Argaïese Griekeland
Die Argaïese tydperk van Griekeland (800 tot 480 v.C.) is ’n tyd in Griekeland se geskiedenis wat gevolg het op die Griekse Donker Eeue. Dié tyd word gekenmerk deur die opkoms van die polis (stadstate), die stigting van kolonies en die anneksasie van die Persiese Ryk – asook die eerste tekens van klassieke filosofie, teater in die vorm van tragedies en geskrewe digkuns. Dié het ontstaan ná die herinstelling van die geskrewe taal, wat in die Donker Eeue verlore gegaan het. Die term "argaïes" dek ook hierdie kulturele aspekte.
Die Argaïese tydperk het geduur van die "strukturele rewolusie" (’n skielike toename in die bevolking en materiële goedere omstreeks 750 v.C.) tot met die "intellektuele rewolusie" van Klassieke Griekeland.[1] Die einde van die tydperk word gewoonlik beskou as Xerxes se inval in Griekeland in 480 v.C.
Die skerp styging in die bevolking aan die begin van die Argaïese tydperk het die stigting van nuwe dorpe en die uitbreiding van ou sentrums tot gevolg gehad. Die Grieke het ook vanaf omstreeks 800 v.C. gebiede al met die Middellandse en Swartsee langs gekoloniseer. Die rede vir dié verskynsel word deur Griekse skrywers beskryf as stenochoria, of "die gebrek aan land", maar in die praktyk is dit deur ’n verskeidenheid faktore veroorsaak, soos mededinging tussen politieke groepe, ’n lus na avontuur, uitbreiding van grondgebied en die soeke na handelsgeleenthede.[2]
Bedreiging van die polis wysig
Die Miceense Griekeland van die Bronstydperk was verdeel in koninkryke, met elk ’n gebied en bevolking wat verdeel was in klein dorpe en groot landgoede wat aan die adel behoort het. Elke koninkryk het ’n koning gehad wat hom geroem het op afstamming van ’n heroïese voorouer wat regeer het vanaf ’n paleis wat in ’n vesting of akropolis geleë was. Tydens die Donker Eeue het die paleise, konings en landgoede verdwyn, die bevolking het afgeneem, dorpe is verlaat of het vervalle geraak, en regerings het ontstaan onder minder belangrike amptenare volgens ’n stamstruktuur.
Teen die middel van die 8ste eeu v.C. het die gemeenskapstruktuur van Griekeland onder geweldige druk verkeer, en die polis het gedreig om tot niet te gaan. Elk van die drie vlakke van die gemeenskap – die boere, aristrokrasie en gewone burgers – het ’n ander soort druk ondervind. Dié drie faktore het vererger met die toename in die bevolking en het mekaar aangevuur.[3]
Griekse boere het onder die broodlyn geleef en hul oeste het dikwels misluk. Hesiodus het geskryf oor al die risiko's wat ’n boer in die gesig gestaar het; enige daarvan kon hom daartoe gedryf het om goed van sy bure te leen. As hy dit nie kon terugbetaal nie, kon hy sy plaas verloor of ’n slaaf word. Weens die skerp toename in die bevolking het die bewerkbare grond, wat altyd skaars was, onvoldoende geraak om in die behoeftes van al die Grieke te voorsien. In 750 tot 600 v.C. was daar wydverspreide hongersnood en teen 600 v.C. het feitlik al die boere in Athene hul grond verloor en was hulle slawe op hul plase.
Die aristoi, of aristokratiese families, het voortdurend met mekaar meegeding om meer grondgebied, geld en status te kry. Die elegante klere, juwele, potte en kunswerke uit die Argaïese tydperk is meestal vir hulle gemaak. Die aristoi het in ’n geslote gemeenskap van simposiums, feeste, uitspattige maaltye en sportspele geleef waarvan die boere en ander burgers uitgesluit was. ’n Aristoi se status het egter van sy rykdom afgehang – as hy sy geld verloor het, het hy se adellike status verloor. Die ontstaan van seehandelsroetes het die risiko ingehou dat die aristoi alles kon verloor weens swak oorsese beleggings.[3]
Die burgers is voortdurend as soldate betrek by die konflik tussen die aristoi, en met elke nuwe magstryd is hul lewens verder ontwrig. Hulle het die aristoi gekritiseer omdat hulle die boere verwaarloos en sulke uitspattige lewens gelei het. Namate oorsese handel in Griekeland toegeneem het, het sommige gewone burgers baie ryk geword en die gesag van die aristoi al hoe meer uitgedaag. Dit het ’n politieke bedreiging vir streeksmonargieë ingehou.[3]
Kolonisasie wysig
Uit reaksie op die oorbevolking, ekonomiese probleme en toenemende politieke spanning tussen 750 en 600 v.C. het baie Grieke die land per boot verlaat en nuwe kolonies buite Griekeland gestig. Sommige het vrywillig gegaan om die spanning te ontsnap, terwyl ander bannelinge was. Elke ekspedisie het uit sowat 100 tot 200 mense bestaan, meestal jong mans, en het onder leiding van ’n adellike gestaan wat sy mag en rykdom wou uitbrei. ’n Burger wat op so ’n ekspedisie gegaan het, het afstand gedoen van sy Griekse burgerskap in ruil vir burgerskap van die nuwe kolonie.
Hierdie kolonies was wydverspreid en sluit in dele van die moderne Suid-Italië, Sisilië, Sardinië, Korsika, die Suid-Franse kus, die Oos-Spaanse kus, die kus van die Swartsee en Ciprus. Die kolonies was nie provinsies van die reeds bestaande stede nie, maar heeltemal onafhanklike stede. Die betrekkinge tussen die Grieke en die inheemse volke wat hulle in die kolonies teengekom het, was gemeng – sommige ontmoetings was vredevol en ander volke is verower en slawe gemaak. ’n Belangrike gevolg van die Griekse kolonisasie was die verspreiding van die Griekse kultuur, godsdiens en ontwerp regdeur die Middellandse See-gebied, insluitende nedersettings wat later in die geskiedenis belangrik geword het.[3]
Tiranne wysig
Die sukses van die kolonisasie het saamgeval met die konsolidasie van polisse in stadstate met sosiale en politieke orde. Dié proses is in die 6de en 7de eeu v.C. dikwels deur aristokrate ontwrig. Hierdie tiranne (’n Griekse woord wat "heerser van die polis" beteken) het dikwels diktators geword, leërs op die been gebring en ander polisse aangeval om hul mag uit te brei. Die toenemende afkeer onder die Grieke van die tiranne het tot gevolg gehad dat ’n alternatiewe manier van selfregering geskep is wat eindelik gelei het tot die Atheense demokrasie.
Die tiranne is nie direk deur demokrasieë opgevolg nie; hul gedrag het egter die behoefte onder Grieke laat ontstaan om ’n doeltreffender en regverdiger regeringstelsel te ontwikkel.[3]
Kuns wysig
Die tydperk se naam kom van wat in kunsgeskiedenis beskou word as die argaïese of oudmodiese style in beeldhouwerk en ander kunsvorme wat tipies was van dié tyd, in teenstelling met die natuurliker voorkoms van kunswerke uit die Klassieke tydperk.
Beeldhouwerk wysig
Beeldhouwerk in kalksteen, marmer, terracotta, brons, hout en skaarser materiale, losstaande en in reliëf, het tempels en monumente versier. Die temas was gewoonlik die mitologie en alledaagse gebeure. Die skepping van lewensgroot beelde het skielik omstreeks 650 v.C. begin. Die volgende drie tydperke word onderskei:[4]
- Vroeg-argaïes, 660-580 v.C.
- Middel-argaïes, 580-535 v.C.
- Laat-argaïes, 540-480 v.C.
Keramiek wysig
In die Argaïese tydperk het die Oriëntaliserende styl ontwikkel, wat verskil het van die geometriese styl van die vroeëre Donker Eeue. Dié styl is beïnvloed deur kunswerke uit Fenisië en Sirië.
Pottebakkerstyle van die laaste deel van die Argaïese tydperk is swartfiguurpotte wat in die 7de eeu v.C. in Korinthe ontstaan het, en die rooifiguurpotte wat omstreeks 530 v.C. deur die Andokides-skilder ontwikkel is.
Van die eienskappe waaraan kunswerke uit die Argaïese tydperk uitgeken kan word, is die Egipties-agtige "linkervoet vorentoe", die "argaïese glimlag" en die tipiese hare, die "helmhare".
Mense wysig
Van die belangrike Grieke uit die Argaïese tydperk sluit in:
Verwysings wysig
Bronne wysig
- Pomeroy, Sarah (2009). A Brief History of Ancient Greece. Oxford New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-539267-8.
- Richter, Gisela M.A. (1963). A Handbook of Greek Art: Third Edition Newly Revised. Phaidon Publishers Inc.
- Snodgrass, Anthony (1980). Archaic Greece: The Age of Experiment. Londen Melbourne Toronto: J M Dent & Sons Ltd. ISBN 0-460-04338-2.
- Watson, Owen (1976). Longman modern English dictionary. Longman. ISBN 978-0-582-55512-9.
{{cite book}}: Onbekende parameter|editors=geïgnoreer (hulp); Ongeldige|ref=harv(hulp)
Eksterne skakels wysig
- Archaic period: society, economy, politics, culture — The Foundation of the Hellenic World
- The Archaic Period of Greek Art – Columbia Electronic Encyclopedia
- Ancient Greece: the Archaic Period — deur Richard Hookero
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
