van 'n dagblad te gee. Omdat geld die grootste stremmende faktor was, het ''Ons Vaderland'' gehoop hulp sou uit [[Kaapstad]] kom tydens die laaste sitting van die [[Volksraad van die Unie van Suid-Afrika|Unie-Volksraad]] voor die verkiesing. Eens op 'n dag kom daar 'n telegram aan van dr. Van Broekhuizen: "Begin Maandag, 15 September, met die dagblad!" Sonder enige bykomende geld, maar met 'n voortreflike Duitse rotasiepers verskyn die koerant die daaropvolgende 18 maande as oggendblad. Dit was die eerste koerant wat van 'n draadlose nuusdiens gebruik gemaak het en ook die eerste wat, volgens 'n besluit van dr. Preller se tegniese redakteur, Jurie van As, die vernaamste nuus pleks van advertensies op die voorblad geplaas het.
''Die Vaderland'' neem in September 1930 as halfweeklikse blad by ''Ons Vaderland'' oor omdat die koste van 'n dagblad bokant die vuurmaakplek van sy oprigters was. In Desember 1931 kom die stigteraandeelhouers onder voorsitterskap van dr. Van Broekhuizen byeen en tot ontsteltenis van prok. Beyers, self 'n stigteraandeelhouer, besluit hulle om die Noordelike Drukpersmaatskappy te likwideer. Ondanks die tussenkoms van twee Nasionale ministers, waaronder dr. [[D.F. Malan]], eerste redakteur van ''[[Die Burger]]'', kon die [[Nasionale Pers]], wat self swaar gekry het weens die [[Groot Depressie]], nie die maatskappy van ondergang red nie. In 1932 is die Noordelike Drukpers Maatskappy vervang deur die Afrikaanse Pers Beperk en is die naam ook verander. Die stigters van die nuwe maatskappy was genl. [[J.B.M. Hertzog]], sen. W.J.C. Brebner, [[Nicolaas Havenga|N.C. Havenga]], P.G.W. Grobler, adv. [[E.G. Jansen]] en genl. [[Christoffel Kemp]]. Die maatskappy is op 17 Desember 1931 gestig maar tree eers in Maart 1932 as sodanig in werking. Sy strewe was "om die belange van die Afrikanerdom te dien" en "om die werk van generaal Hertzog vir die Afrikaanssprekende Suid-Afrikaner voort te sit tot in lengte van dae". Die maatskappy se eerste hoofbestuurder was Fasie de Wet.
|