Dione (maan): Verskil tussen weergawes

Content deleted Content added
k uitleg
k uitleg
Lyn 2:
| name = Dione
| alt_names = Saturnus IV
| image = [[Lêer:Dione3 cassini big.jpg|250px240px]]
| adjectives =
| image = [[Lêer:Dione3 cassini big.jpg|250px]]
| caption = Dione, soos waargeneem deur die Cassini–Huygens-wenteltuig.
| discovery = yes
Line 9 ⟶ 8:
| discovered = [[21 Maart]] [[1684]]
| semimajor = 377 396 km
| eccentricity = 0.,002 2
| period = 2.,736 915 ddae
| inclination = 0.,019° (tot Saturnus se [[ewenaar]])
| satellite_of = [[Saturnus]]
| physical_characteristics = yes
| dimensions = 1128.,8 × 1122.,6 × 1119.,2 km<ref name="Roatsch2009">{{cite doi | 10.1007/978-1-4020-9217-6_24 }}</ref>
| mean_radius = 561.,4 ± 0.,4 km<ref name="Roatsch2009" /> (348.,96 mi)
| mass = (1.,095&nbsp;452 ± 0.,000&nbsp;168){{e|21}} kg<ref name="Jacobson Antreasian et al. 2006">{{cite doi | 10.1086/508812 }}</ref><br />(3.,28{{e|-4}} [[Aarde]]s)
| density = 1.,478 ± 0.,003 g/cm³<ref name="Roatsch2009" />
| surface_grav = 0.,233 m/s<sup>2</sup>
| escape_velocity = 0.,51 km/s
| rotation = 2.,736&nbsp;915 ddae<br />(sinchronies)
| axial_tilt = 0geen
| albedo = 0.,998 ± 0.,004 (geometries)<ref name="Verbiscer et al. 2007">{{cite doi | 10.1126/science.1134681 }}</ref>
| magnitude = 10.,4<ref name="Observatorio ARVAL">
{{cite web
| author = Observatorio ARVAL
Line 37 ⟶ 36:
}}
 
'''Dione''' ([[Grieks]]: ''Διώνη'') is een van die planeet [[Saturnus (planeet)|Saturnus]] se [[natuurlike satelliet]]e en is ontdek deur die sterrekundige [[Giovanni Cassini]] inop [[21 Maart]] [[1684]], saam met [[Tethys (maan)|Tethys]].<ref>Cassini, G. D.; [http://links.jstor.org/sici?sici=0260-7085%281686%2F1692%2916%3C79%3AAEOTJD%3E2.0.CO%3B2-J ''An Extract of the'' Journal Des Scavans. ''van'' 22 April N. 1686. ''Giving an account of two new'' Satellites ''of'' Saturn, ''discovered lately by Mr.'' Cassini ''at the Royal Observatory at'' Paris], [[Philosophical Transactions]], band 16 (1686-1692), bl. 79-85.</ref> Die maan is vernoem na [[Dione (mitologie)|Dione]], een van die [[Titaan (mitologie)|Titane]] in die [[Griekse mitologie]].
 
Daar word soms ook na Dione verwys as '''Saturnus IV'''.
 
== Naam ==
[[Lêer:Dione and Saturn.jpg|thumb|links|200px|Dione met Saturnus in die agtergrond, soos afgeneem deur Cassini in 2005.]]
[[Lêer:DioneRheaPIA08183.jpg|thumb|links|200px|Dione (regs) beweeg nader aan Rhea (links). Let op hul byna eenderse grootte. Geneem deur Cassini in 2006.]]
[[Lêer:Dione Carthage Linea.jpg|thumb|links|200px|Skeure in die oppervlak breek deur kraters op Dione.]]
[[Lêer:Dione-from-Cassini(Nov-2004).jpg|thumb|250px|In die foto, deur Cassini geneem in 2004, kan die helder ys-afgronde duidelik waargeneem word aan die regterkant, asook die groot kraters op die agterste hemisfeer van die planeet, hier aan die linkerkant.]]
[[Lêer:Dione surface.jpg|thumb|links|200px|Die skeure in Dione se oppervlak van naderby]]
[[Lêer:Dione-from-Cassini(Nov-2004).jpg|thumb|250px200px|In die foto, deur Cassini geneem in 2004, kan die helder ys-afgronde duidelik waargeneem word aan die regterkant, asook die groot kraters op die agterste hemisfeer van die planeet, hier aan die linkerkant.]]
[[Lêer:DionePIA07692.jpg|thumb|links|200px|'n Nabye aansig van Dione se kraters. Geneem deur Cassini in 2005.]]
[[Lêer:Dione and Saturn.jpg|thumb|links|200px|Dione met Saturnus in die agtergrond, soos afgeneem deur Cassini in 2005.]]
 
Cassini het die vier mane wat hy ontdek het ([[Tethys (maan)|Tethys]], Dione, [[Rhea (maan)|Rhea]] and [[Iapetus (maan)|Iapetus]]) die ''[[Sidera Lodoicea]]'' ("die sterre van Lodewyk") genoem, ter ere aan Koning [[Lodewyk XIV van Frankryk]]. Sterrekundiges het daaraan gewoond geraak om na die vier mane en [[Titan (maan)|Titan]] te verwys na as "Saturnus I" tot "Saturnus V". Na die ontdekking van [[Mimas (maan)|Mimas]] en [[Enceladus (maan)|Enceladus]] in [[1789]] is die stelsel uitgebrei tot "Saturnus VII".
 
Die huidige name van die sewe satelliete (destyds die enigste ontdekte satelliete) is afkomstig van [[John Herschel]] (die seun van [[William Herschel]]), die ontdekker van Mimas en Enceladus. In sy 1847-uitgawe van ''Results of Astronomical Observations made at the Cape of Good Hope''<ref>Soos gerapporteer deur, [http://adsabs.harvard.edu//full/seri/MNRAS/0008//0000042.000.html ''Monthly Notices of the Royal Astronomical Society'', Vol. 8, Nr. 3, bl. 42–43]. [[14 Januarie]], [[1848]].</ref> stel hy voor dat die name van die Titane, die broers en susters van [[Kronos]] (die Griekse weergawe van [[Saturnus (mitologie)|Saturnus]]), eerder gebruik word.
 
== Fisiese eienskappe ==
Dione bestaan hoofsaaklik uit [[Water (molekulemolekuul)|waterys]]. Die maan is egter die derde digste van Saturnus se mane (behalwe vir [[Enceladus (maan)|Enceladus]] en [[Titan (maan)|Titan]] wat se digtheid deur swaartekragsamepersing verhoog word) en dus word daar aanvaar dat 'n groot gedeelte (~ 46%) aan die binnekant van die satelliet uit digter materiaal, soos silikarots, moet bestaan.
 
Alhoewel dit ietwat kleiner en digter is, is Dione baie soortgelyk aan [[Rhea (maan)|Rhea]]. Hulle het soortgelyke albedo-eienskappe en dieselfde afwisselende terrein. Beide het ook verskillende voor- en agterhemisfere. Dione se voorste hemisfeer bevat baie kraters en is deurlopend helder. Die agterkant het egter 'n ongewone en merkwaardige oppervlakeienskap: 'n netwerk van helder merke en strepe op 'n donker agtergrond, bo-oor die kraters, wat aandui dat hulle nuwer is. Tans is bekend dat hierdie lyne ys-afgronde is.
 
=== Die ys-afgronde ===
Line 68 ⟶ 67:
Dione se ysige oppervlak het areas met baie kraters, areas met minder kraters, areas met min kraters en areas met tektoniese skeure. Die areas met baie kraters het verskeie kraters wat 'n deursnit van meer as 100km het. Die ander areas se kraters is oor die algemeen minder as 30km in deursnee. Sommige van dié areas het meer kraters as anders, maar oor die algemeen het die agterste hemisfeer meer kraters, terwyl die voorste hemisfeer minder kraters bevat. Sommige wetenskaplikes was egter verbaas oor hierdie ontdekking; in 1982 het die wetenskaplikes [[Eugene Shoemaker]] en [[Ruth F. Wolfe]] 'n kratermodel voorgestel wat wys dat 'n satelliet met 'n [[gebonde omwenteling]] meer kraters op die voorste hemisfeer sou bevat dan op die agterste hemisfeer.<ref>Shoemaker, E. M.; en Wolfe, R. F.; [http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-bib_query?bibcode=1982stjp.conf..277S&amp;db_key=AST&amp;data_type=HTML&amp;format=&amp;high=45eb6e10af25897 ''Cratering time scales for the Galilean satellites''], in Morrison, D., redakteur; ''Satellites of Jupiter'', University of Arizona Press, Tucson (AZ) (1982), pp. 277-339</ref> Dit dui dus daarop dat Dione eens in 'n teenoorgestelde posisie in 'n gebonde omwenteling om Saturnus was. Omdat Dione relatief klein is, sou 'n impak wat 'n 35km krater agterlaat die sateliet in die rondte kon laat draai. Aangesien daar baie kraters is wat 'n grootte van 35km oorskry kon Dione meermale in die rondte gedraai het as gevolg van vroeë bombardering. Die patroon van onlangse kraters en die helder weerkaatsingvermoë van die voorste kant van die satelliet dui aan dat Dione vir die afgelope paar biljoen jaar in sy huidige rigting (ten opsigte van Saturnus) wys.
 
Nes [[Callisto (maan)|Callisto]], besit Dione se kraters nie die hoë reliëf-eienskappe wat op die [[maan]] en [[Mercurius (planeet)|Mercurius]] waargeneem kan word nie. Dit is waarskynlik as gevolg van die instorting van Dione se swak yskors oor [[Geologiese tydperke]].
 
== Verwysings ==