Anna Petronella van Heerden
Anna Petronella van Heerden (26 April 1887 – 10 Januarie 1975) was die eerste Afrikanervrou wat as mediese dokter gekwalifiseer het.[1] Haar tesis, waarvoor sy in 1923 'n doktorsgraad verwerf het, was die eerste mediese proefskrif wat in Afrikaans geskryf is.[2] Sy het as ginekoloog gepraktiseer en in 1942 afgetree.[2] Sy het ook tydens die Tweede Wêreldoorlog in die Suid-Afrikaanse mediese eenheid gedien.[3]
| Anna Petronella van Heerden | |
| Gebore | 26 April 1887 Bethlehem, Vrystaat |
|---|---|
| Oorlede | 10 Januarie 1975 (op 87) Kaapstad |
| Vakgebied | Ginekologie |
| Instelling(s) | Privaatpraktyk Suid-Afrikaanse Mediese Eenheid (WOII) |
| Alma mater | Universiteit van Amsterdam |
| Bekend vir | Eerste Afrikanervrou wat as mediese dokter gekwalifiseer het |
Opvoeding en loopbaan wysig
Van Heerden is op 26 April 1887 in Bethlehem, Suid-Afrika gebore.[2][3] Haar ouers was Francois Willem van Heerden en Josephine Ryneva Beck Horak. Sy was die middelkind met 'n ouer broer Alexander Charles en 'n jonger broer, Frankie.[4]
Sy is opgevoed aan die Hugenoteskool in Wellington en Victoria College op Stellenbosch. Sy het van 1908 tot 1915 aan die Universiteit van Amsterdam studeer waar sy haar mediese graad voltooi het.[3][5] Van Heerden het in 1916 as intern in die Volkshuishospitaal in Bloemfontein gedien en het vanaf 1917 haar eie praktyk in Harrismith gehad. Sy het vanaf 1921 in ginekologie in Londen gespesialiseer voordat sy na Amsterdam teruggekeer het om haar doktersgraad te voltooi.[5] Nadat sy haar doktorsgraad in 1923 verwerf het met 'n proefskrif getiteld Die sogenamde adenioma van die ovarium, het sy na Kaapstad verhuis waar sy as ginekoloog praktiseer het. Van Heerden het tydens die Tweede Wêreldoorlog in die Suid-Afrikaanse mediese eenheid gedien en in 1942 het sy uit haar praktyk getree.[2]
Ander belangstellings wysig
Politiek wysig
Sy het in 1924 in die hoofkomitee van die Kaapse Nasionale Party gedien en 'n aktiewe rol in die dispuut oor die nasionale vlag geneem. Sy het ook 'n veldtog vir stemreg vir vroue gedoen.[2]
Argeologie wysig
In 1931 het Van Heerden deel geneem aan die opgrawings by Wadi el Maghara by die Karmelberg in Palestina wat deur Dorothy Garrod gelei is.[2]
Publikasies wysig
Van Heerden het twee outobiografiese tekste gepubliseer, Kerssnuitsels (1962) en Die sestiende koppie (1965),[1][2] en ander werke, waaronder: Waarom Ek 'n Sosialis Is (1938),[4] Geslagsregister van die familie Van Heerden (1969) en Dames XVII (1969).
Van Heerden se skryfwerk het tot ná 2000 min akademiese aandag geniet. Sedertdien is sommige studies oor haar beperkte werke gedoen. Lizelle Smit het in 2015 'n meestersverhandeling oor 'South African Women's Life Writing' aangebied[4] en enkele van die punte rakende Van Heerden wat in hierdie navorsing behandel word, is: 1) haar subtiele manipulasies van die outobiografiese inhoud om belangrike kwessies aan Afrikaner-jeug van die tyd oortedra; 2) haar veranderende aanbieding van feministiese kwessies en haar lesbiese seksuele identiteit, veral in die lig van die feit dat Suid-Afrika nie die bestaan van lesbiërs gedurende die grootste deel van Van Heerden se lewe aanvaar het nie; en 3) haar kritiek op geslagsongelykheid.[4][6]
Latere lewe wysig
Van Heerden het 'n deel van haar latere lewe na aftrede deurgebring op 'n plaas waar sy met vee geboer het. Sy is gereeld op veeveilings gesien en het aktief deelgeneem, wat destyds in Suid-Afrika vir 'n vrou ongehoord was.[1][7] Van Heerden is nooit getroud nie en sy is in 1975 in Kaapstad oorlede.[2]
Kyk ook wysig
Verwysings wysig
- ↑ 1,0 1,1 1,2 "Nasionalisme, geslag en seksualiteit in die outobiografiese skryfwerk van twee Afrikanervrouens" (in Engels). Scholar.sun.ac.za. doi:10.1080/02533950802280063. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Julie 2019. Besoek op 23 Maart 2015.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Vroue wat na die 21ste eeu toe marsjeer (in Engels). HSRC Press. 2000. pp. 206–. ISBN 978-0-7969-1966-3.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Jean van der Poel (5 April 2007). Uit die Smuts-papiere: Volume VII, Augustus 1945-Oktober 1950 (in Engels). Cambridge University Press. pp. 446–. ISBN 978-0-521-03370-1.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Smit, Lizelle (Maart 2015). "Narrating (Her)Story: South African Women's Life Writing (1854-1948)" (PDF). Scholar.sun.ac.za (in Engels). p. 38. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 29 Oktober 2019. Besoek op 29 Oktober 2019.
- ↑ 5,0 5,1 Lammes, FB (10 Oktober 2013). "Van Heerden: die eerste vroulike dokter in Suid-Afrika. - PubMed". NCBI (in Holands). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 April 2020. Besoek op 29 Oktober 2019.
{{cite web}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link) - ↑ Smit, Lizelle (28 April 2017). "'Praat' en 'stilte' in die memoires van Petronella van Heerden". Literator (in Engels). AOSIS. 38 (1). doi:10.4102/lit.v38i1.1298. ISSN 2219-8237.
- ↑ "Petronella van Heerden". Vrystaat Confessions (in Engels). 6 April 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Oktober 2019. Besoek op 29 Oktober 2019.