Cornelis Lely: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Lyn 1:
[[BeeldLêer:Standbeeld Lely Afsluitdijk.jpg|thumb|rightregs|Ir. Cornelis Lely]]
 
'''Cornelis Lely''' ([[23 September]] [[1854]] – [[22 Januarie]] [[1929]]) was 'n [[Nederland|Nederlandse]] [[waterboukunde|waterboukundige ingenieur]], [[minister]] en [[goewerneur]].
 
Cornelis Lely word gebore in [[Amsterdam]], as sewende seun van Jan Lely en Adriana van Houten. Hy tree in September 1886 in diens van die [[Suiderseevereniging]], 'n vereniging wat hom die afsluiting en inpoldering van die [[Suidersee]] ten doel stel. In [[1891]] voltooi hy sy plan, wat hy baie jare later, na die [[watersnood van 1916 in Nederland|watersnoodramp van 1916]] as minister deur middel van wetgwingwetgewing tot uitvoering gebring het. Daarnaas word op sy inisiatief die [[Bergse Maas]] op sy inisiatief afgesluit en bevorder hy die spoorweë.
 
Op 36-jarige leeftyd word hy benoem as minister van Waterstaat, Handel en Nywerheid in die [[Kabinet-Van Tienhoven]] (1891-1894). Lely is in nog twee kabinette minister van Waterstaat, waaronder die [[Kabinet-Pierson]], en is van [[1902]] tot [[1905]] goewerneur van [[Suriname]]. In [[1898]] loods hy die wet vir die [[Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij]] deur die parlement, en tydens sy goewerneurskap in Suriname bevorder hy die aanvanklik detail plan vir de aanleg van die [[Lawaspoorweg]]. In [[1913]] word die inpoldering van die [[Suidersee]] deur sy toedoen opgeneem in die regeringsprogram. De [[Suiderseewerke]] is grotendeels uitgevoer volgens sy plan.
 
Hoewel daar al honderde jare voor Lely gepraat was oor die inpoldering van die Suidersee, was Cornelis Lely die eerste wat 'n tegnies uitvoerbaareuitvoerbare plan aangebied het, wat antwoorde verskaf het op probleme soos die afwatering van die [[IJssel]]. Die drooglegging van die Suidersee is lank gesien as 'n wilde avontuur, en ook nadat Lely sy plan aangebied het, was daar baie besprekings oor die voor- en nadele, soos die ekonomiese gevolge vir vissersdorpe, die prys van die projek en die risiko's.
 
Lely was in staat gewees om sy plan werklikheid te maak deurdat hy behalwe ingenieur ook 'n formadabeleformidabele politikus was. Selfs toe hy in 1913 die drooglegging in die regeringsprogram gekry het, was daar nog grote maatskaplike weerstand. Twee dinge het Lely gehelp: Die [[Eerste Wêreldoorlog]] het 'n gebrek van voedsel veroorsaak, waardeur die ekstra landbougrond wat die Suiderseewerke sou lewer van groot belang geword het. Die belangrykstebelangrikste slag kom met die watersnoodramp van 1916. Die gevolge van die watersnood ramp het die publieke opinie laat besef hoe naïef dit is om die gevare van die see te ignoreer. Twee jaar later, in [[1918]], loods Lely die Suiderseewet (die bevel tot drooglegging van die Suidersee) deur die parlement.
 
Die visie van Lely was die verkorting van die kuslyn. Die beskerming teen die see is so sterk as die kortste skakel, so het Lely geredeneer, en met die baie honderde kilometers kuslyn aan die Suidersee is dit baie moeilik om 'n effetieweeffektiewe waterbeheer te doen. Die [[Afsluitdyk]] het dit almal vervang deur 'n enkele dyk. Die visie van Lely is later in die [[20ste eeu]] nogmaals toegepas in die [[Deltawerke]], waarby die kuslyn van [[Zeeland]] met 'n groot stuk verkort is.
 
Hoewel hy geen al te grote bekendheid geniet nie, is die oorwinning op die see wat in die [[20ste eeu]] behaal is in Nederland in belangrykebelangrike mate op die visie van Lely toe te skryf. As eerbetoon aan Lely is 'n aantal plekke na hom vernoem: [[Lelystad]], die hoofstad van [[Flevoland]], [[Lelydorp]] in Suriname en die [[gemaal Lely]] in die Wieringermeer. In Amsterdam is 'n hoofweg na hom genoem: die [[Cornelis Lelylaan]].
 
Aan die [[Noord-Holland]]se kant van de [[Afsluitdyk]] staan 'n standbeeld van Lely, wat op [[23 September]] [[1954]] deur [[Juliana der Nederlanden|Koningin Juliana]] onthul is ter viering van sy honderdste verjaardag. Dit is gemaak deur [[Mari Andriessen]]. In [[Lelystad]] is daar eweneens 'n standbeeld van Lely, gemaak deur [[Piet Esser]], plus 'n deur [[Hans van Houwelingen]] ontworpe [[basalt]]stene suil van dertig meter hoog, met daarop 'n afgietsel van die standbeeld van Andriessen.
Line 20 ⟶ 21:
==Werke van Lely==
* Plan tot afsluiting van die Suidersee
* Aanleg van spoorlyn te Suriname
* OprichtingOprigting van [[Staatsmyne]]
* Aanleg van die vissershawe te Scheveningen