Byeboerdery: Verskil tussen weergawes

| format =Web article | accessdate =2008-03-12 }}</ref>.]]

 

'''Byeboerdery''' (of '''byeteelt''') is die doelbewuste taak om [[heuningby]]-kolonies te onderhou, gewoonlike in [[korf|korwe]] deur mense. 'n '''[[Byeboer]]''' (of byekundige) mag bye aanhou om [[heuning]] en [[byewas]] te versamel, of vir die doel om landbou-oeste te [[bestuif]], of om bye te kweek vir verkoop aan ander byeboere. Die plek waar bye gehou word is in 'n [[byehuis]] of in 'n byekamp.

 

Wêreldwyd is daar meer as 20&nbsp;000 wilde byspesies, insluitende baie wat enkellopend is of wat hulle kleintjies grootmaak in tonnels en klein kolonies, soos die [[messelby]] of die [[hommelby]]. In [[Suid-Afrika]] is daar ander interessante byesoorte wat klein, primitiewe kolonies vorm, soos die angellose klein mopanie- en mokkabye. Ander bye is alleenlopers soos die houtkapperbye, wat hul neste in hout bou. Byeboerdery, of byeteelt, is gemoeid met die praktiese bestuur van die sosiale byspesies wat woon in kolonies so groot soos 100&nbsp;000 individue. Die spesies wat orals bestuur word in [[Europa]] en die [[VSA]] deur byeboere is die [[Westerse heuningby]] (''Apis mellifera''), wat verskillende subspesies of streeksvariasies het, soos die [[Italiaanse by]] (''Apis mellifera ligustica''), [[Europese swart by]] (''Apis mellifera mellifera'') of die [[Carniolaanse heuningby]] (''Apis mellifera carnica''). In die trope word ander sosiale byspesies bestuur vir heuningproduksie, insluitende ''[[Apis cerana]]''.

 

Vir hierdie redes probeer ander byebroeiers om die oorspronklike inheemse spesies op te wek soos die British Black, die French Black of die Danish Black-by, op grond van [[biodiversiteit]]sbewaring en die produksie van kalm bye. Die 'inheemse by'-beweging is opmerklik in die [[VK]] (British Isles Bee Breeding Association; BIBBA), in [[Ierland]] (Galtee Bee Breeding Group) en in [[Denemarke]].

 

Die berowing van wilde byekolonies is een van die oudste menslike aktiwiteite en word nog steeds beoefen deur inboorlingstamme in dele van [[Afrika]], [[Asië]], [[Australië]] en [[Suid-Amerika]]. Van die vroegste bewys van heuningversameling van wilde kolonies is van [[grotskildery]]e, gedateer rondom [[10de eeu v.C.|13&nbsp;000 v.C.]]. Die roof van wildeby-heuning word normaalweg gedoen deur die temming van bye met rook en die oopbreek van bome en rotse waar die bye is, met die gevolg dat die kolonie vernietig word.

 

Eens op 'n tyd het mense bye begin makmaak in kunsmatige [[byekorf|byekorwe]], naamlik hol boomstompe, hout kiste, klei vate en strooikorwe. Die makmaak van bye was goed ontwikkeld in [[Egipte]] en geseëlde heuningpotte is gevind in die grafskatte van Farao's soos [[Tutankhamun]]. Byeboerdery is ook beskryf deur die Romeinse skrywers [[Virgilius]], [[Gaius Julius Hyginus]], [[Marcus Terentius Varro|Varro]], en [[Columella]]. Aspekte van die by-woonwyse en byeboerdery is diepgaande bespreek deur [[Aristoteles]].

 

 

 

Vir baie duisende jare van menslike byeboerdery was die mens se verstandhouding van die [[biologie]] en [[ekologie]] van bye baie beperk en besaai met [[bygeloof]] en volksoorleweringe. Antieke waarnemers het gedink dat die [[bykoningin]] eintlik 'n mannetjie was, genoemd 'die bykoning', en hulle het glad nie verstaan hoe bye vermenigvuldig nie. Dit was nie tot die [[18de eeu]] dat Europese natuurwetenskaplikes die wetenskaplike studie van bykolonies onderneem het en die komplekse en versteekte wêreld van byebiologie begin verstaan het nie. Prominent onder hierdie wetenskaplike pioniers was [[Swammerdam]] (1637 - 1680), [[René Antoine Ferchault de Réaumur]] (1683 - 1757), [[Charles Bonnet]] (1720-1793) en spesifiek die blinde Switserse wetenskaplike [[Francois Huber]] (1750-1831). Swammerdam en Reaumur was van die eerste om 'n mikroskoop en disseksie te gebruik om die interne biologie van die heuningby te verstaan. Reaumur was van die eerste om 'n glaskantige waarnemingskorf te bou om beter die aktiwiteite binne-in die korf waar te neem. Hy het waargeneem dat die koningin haar eiers in oop selle lê, maar het geen idee gehad hoe die koningin bevrug was nie; niemand het al ooit die paring van die koningin en die hommelby waargeneem nie, met baie teorieë dat die koningin 'self bevrug' terwyl ander geglo het dat die hommelbye 'n damp of 'miasma' afgee wat die koningin bevrug sonder direkte fisiese kontak. Huber was die eerste om deur waarneming en eksperimentering te bewys dat die koningin fisies bevrug word deur hommelbye buite die korf, gewoonlik ver weg.

 

Huber het verbeterde glaskorwe (volgens Reaumur se ontwerp) gebou en ook deursnit korwe, wat kan oopmaak soos die bladsye van 'n boek, om die individuele waskoeke te inspekteer; dit het die direkte waarneming van aktiwiteite binne-in die korf grootliks verbeter. Alhoewel hy blind was voor hy twintig was, werk 'n sekretaris, Francois Burnens, vir hom en maak daaglikse waarnemings, voer noukeurige eksperimente uit, en hou akkurate notas oor 'n periode van twintig jaar. Huber bevestig dat 'n korf bestaan uit een koningin wat die moeder van al die vroulike werkers en manlike hommelbye is. Hy was die eerste wat bevestig het dat paring met die hommelbye buite die korf afspeel, en dat die koningin bevrug word deur talle suksesvolle parings met manlike hommelbye, hoog in die lug en ver van die korf. Saam het hy en Burnens bye onder die [[mikroskoop]] gedissekteer en was hulle van die eerstes om die [[eierstok]] en [[saadsak]] (spermatheca) van die koningin asook die [[piel]] van die manlike hommelby te beskryf. Huber word algemeen beskou as 'die vader van moderne bywetenskap' en sy 'Nouvelles Observations sur Les Abeilles' ("Nuwe Waarnemings oor Bye") 1792<ref>[http://books.google.com/books?id=cQwAAAAAQAAJ&printsec=titlepage&dq=Nouvelles+Observations+sur+Les+Abeilles#PPP5,M1 'Nouvelles Observations sur Les Abeilles'], beskikbaar by Google Books.</ref> maak al die basiese wetenskaplike waarhede van die biologie en ekologie van die heuningby bekend.

 

 

Die 19de eeu sien 'n omwenteling in byeboerdery praktyk met die ontdekking en volmaking van die 'beweegbare koek-korf' deur [[Lorenzo Langstroth|Lorenzo Lorraine Langstroth]], 'n [[Italië|Italiaanse]] immigrant na die Verenigde State. Langstroth was die eerste persoon om prakties gebruik te maak van Huber's se vroeë ontdekking dat daar 'n sekere ruimtelik afstand tussen waskoeke bestaan (later genoem die "byspasie"), wat bye nie met was sal blok nie, maar sal hou as 'n oop spasie. Na bepaling van die "byspasie" (tussen 5 en 8mm), het Langstroth 'n reeks houtrame ontwerp binne 'n reghoekige korf kis, versigtig die korrekte byspasie tussen opeenvolgende rame behou, en gevind dat bye ewewydige heuningkoeke in die kas bou sonder om die koeke aan mekaar of die kas se kant te las. Dit stel die byeboer in staat om die rame uit te haal vir inspeksie, sonder om die bye of koek te beskadig en die eiers, die larwes en papies binne-in die sel beskerm. Ook kan die heuningkoeke vol heuning versigtig verwyder word en die heuning uitgespin word sonder om die koek te vernietig. Die leë heuningkoeke kan dan heel terug gegee word aan die bye vir hervulling.

Langstroth se klassieke boek, ''The Hive and Honey-bee'' (gepubliseer [[1853]]), beskryf sy ontdekking van die "byspasie" en die ontwikkeling van die beweegbare koek-korf patent.

Die ontdekking van die beweegbare koek-korf bevorder die groei van kommersiële heuning produksie op 'n groot skaal in beide Europa en die VSA.

 

Langstroth se ontwerp van beweegbare koek-korwe was deur byeboere en ontdekkers aan beide kante van die [[Atlantiese Oseaan]] aangegryp en 'n wye verskeidenheid beweegbare korwe was ontwerp en vervolmaak in [[Engeland]], [[Frankryk]], [[Duitsland]] en die [[Verenigde State]]. Klassieke ontwerpe het in elke land ontwikkel: Dadant- en Langstroth-korwe is steeds oorheersend in die VSA; in Frankryk het die [[Georges de Layens|De-Layens]] 'deur-korf' populêr geword en in die VK het die ''British National''-korf so laat as die 1930's die standaard geword, terwyl die kleiner Smith-korf steeds in Skotland populêr bly. In die Skandinawiese lande en in Rusland het die tradisionele 'deur-korwe' volhard tot laat in die 20ste eeu en word hulle steeds aangehou in sekere gebiede. Die Langstroth- en Dadant-ontwerpe bly egter alomteenwoordig in die VSA en ook in dele van Europa, alhoewel [[Swede]], [[Denemarke]], Duitsland, Frankryk en [[Italië]] almal hulle eie nasionale korfontwerpe het. Streeksvariëteite van korwe ontwikkel om die klimaat, blomproduksie en die reproduktiewe kenmerke van die verskeie subspesie van die plaaslike heuningby in elke bio-streek in ag te neem.

 

Korwe gebruik ook koninginskerms tussen die broeikas en heuningkaste om te verhoed dat die koningin eiers lê langsaan dié wat heuning bevat vir verbruik. Ook, met die begin van [[20ste eeu]]se mietpeste, word korfvloere gereeld vervang vir die geheel of gedeelte van die jaar met sifdraad en verwyderbare skinkbord.

 

Die [[19de eeu]] produseer 'n ontploffing van innoveerders en uitvinders wat die ontwerp en produksie van byekorwe, bestuursisteme en boerdery met verbetering deur [[selektiewe broeiery]], [[heuning uitspinners]] en bemarking vervolmaak. Prominent onder hierdie innoveerders was:

 

[[Abbé Émile Warré]], 'n Fransman, het geëksperimenteer met meer as 350 verskillende korwe oor 'n periode van 50 jaar. Gedurende dié tyd onwikkel hy 'n by-vriendelike, vaste koek korf wat ontwerp is vir minimale ingryping, maklike oesting en vergroting asook die produksie van heuning met die minimum koste van arbeid en kapitaal. Hy noem sy korf ''la Ruche Populaire'', wat vertaal kan word as 'die Volkskorf' en beter bekend as die [[Warré korf]]. Die resultate van sy navorsing is vasgevang in sy boek ''L' Apiculture Pour Tous'' en is in Engels vertaal as ''Beekeeping For All''<ref>[http://www.mygarden.me.uk/beekeeping_for_all.pdf Beekeeping For All]</ref>.

 

Daar is aansienlike streeksvariëteite van korftipes waarin bye aangehou word. 'n Korf is 'n stel reghoekige houtkiste gevul met verwyderbare houtrame. Hierdie rame kan elk 'n vel wasfondasie hou óf, in die geval van 'n fondasielose raam, net 'n aansporingspunt. Die bye bou dan selle om volledige heuningkoeke te skep. Fondasies kom in verskillende selgrotes: klein-/natuurlike sel - boots die grote van die sel soos in die natuur gevind na; werkerfondasie - wat die bye in staat stel om klein, seskantige werkerselle te bou - en; "hommel"-fondasie wat bye in staat stel om veel groter selle te bou: "hommel"-selle, vir die produksie van hommelbye.

 

Die onderste kis, of broeikas, bevat die koningin en die meeste bye; die boonste kiste, of heuningkaste ("supers"), bevat net heuning. Net jong werker bye kan wasvlokkies produseer wat hulle tussen hulle abdominale plate uitskei. Hulle bou heuningkoeke met die kunsmatige wasfondasie as begin, waarna hulle broeisel kan grootmaak of stuifmeel en heuning in die selle van die koek kan plaas. Hierdie rame kan vrylik gemanipuleer word en heuningkiste met rame vol heuning kan geneem word en die heuning-oes uitgespin word.

 

In die [[VSA|Verenigde State]] word die [[Langstroth-korf]] algemeen gebruik. Die Langstroth was die eerste suksesvolle bo-openende korf met beweegbare rame en ander ontwerpe is daarop gebaseer. Die Langstroth-korf was egter 'n afstammeling van [[Dzierzon|Jan Dzierzons]] se Poolse korfontwerpe. In die [[Verenigde Koninkryk]] is die mees algemene korf die Britse Nasionale Korf, maar dit is nie ongewoon om ander tipe korwe (Smith, Commercial en WBC, selde Langstroth) te sien nie. Geweefde strooimandjies of Eng. ''skeps'', ''bee gums'', en ongeraamde korwe is nou onwettig in die meeste Amerikaanse deelstate, aangesien die koek en broeisel nie vir siektes geïnspekteer kan word nie. Strooimandjies (''skeps'') word alhoewel nog steeds deur stokperdjiegeesdriftiges in die VK gebruik om swerms te vang, vóór 'n skuif na 'n standaardkorf.

 

'n Paar stokperdjie-byeboere pas verskeie [[bostaafkorf|bostaafkorwe]] aan, soos gevind in Afrika. Dié korwe het geen kunsmatige fondasie nie en die heuning-gevulde koeke word nie in die korf teruggesit soos met standaardkorwe nie. Om die rede is die produksie in 'n bostaafkorf omtrent net 20% die van 'n Langstroth-korf, maar die aanvanklike koste en toerustingvereistes is baie laer. Dit verminder die oordrag van siektes en peste wat in die koek vasgevang word. Bostaafkorwe bied ook 'n beter kans vir interaksie met die bye en die gewig om op te lig is baie minder. Bostaafkorwe word wyd in ontwikkelende lande soos Afrika en Asië gebruik as gevolg van die "Bees For Development"-program.<ref>{{cite web| last =Gregory | first =Pam

| title =Better beekeeping in top-bar hives| publisher =Bees For Development

Die vertikale [[bostaafkorf]], ontwerp deur [[Abbé Émile Warré|Abbé Warré]] en beskryf in sy boek, ''Beekeeping For All'', is 'n alternatief vir die Keniane of Tanzaniese styl horisontale korf. Dit is ontwerp vir die minimum van ingryping gedurende die seisoen. Alhoewel enkele kas-optel benodig word by tye (minder geskik vir persone met ongeskiktheid), is die kaste kleiner as die mét raam korwe.

 

Terwyl kennis van bye die eerste lyn van verdediging is, dra meeste byeboere beskermende klere. Beginnende byeboere dra normaalweg handskoene en 'n pak met 'n kappie of hoed en sluier. Ervare byeboere verkies om nie handskoene te gebruik nie, aangesien dit delikate hantering belemmer. Die gesig en nek is die mees belangrikste plekke om te beskerm, so meeste byeboere sal ten minste 'n sluier dra.<ref>''The Hive and the Honey Bee'', Dadant & Sons, Hamilton IL, ISBN 0-915698-09-9</ref>

 

Die beskermde klere is lig gekleurd en van 'n gladde materiaal. Dit verskaf die meeste verskil van die kolonie se natuurlike vyande (ratels, bere, ens.) wat neig om donker gekleurd en harig te wees.

 

 

Rook is die byeboer se derde lyn van verdediging. Meeste byeboere gebruik 'n "roker" — 'n toestel ontwerp om rook te skep van verskillende onvolledig-verbrande brandstowwe. Rook kalmeer bye: dit begin 'n voedingsreaksie in verwagting van 'n moontlike korfverlating a.g.v. vuur. Rook versteek ook alarm-feromone wat deur wagters vrygelaat word of wanneer bye vergruis word tydens inspeksie. Die gevolgde verwarring skep geleentheid vir die byeboer om die korf oop te maak en te werk sonder om aanleiding tot 'n verdedigingsreaksie te gee. Wanneer 'n by heuning eet, swel die agterlyf, wat dit ook glo moeilik maak vir die nodige buigings om te steek, alhoewel dit nie wetenskaplik bewys is nie.

Vele tipes brandstof kan in 'n roker gebruik word, solank dit natuurlik is en nie besmet is met skadelike stowwe nie. Hierdie brandstowwe sluit in goiing, denne naalde, kartondoos, en verrotte of swammige hout. Sommige byeboerderyverskaffers verkoop ook kommersiële brandstof soos papierpap en saamgedrukte katoen, en selfs spuitkanne met rook.

 

John Harbison, afkomstig van [[Pennsilvanië]], het bye suksesvol na die [[VSA]] se weskus gebring in die 1860's, in 'n gebied bekend as Harbison Canyon, [[Kalifornië]], en het die mark vir heuning regdeur die land vergroot.

 

In [[Asië]] bestaan ander spesies van Apis wat deur plaaslike byeboere gebruik word vir heuning en [[byewas]]. Nie-''Apis''-spesies van heuningbye, kollektief bekend as steeklose bye, was ook aangehou sedert die outyd in [[Australië]] en [[Sentraal Amerika]] alhoewel hierdie tradisies sterwend is, en sommige van die ''Meliponini''-spesies wat gebruik word, bedreig is.

 

 

Byeboer kategoriseer hulself gewoonlik as:

In die [[Suidelike Halfrond]] is byeboerdery 'n jaar-om bedryf, alhoewel in die aktiwiteit in kouer areas (soos die suide van Australië en Nieu-Seeland) in die winter (Mei tot Augustus) minimaal wees. Gevolglik is die beweging van kommersiële korwe meer lokaal in hierdie gebiede. 'n Bekende byeboer van Nieu-Seeland was [[Edmund Hillary]], 'n somerwerk wat hom toegelaat het om berge te klim in die winter.

 

 

Na die winter van 1907 het VSA byeboer Nephi Miller besluit om te probeer trek met sy korwe na ander gebiede van die land om hul produksie gedurende winter te verbeter. Sedertdien het migrerende byeboerdery wyd verspreid geword in Amerika. Dit is 'n sleutelelement van VSA boerdery, wat glad nie naby huidige vlakke kan produseer met inheemse bestuiwers alleen nie. Byeboere verdien meer met die uithuur van bye vir bestuiwing as wat hulle verdien met heuningproduksie.

Byeboere in Europa en Asië is algemeen minder mobiel, met bybevolkings wat beweeg en meng binne-in 'n kleiner geografiese omvang (alhoewel sommige byeboere langer afstande beweeg, is dit minder algemeen). Die wyer verspreiding en vermenging in die VSA veroorsaak veel groter verliese van die [[Varroa-miet]]-infeksie in latere jare.<ref>http://www.hcn.org/issues/342/16891 The Silence of the Bees</ref>

 

Bye is samelinsekte soos termiete, miere en wespe en hul samelewing het verskillende kaste of groepe. Hierdie kaste in 'n nes is verskillende soorte individue wat verskillend lyk en elk 'n besonderse taak verrig. Die bykolonie het drie soorte individue wat wesenlik soos 'n enkele organisme fungeer.

 

*'n Hoeveelheid manlike hommelbye - strek van duisende in 'n sterk korf in die lente tot baie min gedurende 'n karige of koue seisoen.

 

Die koningin is die enigste seksueel-volwasse wyfie in die korf en al die wyfie werkerbye en manlike hommelbye is haar afstammelinge. Die koningin kan tot drie jaar of meer lewe en is bekwaam om tot 'n halfmiljoen of meer eiers in haar leeftyd te lê. Op die spits van die lê-seisoen (laat lente tot somer) kan 'n goeie koningin 3000 eiers lê in een dag - meer as haar eie liggaamsgewig. Dit is egter uitsonderlik: 'n vrugbare koningin kan piek by 2000 eiers op 'n dag, maar 'n gewone koningin mag net 1500 eiers lê op 'n dag. Die koningin word gekweek van 'n normale werkereier, maar word meer gevoer met 'n stof genoemd koninginjellie as normale werkers - dit veroorsaak 'n radikale verskillende groei en gedaantewisseling. Die koningin beïnvloed die kolonie deur die produksie en disseminasie van 'n verskeidenheid [[feromone]] of geurstowwe. Een van die geurstowwe onderdruk die ontwikkeling van eiersakke in al die wyfie werkerbye in die korf en verhoed dat hulle eiers lê.

 

Na verrigting van 'n suksesvolle paringsvlug,= sal die koningin na 'n paar dae vir die eerste keer begin eiers lê. Die oorgrote meerderheid eiers wat sy lê is bevrugte eiers en sal wyfie werkerbye produseer. As sy 'n onbevrugte eier lê, ontwikkel dit in 'n hommelby. Hoe die kolonie besluit hoeveel werkers teenoor hommelbye grootgemaak word, word nie ten volle verstaan nie.

 

Amper al die bye in die korf is wyfie werkerbye. Tydens die hoogtepunt van somer, wanneer werk in die korf woes en aaneenlopend is, kan die lewe van 'n by so kort as 6 weke wees; in laat herfs, wanneer geen broeisels grootgemaak word en geen [[nektar]] geoes word nie, kan 'n jong by tot 16 weke leef - reg deur winter. Gedurende die lewe van 'n werkerby verrig sy verskillende funksies in die korf, wat hoofsaaklik deur die ouderdom van die by bepaal word.

 

|}

 

Hommelbye is die grootste bye in die korf - amper drie keer die grootte van 'n werkerby. Hulle doen geen werk nie, oes nie stuifmeel of nektar nie en word slegs geproduseer om met nuwe koninginne te paar en hulle te bevrug op die paringsvlug. 'n Bykolonie sal gewoonlik hommelbye begin grootmaak 'n paar weke voor hulle koninginselle begin bou om 'n falende koningin te vervang of om voor te berei vir trek. Wanneer die koningin-broeiseisoen oor is, sal bye in kouer klimate die hommelbye uit die korf dryf om te vrek, en hulle byt en skeur aan hulle bene en vlerke; die hommelbye het nuttelose las vir die kolonie geword en sal nie langer geduld word nie.

 

|}

 

'n Makgemaakte bykolonie word gewoonlik in 'n reghoekige korfkis gehuisves, met tussen 10 en twaalf parallelle rame wat die vertikale koekplate hou en wat die eiers, larwes, papies en kos vir die kolonie bevat. As iemand 'n vertikale dwarsdeursnit maak deur die korf van kant tot kant, sal die broeines rofweg soos 'n ovale bal lyk en 5-8 koek rame beslaan. Die twee buitenste koeke aan elke kant van die korf is geneig om alleenlik gebruik te word vir die langtermyn storing van heuning en stuifmeel.

 

Benewens die heuning in die broei-area gestoor, stoor bye ekstra heuning in die koeke bo die broeines. In moderne korwe plaas die byeboer aparte kiste, genaamd heuningkaste, bo die broeikas, waarin vlakker koeke stoorplek voorsien vir heuning. Dit stel die byeboer in staat om heuningkaste in die laat somer te verwyder en die ekstra heuning te oes sonder om die kolonie seer te maak of om die broeines te versteur. As al die heuning "gesteel" is, sonder om genoeg oor te hou vir die winter, moet die byeboer die bye voer met stroop. Dit verlaag die bye se weerstand en die kolonie sukkel om hul getalle weer op te bou in die lente. Die voer van stroop moet slegs plaasvind waar die oorlewing van die korwe bedreig word.

 

Die ontwikkeling van die bykolonie volg 'n jaarlikse siklus van groei wat begin in die lente met 'n haastige uitbreiding van die broeines, so gou as stuifmeel beskikbaar is om die papies te voer. Sommige produksie van broeisel kan so vroeg as Januarie begin, selfs in 'n koue winter, maar broeiery versnel met 'n spits in Mei (in die Noordelike Halfrond), en produseer 'n rykheid van oestende bye in harmonie met die heuningstroom in die area. Elke byeras beplan hul opbou effens anders, afhangende van hoe die blomme in hul area bloei. Sommige streke van Europa het twee nektarstrome - een in laat lente en nog een laat Augustus. Ander streke het slegs 'n enkele nektarstroom. Die bedrewenheid van 'n byeboer lê in die vooruitskatting van wanneer die nektarstroom sal plaasvind en dat sy kolonie die maksimum bevolking van oesters sal hê op die regte tyd.

 

Die kernfaktor hier is die voorkoming, of suksesvolle bestuur van die treklus. As die kolonie onverwags trek en die byeboer kan nie die trekkende swerm vang nie, sal hy aansienlik minder heuning oes van die korf, aangesien hy die helfte van sy werker bye met een slag kan verloor. Indien hy egter die trekimpuls om 'n nuwe koningin te broei kan gebruik, maar die bye bymekaar kan hou, sal die byeboer sy kanse van 'n goeie oes verbeter. Dit vat baie jare se leer en ondervinding om al hierdie dinge te bestuur - alhoewel weens verskillende omstandighede kan baie beginners 'n goeie heuningoes behaal.

 

 

Alle kolonies is afhanklik van hul koningin, wat die enigste eierlêer is. Die beste koninginne lewe egter net 'n paar jaar en die norm is een of twee jaar. Sy kan kies of sy 'n eier lê wat bevrug is of nie; as sy so kies, ontwikkel dit in 'n wyfie werkerby; as sy 'n onbevrugte eier lê word dit 'n hommelby. Sy besluit water tipe eier om te lê afhangende van die grootte van die oop broeisel wat sy teëkom in die koek; in 'n klein werkersel lê sy 'n bevrugte eier; as sy 'n veel groter hommelsel vind, lê sy 'n onbevrugte hommelby eier.

As die proses begin het, sal die ou koningin normaalweg die korf verlaat met die uitbroei van die eerste koninginsel. Wanneer die koningin die korf verlaat word sy vergesel deur 'n groot hoeveelheid bye, hoofsaaklik jong bye (was-uitskeiers), wat die basis van die nuwe korf sal vorm. Voortrekkers word uitgestuur voor die swerm om 'n geskikte hol boom of rotsgaping te vind en so gou as een gevind is, trek die hele swerm in en bou nuwe was-broeikoeke binne ure, met die heuningvoorraad waarmee die jong bye hulself gevul het voor hul die ou korf verlaat het. Slegs jong bye skei was af van spesiale abdominale segmente en dit is hoekom daar meer jong as ou bye is in swerms. Dikwels vergesel 'n hoeveelheid kroonprinsesse die eerste swerm (die "hoof swerm"), en die ou koningin word vervang so gou as 'n dogter koningin gepaar en begin lê het. Andersins sal sy baie vinnig opgevolg word in haar nuwe huis.

 

Dit word algemeen aanvaar dat 'n kolonie bye nie sal trek tot hul al die broeikoeke voltooi is nie, met ander woorde, as hulle al die beskikbare spasie gevul het met eiers, larwes en broeisel. Dit gebeur normaalweg laat lente, op 'n tydstip wanneer ander areas van die korf vinnig gevul word met heuningvoorraad. Dus is een sneller van die trek-instink wanneer die koningin nie meer plek het om eiers te lê nie en die populasie baie beknop raak. Onder hierdie omstandighede kan 'n hoof swerm uittrek met die koningin - met die gevolglike halvering van die populasie binne die korf - en los die ou kolonie met 'n groot hoeveelheid uitbroeiende bye. Die koningin wat wegtrek vind haarself in 'n nuwe korf met geen eiers en geen larwes nie, maar baie energieke bye wat 'n nuwe stel broeikoeke skep in 'n baie kort tyd.

 

Wanneer die kolonie besluit het om te trek, word koninginselle in getalle van 'n dosyn of meer geproduseer. Wanneer die eerste koninginselle geseëld is, na 8 dae van larwe voering, sal 'n kroonprinses verpop (in 'n papie verander) en kan verwag word sewe dae na seëling. Voor vertrek vul die werker bye hul mae met heuning in voorbereiding van die skepping van nuwe heuningkoeke in die nuwe huis. Hierdie vrag van heuning maak trekkende bye ook minder geneig om te steek en 'n nuut-uitgegewe swerm is merkbaar lieflik vir tot 24 uur - dikwels bekwaam om sonder handskoene of sluier gehanteer te word.

 

Hierdie swerm soek 'n skuilte; 'n byeboer wat dit vang en aan 'n nuwe korf voorstel, voldoen aan hierdie behoefte. Andersins sal dit terugkeer na 'n wilde staat, in watter geval dit skuilplek sal vind in 'n hol boom, 'n uitgrawing, 'n verlate skoorsteen of selfs agter hortjies.

 

Elke ras of subspesie van die heuningby het sy eie trek-eienskappe. Italiaanse bye is baie vrugbaar en geneig om te trek; Noord Europese "swartbye" het 'n sterk geneigdheid om hul ou koningin te vervang sonder om te trek. Hierdie verskille is die resultate van verskillende evolusionêre drukke in die gebiede waar die subspesies ontwikkel het.

 

Wanneer 'n kolonie per ongeluk hul koningin verloor, word daar ba die kolonie as "koninginloos" verwys. Die werkers besef die koningin is afwesig in so min as 'n uur, aangesien haar geurstowwe vervaag in die korf. Die kolonie kan nie oorleef sonder 'n bevrugte koningin wat eiers lê om die populasie te hernu nie. Dus kies die werkers selle wat eiers bevat wat minder as drie dae oud is en vergroot hierdie selle dramaties om "nood koninginselle" te vorm. Hierdie lyk soortgelyk as groot grondboontjie-as struktuur omtrek 'n duim lank, wat hang van die middel of kant van die broeikoeke. Die ontwikkelende larwe in 'n koninginsel word verskillend gevoer as 'n gewone by, sy ontvang - in byvoeging tot die normale heuning en stuifmeel - 'n groot gedeelte koninginjellie, 'n spesiale kos uitgeskei deur die jong werkerbye van 'n klier uit hul keelholte. Hierdie spesiale kos verander die groei en ontwikkeling van die larwe so dramaties dat, na gedaantewisseling en verpopping, dit ontwaak van die sel as 'n koninginby. Die koningin is die enigste by in die kolonie wat volledig ontwikkelde eierstokke het en sy skei 'n geurstof af wat die normale ontwikkeling van eierstokke in al haar werker-dogters onderdruk.

 

Byeboere gebruik die bekwaamheid van bye om nuwe koninginne te produseer, in orde om hul kolonies te vermeerder, 'n proses bekend as "kolonie verdeling". Om dit te doen, verwyder hulle verskeie broeikoeke van 'n gesonde korf en verseker die ou koningin bly agter. Hierdie koeke moet eiers of larwes bevat wat minder as drie dae oud is en wat bedek word deur jong werkerbye wat sorg vir die broeisel en dit warm hou. Hierdie broeikoeke en bystaande werkers bye word dan geplaas in 'n klein "pit korf" tesame met ander koeke wat heuning en stuifmeel bevat. So gou as wat die jong werker bye hulself bevind in hierdie korf en besef dat hulle nie 'n koningin het nie, begin hulle met die konstruksie van "nood koninginselle" en benut die eiers of larwes wat hulle in die koeke het.

 

 

{| class="wikitable"

|+ <big>Wêreldwye heuningproduksie gedurende 2005</big>

|-

|-

! colspan="3" align="left"| Europa en Russiese Federasie

! colspan="3" align="left"| Asië

|-

| align="right"| 299.33

| align="right"| 238

<small>Bronne:

*Serwië <ref>http://www.pcela.co.yu/pcelarstvoSrbiaE.htm</ref></small>

<gallery>

Image:Protection.jpg|'n Byeboer verwyder rame van 'n korf

</gallery>

 

:''Hierdie artikel is oorspronklik vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel, [http://en.wikipedia.org/wiki/Bee_keeping].''

{{reflist}}

 

* [[Landbou]]

* [[Wikipedia:Byeboerdery]] vir 'n lys van terminologie gebruik vir hierdie artikel.

 

{{Commons|Beekeeping}}

* [http://www.bushfarms.com/bees.htm Bush Bees] Natuurlike Byeboerdery, Advies vir Beginners, Alternatiewe Metodes, ''Huber's New Observations on the Natural History of Bees'' en ander boeke

[[tk:Balaryçylyk]]

[[tl:Pagbububuyog]]

[[uk:Бджільництво]]

[[wa:Aclevaedje des moxhes al låme]]