Wikipedia

Antisosiale persoonlikheidsversteuring

Antisosiale persoonlikheidsversteurning
class of disease
Subklas vanCluster B personality disorders, Persoonlikheidsteuring, SiekteWysig
Kort naamASPDWysig
Mediese vakgebiedPsigiatrie, sielkundeWysig
Simptomeanti-sosiale gedrag, fraud, geweld, impulsivity, prikkelbaarheidWysig
Mediese behandelingpsigoterapieWysig
Dwelm wat gebruik word vir behandelingAntipsigotikumWysig
ICD-9-CM301.7Wysig
ICPC 2 IDP80Wysig
NCI Thesaurus IDC88413Wysig

Antisosiale persoonlikheidsversteuring, of dissosiale persoonlikheidsversteuring(ook bekend as psigopatie of sosiopatie) is ’n persoonlikheidsteuring gekenmerk deur ’n patroon van die miskenning of skending van ander persone se regte. ’n Verarmde morele bewustheid of gewete is dikwels prominent sowel as ’n geskiedenis van misdaad, wetlike probleme en/of impulsiewe en aggressiewe gedrag.[1]

Tekens en simptome wysig

Antisosiale persoonlikheidsversteuring (APV) word deur ’n diepgaande en volgehoue miskenning van morele waardes, sosiale norme en ander persone se regte en gevoelens gedefinieer. Individue met hierdie persoonlikheidsversteuring skroom gewoonlik nie om ander mense vir hulle eie gewin of genot uit te buit nie. Hulle is dikwels manipulerend en vals teenoor ander, en kry hulle sin deur hulle gevatheid en oppervlakkige sjarme, of deur intimidasie en geweld. Hulle is arrogant, sien neer op ander en toon geen berou oor hulle verkeerde optrede nie. Onverantwoordelikheid is ’n kerneienskap van hierdie versteuring: hulle vind dit baie moeilik om ’n stabiele werk te behou en om hulle maatskaplike en finansiële verpligtinge na te kom. Mense met hierdie versteuring lei dikwels ’n uitbuitende, wettelose of parasitiese lewe.[2][3]

Persone met ’n antisosiale persoonlikheidsversteuring is dikwels impulsief en roekeloos, sonder inagneming van die gevolge van hulle dade Hulle kan hulle eie veiligheid en dié van ander herhaaldelik in gevaar stel. Hulle is dikwels aggressief en vyandig en onvoorspelbaar; hulle kan gewelddadige uitbarstings hê wanneer hulle uitgelok word of frustrasie beleef. Individue is geneig tot substansmisbruik en verslawing, en die misbruik van verskeie psigoaktiewe middels kom algemeen voor. Hierdie gedrag lei daartoe dat hulle gereeld met die gereg bots, en baie mense met APV het ’n uitgebreide geskiedenis van antisosiale gedrag en kriminele oortredings wat uit hulle kinderjare dateer.[2][3]

Persone met hierdie versteuring se interpersoonlike verhoudings word deur aansienlike probleme gekenmerk. Gehegtheid en emosionele bande is swak, en interpersoonlike verhoudings draai dikwels om die manipulasie en uitbuiting van ander. Terwyl dit oor die algemeen vir hulle maklik is om verhoudings aan te knoop, vind hulle dit moeilik om hierdie verhoudings in stand te hou.[2] Verhoudings met gesins- en familielede is dikwels gespanne as gevolg van hierdie gedrag en die gereelde probleme waarin hierdie individue hulle bevind.

Gedragsteuring wysig

Terwyl antisosiale persoonlikheidsversteuring eers by volwassenes gediagnoseer word, word dit deur sekere gedragsprobleme in die kinderjare voorafgegaan. Volgehoue antisosiale gedrag sowel as ’n gebrek aan respek vir ander in kinderjare en adolessensie staan as gedragsteuring bekend en is die voorloper van AVP.[4] Ongeveer 25-40% van jeugdiges met gedragsteuring sal as volwassenes met AVP gediagnoseer word.[5]

Gedragsteuring (GS), ’n versteuring wat by kinders gediagnoseer word, toon ooreenkomste met die eienskappe wat by AVP aangetref word, en word deur ’n herhalende en aanhoudende gedragspatroon gekenmerk waarin die basiese regte van ander sowel as belangrike ouderdomsgepaste norme geskend word. Kinders met hierdie versteuring openbaar dikwels impulsiewe en aggressiewe gedrag, mag ongevoelig en onderduims wees en kan herhaaldelik by geringe misdade soos steel of vandalisme betrokke wees, of met ander kinders en volwassenes baklei.[6]

GS word in twee kategorieë verdeel, gebaseer op die ouderdom waarop simptome sigbaar word. Die eerste staan as die "kindertipe" bekend en kom voor wanneer simptome voor die ouderdom van 10 jaar teenwoordig is.[7] Die tweede is die "adolessente tipe" en kom voor wanneer die gedragsteuring ná die ouderdom van 10 ontwikkel. By laasgenoemde is die verswakking van verskeie kognitiewe en emosionele funksies minder fel, en die adolessente tipe mag teen volwassenheid afneem.[8] Die kindertipe se behandelingsuitkoms is gewoonlik swakker as dié van die adolessente tipe.[9]

Diagnose wysig

DSM IV-TR wysig

Die APA (Amerikaanse Psigiatriese Vereniging) se Diagnostiese en Statistiese Handleiding van geestesversteurings definieer antisosiale persoonlikheidsversteuring (Kluster B) soos volg:[10]

A) ’n Diepgaande, volgehoue miskenning en skending van ander se regte wat vanaf die ouderdom van 15 jaar manifesteer, soos aangedui deur drie of meer van die volgende:
  1. die versuim om aan sosiale norme te voldoen met betrekking tot wetsgehoorsaamheid soos aangetoon deur herhaaldelike dade wat tot arrestasie kan lei;
  2. misleiding, soos aangedui deur herhaaldelike leuens, die gebruik van aliasse, of swendelary vir persoonlike wins of genot;
  3. impulsiwiteit of die onvermoë vooruit te beplan;
  4. liggeraakheid en aggressie, soos aangetoon deur herhaaldelike fisiese skermutselings of aanrandings;
  5. roekelose minagting van eie of ander mense se veiligheid;
  6. konstante onverantwoordelikheid, soos aangedui deur die onvermoë om ’n werk te behou of finansiële verpligtinge na te kom;
  7. gebrek aan berou, soos gemanifesteer in ongeërgdheid of rasionalisering wanneer ander seergemaak, mishandel of besteel is.
B) Die individu is minstens 18 jaar oud.
C) Daar is aanduidings van gedragsteuring voor die ouderdom van 15 jaar.
D) Die antisosiale gedrag is nie net beperk tot skisofrenie of ’n maniese episode nie.

Verdere oorwegings wysig

Psigopatie wysig

Psigopatie word oor die algemeen as ’n persoonlikheidsteuring gedefinieer wat deels deur antisosiale gedrag, ’n gebrekkige kapasiteit vir berou en swak gedragsbeer gekenmerk word.[11][12][13][14]

Volgens die DSM is daar ook al na APV as psigopatie verwys.[15][11] Maar kritici voer aan dat APV nie sinoniem met psigopatie is nie aangesien die diagnostiese kriteria nie identies is nie. Kriteria met betrekking tot karaktertrekke word nie in ’n mindere mate by eersgenoemde beklemtoon.

In die DSM-5 word APV met psigopatiese eienskappe beskryf as ’n toestand gekenmerk deur "’n gebrek aan angs of vrees en ’n selfversekerde interpersoonlike styl wat wanaangepaste gedrag (bv. oneerlikheid) kan wegsteek." Lae ontrekkingsvlakke en hoë vlakke van aandagsoekery, gekombineer met lae angsvlakke word met "sosiale vermoë" en "stres-immuniteit" in psigopatie geassosieer.[6]:765

Komorbiditeit wysig

Die volgende toestande kom dikwels saam met APV voor:[16]

  • Angsversteurings
  • Depressiewe versteuring
  • Impulsbeheerversteurings
  • Substansverwante steurings
  • Somatisasieversteuring
  • Aandaggebrek- en hiperaktiwiteitsversteuring
  • Grenstipe persoonlikheidsversteuring
  • Histrioniese persoonlikheidsversteuring
  • Narsissistiese persoonlikheidsversteuring
  • Sadistiese persoonlikheidsversteuring

Oorsake en patofisiologie wysig

Fisiologies wysig

Hormone en neurotransmitters wysig

Traumatiese gebeure kan tot ’n ontwrigting van die standaardontwikkeling van die sentrale senustelsel lei. Dit veroorsaak ’n vrystelling van hormone wat normale ontwikkelingspatrone kan aantas.[17] Aggressie en impulsiwiteit is van die moontlike simptome van APV. Testosteroon is ’n hormoon wat ’n belangrike rol in aggressie in die brein speel.[18]

Een van die neurotransmitters wat in individue met APV aandag ontvang, is serotonien, ook bekend as 5HT.[17] In ’n meta-analise van 20 studies is daar aansienlik laer 5-HIAA-vlakke aangetref (’n aanduiding van laer serotonienvlakke), veral by diegene onder die ouderdom van 30 jaar.[19]

Sommige studies het ’n verhouding tussen monoamienoksidase A en antisosiale gedrag, insluitend gedragsteuring en simptome van volwasse APV, by mishandelde kinders gevind.[verwysing benodig]

Hoofbeserings wysig

Navorsers het ’n verband tussen hoofbeserings en antisosiale gedrag ontdek.[20][21][22] Sedert die 1980’s verbind wetenskaplikes traumatiese breinbeserings, insluitend skade aan die prefrontale korteks, met ’n onvermoë om moreel en sosiaal aanvaarbare besluite te neem.[20][22]  Daarbenewens kan skade aan die amigdala die prefrontale korteks se vermoë om terugvoer van die limbiese stelsel te interpreteer, belemmer. Dit lei dikwels tot ongeïnhibeerde seine wat in gewelddadige en aggressiewe gedrag manifesteer.[20]

Limbiese neurale wanontwikkeling wysig

Cavum septi pellucidi (CSP) is ’n merker vir limbiese neurale wanontwikkeling, en die teenwoordigheid daarvan is losweg met sekere geestesversteurings, soos skisofrenie en posttraumatiese stressteuring geassosieer.[23][24][25] In een studie is daar bevind dat persone met CSP aansienlik hoë vlakke van antisosiale persoonlikheid, psigopatie, arrestasies en skuldigbevindings toon.[25]

Omgewingsfaktore wysig

Gesinsomgewing wysig

Sommige studies dui daarop dat die sosiale en huislike omgewing tot die ontwikkeling van antisosiale gedrag bydra.[26] Daar is bevind dat die ouers van hierdie kinders antisosiale gedrag toon, wat dan aan hulle kinders oorgedra kan word.[26]

Kulturele invloede wysig

Vanuit die sosiokulturele perspektief van kliniese sielkunde word versteurings deur kulturele aspekte beïnvloed; aangesien kulturele norme aansienlik verskil, word geestessteurings soos APV’s verskillend beskou.[27]

Behandeling wysig

APV is een van die moeilikste persoonlikheidsversteurings om te behandel.[28][29][verifikasie nodig] Weens hulle baie gebrekkige of afwesige kapasiteit vir berou, ontbreek dit individue met APV dikwels aan die nodige motivering, en sien hulle nie die nadele wat met antisosiale optrede geassosieer word nie.[28] Hulle sal eerder voorgee dat hulle berou het as om werklik ’n poging aan te wend om te verander. Studies toon dat buitepasiëntterapie minder suksesvol is. Die mate waarin persone met APD totaal onbehandelbaar is, is egter moontlik oordryf.[30]

Die enigste rede waarom baie persone met APV behandeling ontvang, is omdat dit deur ’n eksterne bron, soos ’n parool, vereis word. Inwonende programme word aanbeveel wat ’n gekontroleerde, gestruktureerde omgewing, toesig sowel as portuurgroepkonfrontasie behels.[28] Skematerapie word ook as ’n behandeling vir APV nagevors.[31] ’n Studie deur Charles M. Borduin dui op die sterk invloed van Multisistemiese terapie (MST) wat hierdie belangrike kwessie potensieel kan verbeter.[32]

Terapeute van individue met APV het soms aansienlike negatiewe gevoelens teenoor kliënte met ’n lang geskiedenis van aggressiewe, uitbuitende en misbruikende gedrag.[28] In plaas daarvan om so ’n individu se gewete te probeer ontwikkel, iets wat weens die aard van die versteuring uiters moeilik is, fokus terapeutiese tegnieke op rasionele en praktiese argumente teen die herhaling van vorige foute. Hierdie benaderings fokus op die tasbare, materiële waarde van prososiale gedrag en die onthouding van antisosiale gedrag. Die impulsiewe en aggressiewe aard van persone wat aan hierdie versteuring ly, kan egter die effektiwiteit van selfs hierdie vorm van terapie beperk.[33]

Geen medikasie is deur die Voedsel- en Medisyne-administrasie vir die behandeling van APV goedgekeur nie. Sekere psigiatriese medikasies kan toestande verlig wat met die versteuring verband hou en met simptome soos aggressie verband hou, insluitend antipsigotiese, antidepressante of gemoedstabiliserende medikasies.[34]

Verwysings wysig

  1. ↑ "Overview – Antisocial personality disorder – Mayo Clinic". www.mayoclinic.org (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Mei 2016. Besoek op 12 April 2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 "Antisocial personality disorder – NHS Choices". www.nhs.uk (in Engels). NHS. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Oktober 2017. Besoek op 11 Mei 2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 Antisocial personality disorder: prevention and management | introduction | Guidance and guidelines | NICE. National Institute for Health and Care Excellence (March 2013). URL besoek op 11 May 2016.
  4. ↑ American Psychiatric Association. (2000).
  5. ↑ (en) Zocccolillo M.; Pickles A.; Quinton D.; Rutter M. (1992). "The outcome of conduct disorder: Implications for defining adult personality disorder and conduct disorder". Psychological Medicine. 22: 971–986. doi:10.1017/s003329170003854x.
  6. ↑ 6,0 6,1 (en) Kupfer, David; Regier, Darrell, reds. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5de uitg.). Washington, DC en Londen, Engeland: American Psychiatric Publishing. ISBN 0-89042-555-8.
  7. ↑ (en) Moffitt T.E. (1993). "Life course persistent" and "adolescence-limited" antisocial behavior: A developmental taxonomy". Psychological Review. 100: 674–701. doi:10.1037/0033-295x.100.4.674.
  8. ↑ (en) Moffitt T.E.; Caspi A. (2001). "Childhood predictors differentiate life-course life-course persistent and adolescence-limited antisocial pathways among males and females". Development and Psychopathology. 13: 355–375. doi:10.1017/s0954579401002097.
  9. ↑ (en) Highlights of Changes from DSM-IV-TR to DSM-5 (PDF). American Psychiatric Association (2013). URL besoek op 23 Oktober 2013.
  10. ↑ American Psychiatric Association (2000). "Diagnostic criteria for 301.7 Antisocial Personality Disorder". BehaveNet (in Engels). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, Text Revision. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 November 2017. Besoek op 8 Julie 2013.
  11. ↑ 11,0 11,1 (en) Skeem, J. L.; Polaschek, D. L. L.; Patrick, C. J.; Lilienfeld, S. O. (15 Desember 2011). "Psychopathic Personality: Bridging the Gap Between Scientific Evidence and Public Policy". Psychological Science in the Public Interest. 12 (3): 95–162. doi:10.1177/1529100611426706.
  12. ↑ R. James R. Blair. "Neurobiological basis of psychopathy" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Februarie 2018. Besoek op 15 Mei 2013.
  13. ↑ Merriam-Webster Dictionary. "Definisie van psigopatie" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Junie 2018. Besoek op 15 Mei 2013.
  14. ↑ Encyclopedia of Mental Disorders. "Hare Psychopathy Checklist" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 April 2020. Besoek op 15 Mei 2013.
  15. ↑ (en) Patrick, Christopher (2005). Handbook of Psychopathy. Guilford Press. ISBN 978-1-60623-804-2. Besoek op 18 Julie 2013.
  16. ↑ Internet Mental Health – antisocial personality disorder Geargiveer 4 Junie 2013 op Wayback Machine.
  17. ↑ 17,0 17,1 Black, D. "What Causes Antisocial Personality Disorder?" (in Engels). Psych Central. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Mei 2013. Besoek op 1 November 2011.
  18. ↑ Menelaos L. Batrinos (2012). "Testosterone and Aggressive Behavior in Man". Int J Endocrinol Metab. 10 (3): 563–568. doi:10.5812/ijem.3661. PMC 3693622. PMID 23843821.
  19. ↑ Moore TM, Scarpa A, Raine A (2002). "A meta-analysis of serotonin metabolite 5-HIAA and antisocial behavior". Aggressive Behavior. 28 (4): 299–316. doi:10.1002/ab.90027.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 "Protect – Watch Your Head". The Franklin Institute Online (in Engels). The Franklin Institute. 2004. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Maart 2014. Besoek op 10 Julie 2013.
  21. ↑ Nature Neuroscience, November 1999
  22. ↑ 22,0 22,1 Archives of General Psychiatry, 1 February 2000
  23. ↑ Galarza M, Merlo A, Ingratta A, Albanese E, Albanese A (2004). "Cavum septum pellucidum and its increased prevalence in schizophrenia: a neuroembryological classification". The Journal of neuropsychiatry and clinical neurosciences. 16 (1): 41–6. doi:10.1176/appi.neuropsych.16.1.41. PMID 14990758.
  24. ↑ May F, Chen Q, Gilbertson M, Shenton M, Pitman R (2004). "Cavum septum pellucidum in monozygotic twins discordant for combat exposure: relationship to posttraumatic stress disorder". Biol. Psychiatry. 55 (6): 656–8. doi:10.1016/j.biopsych.2003.09.018. PMC 2794416. PMID 15013837.
  25. ↑ 25,0 25,1 Adrian Raine; Lydia Lee; Yaling Yang; Patrick Colletti (2010). "Neurodevelopmental marker for limbic maldevelopment in antisocial personality disorder and psychopathy". BJPsych. the British Journal of Psychiatry. 197 (3): 186–192. doi:10.1192/bjp.bp.110.078485.
  26. ↑ 26,0 26,1 "in Psych Central". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Mei 2013. Besoek op 4 Julie 2016. Verwysingfout: Invalid <ref> tag; name "in Psych Central" defined multiple times with different content
  27. ↑ Lock, M. P. (2008). "Treatment of antisocial personality disorder". The British Journal of Psychiatry. 193 (5): 426. doi:10.1192/bjp.193.5.426.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 Gabbard, Glen O., Gunderson John G. (2000) Psychotherapy for Personality Disorders.
  29. ↑ Stone, Michael H. (1993) Abnormalities of Personality.
  30. ↑ Salekin, R. (2002). "Psychopathy and therapeutic pessimism: Clinical lore or clinical reality?". Clinical Psychology Review. 22: 169–183. doi:10.1016/S0272-7358(01)00083-6.
  31. ↑ Darke, S; Finlay-Jones, R; Kaye, S; Blatt, T (1996). "Anti-social personality disorder and response to methadone maintenance treatment". Drug and alcohol review. 15 (3): 271–6. doi:10.1080/09595239600186011. PMID 16203382.
  32. ↑ Gatzke L.M, Raine A. (2000).
  33. ↑ Beck, Aaron T., Freeman, Arthur, Davis, Denise D. (2006) Cognitive Therapy of Personality Disorders.
  34. ↑ Mayo Clinic staff (12 April 2013). Antisocial personality disorder: Treatments and drugs. Mayo Foundation for Medical Education and Research. URL besoek op 17 December 2013.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Antisosiale_persoonlikheidsversteuring&oldid=2444581"