Tweede Wêreldoorlog: Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
EmausBot (besprekings | bydraes)
k r2.6.4) (robot Verander: ckb:شەڕی جیھانیی دووەم
Bygewerk
Lyn 1:
{{Inligtingskas Militêre konflik-en
|conflictkonflik = Tweede Wêreldoorlog
|deelvan =
|partof=
|imagebeeld = [[Lêer:WW2Montage.PNG|240px]]
|captionbyskrif = '''Kloksgewys van bo:''': Troepe van die Gemenebes in die woestyn; Sjinese burgers word lewendig begrawe deur Japannese soldate; Sowjetse magte tydens 'n winteroffensief; Japannese vliegtuie maak gereed vir opstyging; Sowjetse troepe veg in Berlyn; 'n Duitse duikboot word aangeval.
|datedatum = [[1 September]] [[1939]] – [[2 September]] [[1945]]
|placeplek = [[Europa]], [[Stille Oseaan]], [[Atlantiese Oseaan]], [[Suidoos-Asië]], [[Sjina]], [[Midde-Ooste]], [[Middellandse See]], [[Afrika]] en die kus van [[AfrikaNoord-Amerika]].
|resultresultaat = Oorwinning deur die [[Geallieerdes van die Tweede Wêreldoorlog|Geallieerdes]].<br />
* Oplossing van [[Nazi-Duitsland]], die Koninkryk van Italië en die Keiserryk van Japan.
* Skepping van die [[Verenigde Nasies]].<br />
* Opkoms van die [[Verenigde State]] en [[Sowjetunie]] as wêreldmagte.<br />
* Begin van die [[Koue Oorlog]]. ([[Tweede Wêreldoorlog#Nasleep|lees meer...]])
|combatant1gebied = '''Sien [[Geallieerdes van die Tweede Wêreldoorlog#Nasleep|GeallieerdesNasleep]]'''<br />
|commander1party1 = '''[[Geallieerdes van die Tweede Wêreldoorlog|Geallieerdes]]'''<br />
[[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;[[Sowjetunie]] (1941–1945)<br />
[[Lêer:US flag 48 stars.svg|22x20px]]&nbsp;[[Verenigde State van Amerika|Verenigde State]] (1941–1945)<br />
[[Lêer:Flag of the United Kingdom.svg|22x20px]]&nbsp;[[Verenigde Koninkryk]]<br />
[[Lêer:Flag of the NetherlandsRepublic of China.svg|22x20px]]&nbsp;[[NederlandRepubliek van Sjina|Sjina]] (1940–19451937–1945)<br />
[[Lêer:Flag of PolandFrance.svg|22x20px]]&nbsp;[[PoleFrankryk]]<br />
[[Lêer:Flag of BelgiumPoland.svg|22x20px]]&nbsp;[[BelgiëPole]] (1940–1945)<br />
[[Lêer:Flag of Australia.svg|22x20px]]&nbsp;[[Australië]]<br />
[[Lêer:British Raj Red Ensign.svg|22x20px]]&nbsp;[[Brits-Indië]]<br />
[[Lêer:Flag of Canada 1921.svg|22x20px]]&nbsp;[[Kanada]]<br />
[[Lêer:Newfoundland Red Ensign.png|22x20px]]&nbsp;[[Newfoundland]]<br />
[[Lêer:Flag of New Zealand.svg|22x20px]]&nbsp;[[Nieu-Seeland]]<br />
[[Lêer:Flag of South Africa 1928-1994.svg|22x20px]]&nbsp;[[Unie van Suid-Afrika|Suid-Afrika]]<br />
[[Lêer:Flag of the RepublicKingdom of ChinaYugoslavia.svg|22x20px]]&nbsp;[[Republiek van Sjina|SjinaJoego-Slawië]] (1937–19451941–1945)<br />
[[Lêer:FlagKingdom of FranceGreece Flag.svg|22x20px]]&nbsp;[[FrankrykGriekeland]] (1940–1945)<br />
[[Lêer:Flag of Poland.svg|22x20px]]&nbsp;[[Pole]]<br />
[[Lêer:Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg|22x20px]]&nbsp;[[Koninkryk van Joego-Slawië|Joego-Slawië]] (1941–1944)<br />
[[Lêer:Flag of Belgium.svg|22x20px]]&nbsp;[[België]] (1940–1945)<br />
[[Lêer:Flag of the Netherlands.svg|22x20px]]&nbsp;[[Nederland]] (1940–1945)<br />
[[Lêer:Flag of Luxembourg.svg|22x20px]]&nbsp;[[Luxemburg (land)|Luxemburg]] (1940–1945)<br />
[[Lêer:Kingdom of Greece Flag.svg|22x20px]]&nbsp;[[Koninkryk van Griekeland|Griekeland]] (1940–1945)<br />
[[Lêer:Flag of Denmark.svg|22x20px]]&nbsp;[[Denemarke]] (1940–1945)<br />
[[Lêer:Flag of Norway.svg|22x20px]]&nbsp;[[Noorweë]] (1940–1945)<br />
[[Lêer:Flag of Brazilthe Netherlands.svg|22x20px]]&nbsp;[[BrasiliëNederland]] (1942–19451940–1945)<br />
[[Lêer:Flag of LuxembourgBelgium.svg|22x20px]]&nbsp;[[Luxemburg (land)|LuxemburgBelgië]] (1940–1945)<br />
|combatant2= '''[[Spilmoondhede]]'''<br />
[[Lêer:Flag of Germany 1933Luxembourg.svg|22x20px]]&nbsp;[[Derde RykLuxemburg]] (1940–1945)<br />
[[Lêer:Flag of JapanCzechoslovakia.svg|22x20px]]&nbsp;[[JapanTsjeggo-Slowakye]] (1937–1945)<br />
[[Lêer:Flag of Italythe Philippines (1861-1946navy blue).svg|22x20px]]&nbsp;[[Koninkryk van Italië (1861-1946)|ItaliëFilippyne]] (1940–19431941–1945)<br />
[[Lêer:Flag of HungaryBrazil 1940(1889-1960).svg|22x20px]]&nbsp;[[Koninkryk van Hongarye|HongaryeBrasilië]] (1941–19451942–1945)<br />
[[Lêer:Flag of RomaniaMexico (1934-1968).svg|22x20px]]&nbsp;[[Koninkryk van Roemenië|RoemeniëMeksiko]] (1941–19441942–1945)<br />
|combatant2party2 = '''[[Spilmoondhede]]'''<br />
[[Lêer:Flag of Bulgaria.svg|22x20px]]&nbsp;[[Koninkryk van Bulgarye|Bulgarye]] (1941–1944)<br />
[[Lêer:Flag of Germany 1933.svg|22x20px]]&nbsp;[[Nazi-Duitsland]]<br />
[[Lêer:Flag of Japan.svg|22x20px|border]]&nbsp;[[Japan]] (1937–1945)<br />
[[Lêer:Flag of Italy (1861-1946).svg|22x20px]]&nbsp;[[Italië]] (1940–1943)<br />
[[Lêer:Flag of ThailandHungary 1940.svg|22x20px]]&nbsp;[[ThailandHongarye]] (1941–1945 teen die Verenigde Koninkryk)<br />
[[Lêer:Flag of Romania.svg|22x20px]]&nbsp;[[Roemenië]] (1941–1944)<br />
[[Lêer:Flag of Bulgaria.svg|22x20px]]&nbsp;[[Koninkryk van Bulgarye|Bulgarye]] (1941–1944)<br />
-----------
Co-oorlogvoering <br />
[[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;[[Sowjetunie]] (1939-1941 teen Pole)<br />
[[Lêer:Flag of Thailand.svg|22x20px]]&nbsp;[[Thailand]] (1942–1945)<br />
[[Lêer:Flag of Finland.svg|22x20px]]&nbsp;[[Finland]] (1941–1944 teen die Sowjetunie)<br />
[[Lêer:Flag of Iraq 1924.svg|22x20px]]&nbsp;[[Koninkryk van Irak|Irak]] (1941 teen die Verenigde Koninkryk)<br />
[[Lêer:State Flag of Iran (1925).svg|22x20px]]&nbsp;[[Iran]] (1941 teen die Verenigde Koninkryk en die Sowjetunie)<br />
[[Lêer:Flag of Thailand.svg|22x20px]]&nbsp;[[Thailand]] (1941–1945 teen die Verenigde Koninkryk)<br />
-----------
Satellietstate<br />
[[Lêer:Flag of Manchukuo.svg|22x20px]]&nbsp;[[Mantsjoekwo]]<br />
[[Lêer:Flag of the Mengjiang.svg|22x20px]]&nbsp;[[Mengjiang]]<br />
[[Lêer:Flag of the Republic of China-Nanjing (Peace, Anti-Communism, National Construction).svg|22x20px]]&nbsp;[[Wang-Jingwei-Regime]]<br />
[[Lêer:Flag of Croatia Ustasa.svg|22x20px]]&nbsp;[[Kroasië]] (1941–1945)<br />
[[Lêer:Flag of First Slovak Republic 1939-1945.svg|22x20px]]&nbsp;[[Slowakye]]
|party3 =
|commander1 = '''[[Geallieerdes van die Tweede Wêreldoorlog|Geallieerdes]]'''<br />
|aanvoerder1 = '''[[Geallieerdes van die Tweede Wêreldoorlog|Geallieerdes]]'''<br />
[[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;[[Josef Stalin]]<br />
[[Lêer:US flag 48 stars.svg|22x20px]]&nbsp;[[Franklin D. Roosevelt|Franklin Roosevelt]] ()<br />
[[Lêer:US flag 48 stars.svg|22x20px]]&nbsp;[[Harry S. Truman|Harry Truman]]<br />
[[Lêer:Flag of the United Kingdom.svg|22x20px]]&nbsp;[[George VI van die Verenigde Koninkryk|George VI]]<br />
[[Lêer:Flag of the United Kingdom.svg|22x20px]]&nbsp;[[Winston Churchill]]<br />
[[Lêer:Flag of the Republic of China.svg|22x20px]]&nbsp;[[Tsjiang Kai-sjek]]<br />
[[Lêer:Flag of France.svg|22x20px]]&nbsp;[[Charles de Gaulle]]<br />
[[Lêer:Flag of Poland.svg|22x20px]]&nbsp;[[Władysław Raczkiewicz]]<br />
|commander2 = '''[[Spilmoondhede]]'''<br />
[[Lêer:Flag of Germany 1933Australia.svg|22x20px]]&nbsp;[[AdolfRobert HitlerMenzies]]<br />
[[Lêer:FlagBritish ofRaj JapanRed Ensign.svg|22x20px]]&nbsp;[[HirohitoVictor Hope]]<br />
[[Lêer:Flag of ItalyCanada (1861-1946)1921.svg|22x20px]]&nbsp;[[BenitoWilliam MussoliniLyon Mackenzie King|Mackenzie King]]<br />
[[Lêer:Newfoundland Red Ensign.png|22x20px]]&nbsp;[[Humphrey T. Walwyn|Humphrey Walwyn]]<br />
|casualties1= '''Militêre sterfgetal''':<br />Meer as 16&nbsp;000&nbsp;000<br />
[[Lêer:Flag of New Zealand.svg|22x20px]]&nbsp;[[Peter Fraser]]<br />
'''Burgerlike sterfgetal''':<br />Meer as 45&nbsp;000&nbsp;000<br />
[[Lêer:Flag of South Africa 1928-1994.svg|22x20px]]&nbsp;[[Jan Christian Smuts]]<br />
'''Totaal''':<br />Meer as 61&nbsp;000&nbsp;000
[[Lêer:Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg|22x20px]]&nbsp;[[KoninkrykPeter II van Joego-Slawië|Joego-SlawiëPeter II]] (1941–1944)<br />
|casualties2= '''Militêre sterfgetal''':<br />Meer as 8&nbsp;000&nbsp;000<br />
[[Lêer:Kingdom of Greece Flag.svg|22x20px]]&nbsp;[[KoninkrykGeorge II van Griekeland|GriekelandGeorge II]] (1940–1945)<br />
'''Burgerlike sterfgetal''':<br />Meer as 4&nbsp;000&nbsp;000<br />
[[Lêer:Flag of Norway.svg|22x20px]]&nbsp;[[Haakon VII van Noorweë|Haakon VII]]<br />
'''Totaal''':<br />Meer as 12&nbsp;000&nbsp;000
[[Lêer:Flag of the Netherlands.svg|22x20px]]&nbsp;[[Wilhelmina van Nederland|Wilhelmina]]<br />
[[Lêer:Flag of Belgium.svg|22x20px]]&nbsp;[[Leopold III van België|Leopold III]]<br />
[[Lêer:Flag of Luxembourg.svg|22x20px]]&nbsp;[[Charlotte van Luxemburg|Charlotte]]<br />
[[Lêer:Flag of Czechoslovakia.svg|22x20px]]&nbsp;[[Edvard Beneš]]<br />
[[Lêer:Flag of the Philippines (navy blue).svg|22x20px]]&nbsp;[[Manuel L. Quezon|Manuel Quezon]] (†)<br />
[[Lêer:Flag of Brazil (1889-1960).svg|22x20px]]&nbsp;[[Getúlio Vargas]]<br />
[[Lêer:Flag of Mexico (1934-1968).svg|22x20px]]&nbsp;[[Manuel Ávila Camacho]]
|commander2aanvoerder2 = '''[[Spilmoondhede]]'''<br />
[[Lêer:Flag of Germany 1933.svg|22x20px]]&nbsp;[[Adolf Hitler]] (†)<br />
[[Lêer:Flag of Japan.svg|22x20px|border]]&nbsp;[[Hirohito]]<br />
[[Lêer:Flag of Italy (1861-1946).svg|22x20px]]&nbsp;[[Benito Mussolini]] (†)<br />
[[Lêer:Flag of Italy (1861-1946).svg|22x20px]]&nbsp;[[Victor Emanuel III van Italië|Victor Emanuel III]]<br />
[[Lêer:Flag of Hungary 1940.svg|22x20px]]&nbsp;[[Miklós Horthy]]<br />
[[Lêer:Flag of Romania.svg|22x20px]]&nbsp;[[Michael van Roemenië|Michael]]<br />
[[Lêer:Flag of Bulgaria.svg|22x20px]]&nbsp;[[Boris III van Bulgarye|Boris III]] (†)<br />
[[Lêer:Flag of Bulgaria.svg|22x20px]]&nbsp;[[Simeon II van Bulgarye|Simeon II]]<br />
-----------
Co-oorlogvoering <br />
[[Lêer:Flag of the Soviet Union.svg|22x20px]]&nbsp;[[Josef Stalin]]<br />
[[Lêer:Flag of Thailand.svg|22x20px]]&nbsp;[[Ananda Mahidol]]<br />
[[Lêer:Flag of Finland.svg|22x20px]]&nbsp;[[Risto Ryti]]<br />
[[Lêer:Flag of Iraq 1924.svg|22x20px]]&nbsp;[[Faisal II van Irak|Faisal II]]<br />
[[Lêer:State Flag of Iran (1925).svg|22x20px]]&nbsp;[[Mohammad Reza Pahlavi]]<br />
-----------
Satellietstate<br />
[[Lêer:Flag of Manchukuo.svg|22x20px]]&nbsp;[[Puyi]]<br />
[[Lêer:Flag of the Mengjiang.svg|22x20px]]&nbsp;[[Demchugdongrub]]<br />
[[Lêer:Flag of the Republic of China-Nanjing (Peace, Anti-Communism, National Construction).svg|22x20px]]&nbsp;[[Wang Jingwei]]<br />
[[Lêer:Flag of Croatia Ustasa.svg|22x20px]]&nbsp;[[Tomislav II van Kroasië|Tomislav II]]<br />
[[Lêer:Flag of First Slovak Republic 1939-1945.svg|22x20px]]&nbsp;[[Jozef Tiso]]
|aanvoerder3 =
|sterkte1 =
|sterkte2 =
|sterkte3 =
|casualties1ongevalle1 = '''Militêre sterfgetal:''':<br />Meer as 16&nbsp;000&nbsp;000<br />
'''Burgerlike sterfgetal:''':<br />Meer as 45&nbsp;000&nbsp;000<br />
'''Totaal:''':<br />Meer as 61&nbsp;000&nbsp;000
|casualties2ongevalle2 = '''Militêre sterfgetal:''':<br />Meer as 8&nbsp;000&nbsp;000<br />
'''Burgerlike sterfgetal:''':<br />Meer as 4&nbsp;000&nbsp;000<br />
'''Totaal:''':<br />Meer as 12&nbsp;000&nbsp;000
|notas =
}}
 
Line 81 ⟶ 136:
In Duitsland het die ekonomiese teëspoed wat gevolg het op die [[Eerste Wêreldoorlog]], en die strawwe vredesmaatreëls waarmee dit gepaardgegaan het, dit vir die Nazi-party moontlik gemaak om aan die bewind te kom en 'n nasionalistiese en ekspansionistiese beleid in plek te stel wat sou lei tot die inval van Pole en die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog.
 
[[Lêer:WWII.png|thumb|250px|Die strydende partye in die Tweede Wêreldoorlog.]]
Japan is in die 1930's grootliks deur 'n militaristiese kliek van Leër en Vloot leiers regeer wat daarop ingestel was om Japan tot 'n koloniale mag te ontwikkel. Hulle doelwit was onder andere om die land se afhanklikheid van die invoer van basiese grondstowwe en olie weens 'n gebrek aan natuurlike hulpbronne te verminder deur direkte beheer oor sodanige hulpbronne elders te verkry. Japan het Mantsjoerye in [[1931]] ingeval en Sjina in [[1937]]. Die VSA en die Verenigde Koninkryk het gereageer met lenings en koverte militêre hulpverlening aan Sjina asook die instel van sanksies teen Japan. Die maatreëls sou Japan moontlik tot die onderhandelingstafel gedwing het, maar die Japannese leierskap was oortuig dat die Franse, Nederlandse en Britse regerings meer begaan was oor die oorlog in Europa terwyl die [[Sowjetunie]] nie ekonomies of militêr Japan bedreig het nie. Die leierskap het gevolglik besluit om die [[Nederlands-Indië]], Maleisië en die [[Filippyne]] in te val wat bekend sou staan as die "Groot Oos-Asiëoorlog in die Stille Oseaan".
 
=== Oorsaak van die oorlog in Europa ===
[[Lêer:Second world war europe 1935-1939 map deWWII.png|thumb|left|250px|EuropaDie strydende partye tussenin 1935die enTweede 1939Wêreldoorlog.]]
[[Duitsland]] en [[Frankryk]] het reeds vir 80 jaar om oorheersing oor kontinentale [[Europa]] geworstel en het twee vroeëre oorloë geveg: die [[Frans-Duitse Oorlog]] en die [[Eerste Wêreldoorlog]]. Intussen het die mag van die [[Sowjetunie]] gegroei en gedreig om dié van Duitsland en Frankryk te oorskry soos die nywerheid ook na dié land toe uitgebrei het. Alhoewel Duitsland die Russe oorspronklik in 1914 oorwin het, het die oorlog in geheel vir Duitsland in besonder rampspoedig geëindig, met miljoene dood, die verlies van gebiede en ekonomiese ontberings. Van die meer omstrede bepalings van die [[Vrede van Versailles]] was dat Duitsland en sy bondgenote algehele skuld vir die Eerste Wêreldoorlog moes aanvaar, dat dit aansienlike gebiedstoegewings sou moes maak en skadevergoeding aan die Geallieerdes moes maak. Die verdrag is reeds so vroeg as [[1922]] ondermyn en teen die middel-dertigs openlik verontagsaam.
 
[[Lêer:Second world war europe 1935-1939 map de.png|thumb|250px|Europa tussen 1935 en 1939.]]
In die ses jaar voor die Tweede Wêreldoorlog het [[Adolf Hitler]], die leier van die Nazi-party, die mag in Duitsland oorgeneem na hy die demokratiese regering, die [[Weimar Republiek]], uitgeskakel het. In ''[[Mein Kampf]]'', 'n outobiografiese boek geskryf deur Hitler toe hy in die tronk was, noem hy dat hy bedoel het om die lande om Duitsland in te val en te verower en hulle sodoende Duits te maak. Hy het teen die Kommuniste en etniese minderhede, soos Jode, uitgevaar. Ná hy aan bewind gekom het, het hy Duitsland met 'n grootskaalse program van bewapening voorberei vir nog 'n oorlog. Tydens die [[Groot Depressie]] het baie sakeondernemings bankrot gespeel en selfmoordsyfers het gestyg. Hitler en die Italiaanse [[Benito Mussolini]] het 'n ekonomiese verbetering belowe, iets wat baie ondersteuners gelok het.
<div class="thumb tleft" style="background-color: #f9f9f9; border: 1px solid #CCCCCC; margin:0.5em;">
Line 121 ⟶ 176:
Japannese magte het die Franse kolonie [[Frans-Indosjina]] op [[22 September]] [[1940]] binnegeval. Die [[Verenigde State van Amerika]] (na hulle die V.S.-Japannese handelsverdrag van 1911 opgesê het), die [[Verenigde Koninkryk]], [[Australië]] en [[Nederland]] (wat die olie van die Nederlandse Oos-Indië beheer het) het in [[1941]] gereageer deur boikotte in te stel op die uitvoer van natuurlike hulpbronne na Japan. Die westerse magte het ook begin om lenings aan [[Sjina]] te voorsien, saam met geheime militêre ondersteuning, bekend as die [[Flying Tigers]] ("vlieënde tiere").
 
Japan moes kies tussen die onttrekking uit Sjina en Indo-China, die onderhandeling van 'n middeweg, om hulpbronne elders te koop of om oorlog te verklaar of lande te verower wat beskik het oor olie, ystererts, bauxiet en ander grondstowwe. Japan se leiers het geglo dat die Geallieerdes te besig was met die oorlog teen Duitsland en hul nie aan Japan sou kon steur nie en dat die Verenigde State steeds nie gereed vir oorlog was nie en eerder 'n middeweg sou wou vind, eerder as om 'n volskaalse oorlog te voer. Japan het dus voortgegaan met hul planne vir 'n oorlog in die Stille Oseaan, deur byna-gelyktydige aanvalle te loods teen [[Maleisië]], [[Thailand]], [[Hong KongHongkong]], [[Hawaii]], die [[Filippyne]] en [[Wake-eiland]].
 
Vir propaganda doeleindes het Japan se leiers verklaar dat die doel van hul militêre veldtogte die skepping van 'n "Groot Oos-Asiese welstandsfeer" is. Dié sfeer, het hulle beweer, sou 'n samewerkende genootskap van Asiatiese nasies wees, wat deur Japan van Europese koloniale oorheersing bevry is en dus selfstandig en selfgedetermineerd sou kon bestaan. In die praktyk was besette lande en hul bevolkings egter geheel en al ondergeskik aan Japannese gesag.
Line 128 ⟶ 183:
:''Sien gerus ook die [[Tydlyn van die Tweede Wêreldoorlog]].''
[[Lêer:Second world war europe animation small.gif|thumb|250px|Die Tweede Wêreldoorlog in Europa. Rooi lande is lede van die Geallieerdes of word deur die Geallieerde beheer. Blou lande is deel van die Spilmoondhede of word deur die Spilmoondhede beheer. Die Sowjetunie is groen (hulle het eers in 1941 by die Geallieerdes aangesluit).]]
[[Lêer:World War II alliances animated map.gif|thumb|250px|Ontwikkeling van die Tweede Wêreldoorlog.]]
 
Die Tweede Wêreldoorlog was 'n ses jaar-lange oorlog gevul met slagvelde en militêre konflik, met die Spilmoondhede as die dominante magte vir die eerste paar jaar. [[Kontinentale Europa]] is vinnig deur Duitsland oorgeneem en Groot Brittanje het alleen gestaan tot die Duitse inval van die Sowjetunie in 1941. Die Verenigde State, wat Groot Brittanje voorsien het van hulpmiddels, het in 1941 tot die oorlog toegetree en saam met hulle hulle kapasiteit vir vervaardiging en mannekrag gebring, wat gehelp het om Duitsland en Japan te oorweldig. 1942 was veelbeduidend: Duitsland en Italië het nederlae gely in die Sowjetunie en Noord-Afrika waarvan hulle nooit werklik herstel het nie. Met die Geallieerde inval in Italië in 1943 en Frankryk (sien die [[Slag van Normandië]]) in 1944, is die finale fases van die oorlog in beweging gesit. Sowjetse troepe het tegelykertyd deur Oos-Europa gemars en het 'n klimaks bereik in die [[Slag van Berlyn]] en die vernietiging van die [[Derde Ryk]].
Line 135 ⟶ 189:
 
=== Oorlog breek uit in Europa ===
[[Lêer:WWIIWorld War II alliances animated map.pnggif|thumb|250px|Die strydende partyeOntwikkeling invan die Tweede Wêreldoorlog.]]
Op [[1 September]] [[1939]] het [[Duitsland]] [[Inval van Pole|Pole ingeval]], onder die valse voorwendsel van 'n "Poolse aanval" op 'n Duitse grenspos. Die Verenigde Koninkryk en Frankryk het Duitsland twee dae gegee om van Pole te onttrek. Op die derde dag, [[3 September]] [[1939]], het die [[Verenigde Koninkryk]], [[Australië]] en [[Nieu-Seeland]] oorlog teen Duitsland verklaar en het die Tweede Wêreldoorlog begin. Hul voorbeeld is gou gevolg deur [[Frankryk]], [[Suid-Afrika]], [[Kanada]] en [[Nepal]]. Brittanje het onmiddelik begin om Duitse skepe gevange te neem en 'n blokkade op te rig.
 
Line 320 ⟶ 375:
Die Gustav-linie was na maande van aanvalle uiteindelik gebreek en die Geallieerdes het na die noorde gemars. Op [[4 Junie]] het die Geallieerdes [[Rome]] bevry en het hulle [[Florence]] in Augustus bereik. Hulle is daarna by die [[Gotiese linie]] by die Toskaanse Appenyne-gebergtes tot stilstand gebring. Die Gotiese linie was die laaste groot verdedigingslinie, net suid van [[Bologna]] en alhoewel die Geallieerdes die linie tydens die herfs van 1944 binnegedring het, het hulle eers in April 1945 'n beslissende deurbraak gemaak. [[Churchill]] het gehoop dat 'n deurbraak in die herfs van 1944 'n weg sou oopmaak waardeur die Geallieerde magte noord kon mars, vanaf [[Wene]] tot by [[Hongarye]], om sodoende die Sowjet opmars na Oos-Europa te verhinder. Ironies genoeg was die grootste impak van Duitse verdediging in die herfs en winter van 1944 die bevordering van die Sowjet besetting van Oos-Europa. In die winter en lente van 1944-45 het uitgebreide partisaanse aktiwiteit in Noord-Italië plaasgevind.
 
Die Geallieerdes se vordering deur die Italiaanse skiereiland in die winter van 1944-45 was baie stadig, aangesien die gebied baie bergagtig was en sommige troepe na Frankryk gestuur was. Op [[9 April]] het die 15de Landmaggroep, wat uit Britse en Amerikaanse soldate saamgestel was, daarin geslaag om deur die Gotiese lyn te breek en het die hoof Duitse magte te omring. [[Milaan]] is teen die einde van April ingeneem. Die Amerikaanse 5de Leër het voortdurend wes beweeg en met by die Franse troepe aangesluit, terwyl die Britse troepe [[Triëst]] binnegegaan het en by die [[Joego-Slawiese Partisane|Joego-Slawiese partisane]] aangesluit het. 'n Paar dae voor die Duitse troepe in Italië oorgegee het, het Italiaanse partisane daarin geslaag om Mussolini te vang tydens sy poging om na [[Switserland]] te ontsnap. Hy is saam met sy minnares, Clara Petacci, om die lewe gebring. Hulle liggame was na [[Milaan]] geneem en onderstebo gehang waar die publiek hulle kon aanskou. Generaal Heinrich von Vietinghoff, wat in beheer was van die Spilmoondhede se magte in Italië, het die verklaring van oorgawe namens die Duitse troepe in Italië onderteken. Die ondertekening het op [[2 Mei]] [[1945]] 'n amptelike einde aan die geveg in Italië gebring.<ref>Blaxland, bl.277</ref>
 
=== Inval van Europa ===
Line 358 ⟶ 413:
 
=== Sowjetse teenaanval en die verowering van Duitsland ===
Die Sowjette het hulle winteroffensief in Januarie [[1944]] in die Noordelike sektor geloods en die brutale [[beleg van Leningrad]] afgelos. Die Duitsers het 'n ordelike terugval uit die Leningrad-gebied onderneem na 'n korter linie gebaseer op die mere na die suide. Teen Maart het die Sowjette [[Roemenië]] vanuit die Oekraïne aangeval. Die Sowjetse magte het die 1e ''Panzerarmee'' noord van die Dnjestr-rivier omsingel. Die Duitsers het in April daarin geslaag om uit die weerstandskol te ontsnap en meeste van hulle manskappe te red, maar hulle swaar toerusting het in die proses verlore gegaan. Gedurende April het die Rooi Leër 'n reeks aanvalle naby die stad [[Iaşi]], Roemenië, geloods, wat daarop gemik was om dié strategies belangrike sektor te buit. Indien suksesvol sou die area gebruik kon word as 'n basis om Roemenië in 'n someroffensief in te val. Na die Sowjetse magte die aanval vanuit die woud Târgul Frumos geloods het, is hulle deur die Duitse en Roemeense magte teruggehou en het die Spilmoondhede se magte daarin geslaag om die sektor dwars deur April te verdedig.
 
Soos wat Sowjetse troepe nader aan [[Hongarye]] beweeg het, het Duite magte Hongarye op [[20 Maart]] beset. Hitler het gemeen dat die Hongaarse leier, admiraal [[Miklós Horthy]], moontlik nie meer 'n betroubare bondgenoot kon wees nie. [[Finland]], wat as deel van die [[Voortsettingsoorlog]] ook teen die Sowjetunie geveg het, het in Februarie vrede met Stalin versoek, maar wou nie die aanvanklike voorwaardes wat aangebied is aanvaar nie. Op [[9 Junie]], het die Sowjetunie die Vierde strategiese offensief op die [[Kareliese Landengte]] geloods, wat Finland na drie maande gedwing het om 'n vredesverdrag te aanvaar.
Line 487 ⟶ 542:
Die Amerikaners het die Japannese eiland Iwo Jima in Februarie ingeneem. Die eiland was psigologies belangrik, siende dat dit 'n tradisionele Japannese gebied was wat onder administrasie van die [[Tokio]]-prefektuur was. Die eiland was sterk verdedig met baie ondergrondse verskansings, maar was uiteindelik deur die seesoldate ingeneem nadat hulle Suribatsji ingeneem het, 'n slapende [[vulkaan]] wat 'n hoeksteen van die Japannese verdediging gevorm het. Die aanwins van Iwo Jima was van onskatbare waarde vir die Geallieerdes, aangesien dit twee vliegvelde besit het wat gebruik is vir noodlandings deur die B-29-bomwerpers en omdat dit naby genoeg was om vegtersbegeleiding te bied wat die [[Japanse Argipel|Japannese Tuiseilande]] kon bereik.<ref>Yoder, Dan. ''The Fight for Iwo Jima. In History of the Second World War''. Sir Basil Hart (red). 1989. bl. 393. </ref>
 
Met die daaropvolgende inname van Okinawa-eiland, wat van April tot Junie geduur het, is die Japannese tuisland nog meer binne bereik van skeeps- en lugaanvalle gebring. Die Japannese het die eiland met grondmagte en kamikaze-vlieëniers verdedig, asook die selfmoordmissie van die slagskip ''[[Japanese slagskip Yamato|Yamato]]'', wat deur Amerikaanse duikbomwerpers gekelder is. Die Amerikaners het 'n aantal stede, waaronder ook Tokio, met brandbomme aangeval en in Tokio alleen het ongeveer 90&nbsp;000 mense omgekom in die aanvanklike aanval. Die digbevolktheid rondom produksiesentrums en die houtkonstruksies van die wonings het bygedra tot die groot verlies van menselewens. Die hawens en belangrike watergange van Japan was tydens Operasie Uithongering met myne bestook, wat die logistiek van hierdie eilandnasie ernstig ontwrig het.
 
Die laaste groot offensief in die suidwestelike gedeelte van die [[Stille Oseaan]] was die Borneo-veldtog in die middel van [[1945]], wat daarop gemik was om die oorblywende Japannese magte in Suidoos-Asië verder te isoleer en die bevryding van Geallieerde krygsgevangenes te bewerkstellig.
Line 507 ⟶ 562:
 
== Nasleep ==
[[Lêer:Deutschland Besatzungszonen Map-Germany-1945 1946.pngsvg|thumb|right|Besettingsones in Duitsland in 1946 na gebiedsanneksasies in die Ooste. Die [[Saarland]] (in die Franse sone) word met strepe aangedui aangesien dit van Duitsland deur Frankryk verwyder is deur 'n protektoraat en eers in 1957 by die Federale Republiek van Duitsland ingelyf is.]]
[[Lêer:Colonization 1945.png|thumb|links|Die koloniale gebiede in 1945.]]
 
Die einde van die oorlog het die afhanklikheid van baie Britse kroonkolonies en Nederlandse gebiede teweeg gebring, asook die vorming van nuwe nasies en alliansies in Asië en Afrika. Die [[Filippyne]] is in 1946 afhanklikheid toegestaan, soos vroeër deur die Verenigde State belowe. Frankryk het gepoog en gefaal om beheer oor hul kolonies in Indo-Sjina te herwin.
 
Line 617 ⟶ 672:
{{Link FA|sr}}
{{Link FA|vi}}
{{Link FA|zh-yue}}
{{Link GA|ca}}
{{Link GA|cs}}
Line 626 ⟶ 682:
{{Link GA|sv}}
{{Link GA|th}}
{{Link FA|zh-yue}}
 
[[als:Zweiter Weltkrieg]]