Augusto Pinochet
Augusto José Ramón Pinochet Ugarte, meer bekend as Augusto Pinochet (Spaanse uitspraak: [auˈɣusto pinoˈʃā] of [auˈɣusto pinoˈtʃet];[1][2] Valparaíso, 25 November 1915 – Santiago de Chile, 10 Desember 2006), was 'n Chileense generaal en politikus. Hy was diktator[3][4] vanaf sy staatsgreep op 11 September 1973, toe president Salvador Allende om die lewe gebring is en hy die hulp van die Verenigde State van Amerika gehad het, tot aan 1990. Hierdie staatsgreep het na afloop van 'n ekonomiese en politieke krisis onder sy voorganger, Allende, plaasgevind. Sy regering is bekend vir die onderdrukkende karakter daarvan en sy neoliberale ekonomiese beleid, wat toenemende sosiale ongelykheid veroorsaak het. Weens sy onderdrukkende optrede tydens die staatsgreep en sy beweerde finansiële wanpraktyke is Pinochet een van die mees omstrede persoonlikhede uit die onlangse Chileense geskiedenis.
| Augusto Pinochet | |
 | |
30ste President van Chili
| |
| Ampstermyn 17 Desember 1974 – 11 Maart 1990 | |
| Voorafgegaan deur | Salvador Allende |
|---|---|
| Opgevolg deur | Patricio Aylwin |
President van die Chileense regeringsjunta
| |
| Ampstermyn 11 September 1973 – 11 Maart 1981 | |
| Voorafgegaan deur | Nuwe amp |
| Opgevolg deur | José Toribio Merino |
Hoofbevelvoerder van die Chileense weermag
| |
| Ampstermyn 23 Augustus 1973 – 11 Maart 1998 | |
| Voorafgegaan deur | Carlos Prats |
| Opgevolg deur | Ricardo Izurieta |
Lewenslange Senator van Chili
| |
| Ampstermyn 11 Maart 1998 – 4 Julie 2002 | |
| Voorafgegaan deur | Carlos Prats |
| Opgevolg deur | Ricardo Izurieta |
Persoonlike besonderhede
| |
| Gebore | 25 November 1915 Valparaíso, Chili |
| Sterf | 10 Desember 2006 (op 91) Santiago de Chile, Chili |
| Eggenoot/-note | Lucía Hiriart (1943–2006; sy dood) |
| Kind(ers) | Inés Lucía Pinochet María Verónica Pinochet Jacqueline Marie Pinochet Augusto Osvaldo Pinochet Marco Antonio Pinochet |
| Alma mater | Chileense Oorlogsakademie |
| Religie | Rooms-Katolieke Kerk |
| Handtekening | 
|
Militêre diens
| |
| Lojaliteit |  Chili
|
| Diens/Tak |  Chileense weermag
|
| Jare in diens | 1931–1998 |
| Rang |  Kapitein-generaal
|
| Eenheid | "Chacabuco" Regiment "Maipo" Regiment "Carampangue" Regiment "Rancagua" Regiment 1ste Weermagsdivisie |
| Oorloë/Veldslae | Chileense staatsgreep van 1973 |
Vroeë jare en staatsgreep wysig
Pinochet gradueer aan die militêre akademie in 1937. Pinochet het 'n militêre loopbaan gevolg en weet vinnig op te klim. In 1971 is hy aangestel as divisiegeneraal. Op 22 Augustus 1973 is hy ná die bedanking van generaal Carlos Prats deur president Allende tot opperbevelhebber van die Chileense leër aangestel.
Op daardie oomblik het Allende 'n sosialistiese bewind gevoer. Na aanleiding van die swaar ekonomiese en sosiale probleme het 'n groep offisiere gelei deur Pinochet op 11 September 1973 'n staatsgreep gepleeg waarby Allende afgesit is en om die lewe gekom het. Volgens die amptelike lesing pleeg hy selfmoord, hoewel die meerderheid beweer dat hy tydens die staatsgreep vegtend om die lewe gekom het. Volgens sy eie memoires was Pinochet die leier van die staatsgreep, hoewel ander beamptes later verklaar het dat Pinochet skaars by die voorbereidings betrokke was en hom pas kort voor die staatsgreep by die plegers aansluit. Die staatsgreep word gesteun deur die Amerikaanse Central Intelligence Agency (CIA), wat bang is dat Allende se Chili 'n springplank sou gaan vorm vir die kommunisme in Latyns-Amerika.
Ná die staatsgreep is Pinochet aangestel as hoof van 'n voorlopige regeringsjunta. 'n Jaar later is hy as president aangestel.
Regering wysig
In die eerste drie jaar van sy regering in die gespanne en verskeurde Chili het hy seker 130 000 teenstanders arresteer, van wie 'n deel as politieke gevangenes tydelike straf gekry het of ook gemartel is. Omtrent die drieduisend (baie) linkse teenstanders is gedood of het verdwyn; tienduisende verlaat die land.
Pinochet breek radikaal met Allende se ekonomiese beleid en skakel oor op 'n ekonomiese politiek van die vrye mark. Dit het Pinochet grootliks aan die Chicago Boys oorgelaat, die ekonome van die Amerikaanse skool van Chicago (Milton Friedman et al.). Ná Pinochet se oorname word baie staatsbesit geprivatiseer. Dit geld ook vir die Chileense pensioen- en gesondheidsorg. In die eerste jaar van die militêre diktatuur is 10% op die sosiale staatsbesteding teruggesny, terwyl die begroting van die weermag gestyg het.[5] In 1975 besnoei Pinochet die staatsbesteding in één klap met 27% en gaan door met sny tot die staatsbesteding in 1980 die helfte van die begroting onder Allende was.[6] Deur hierdie ekonomiese beleid krimp die Chileense ekonomie in 1975 met 15%.[5] die industriële produksie met 27%. Die werkloosheid loop op van 3% na 20%.[5] Tussen September 1973 en Oktober 1975 styg die verbruikersprysindeks oor die 3000%. 'n Gesin moes 74% van die inkomste aan brood uitgee, terwyl dit onder Allende slegs 10% was.[7]
Vanaf 1978 begin 'n tydperk van sterk ekonomiese groei, wat soms die Chileense wonder genoem word. Die ontwrigte sosiale geriewe herstel ietwat. Hoewel die uitgawes van die regering val, styg die skuld van 3,5 miljard dollar in 1973 na 17 miljard dollar in 1982.[8] Dit kom hoofsaaklik deur die sterk gedaalde staatsinkomste ten gevolge van die hoë werkloosheid, lae lone vir arbeiders, lae belasting vir rykes en deur die invoer van goedere.
In 1982 breek die tweede groot ekonomiese krisis in Chili onder Pinochet uit, waarby sestien van die vyftig finansiële instellings bankrot gaan. In 1982 en 1983 is 'n deel van die banke genasionaliseer om die finansiële stelsel te red. Die werkloosheid styg na 30%, terwyl dit onder Allende in 1972 slegs 3% was.[8] Nadat Pinochet enkele ekonomiese raadgewers en bestuurders ontslaan en sy hervorming aangepas het, groei die ekonomie vanaf 1985 sterk. Toe die ekonomie in 1988 gestabiliseer het, leef 48% van die bevolking onder die broodlyn.[9] Die besteebare inkomste van gesinne was in 1989 slegs 28% van wat hulle in 1970 kon spandeer.[10] Die rykste 10% van die Chileense bevolking het hul inkomste met 83% sien toeneem.[6] Tussen 1973 en 1988 was die begroting vir gesondheid met 60% verlaag. Dit het gelei tot 'n styging van tifus met 121 persent en ook die aantal infeksies van hepatitis het flink toegeneem.
Aan die einde van sy regering het Pinochet onder toenemende internasionale druk gekom om die demokrasie in die land te herstel. Hy laat 'n referendum organiseer, waaruit blyk dat die Chilene 'n terugkeer na demokrasie wens. Voor sy bedanking in 1990 reël hy dat hyself (as 'senator-vir-die-lewe') en sy militêre offisiere nie vervolg mag word nie en immuniteit sou geniet. Dit blyk dat Pinochet ondanks 'n groot linkse teenbeweging, nog altyd op veel steun onder die bevolking kon reken, getuie die feit dat partye wat hom steun die verkiesings wen.
Dood wysig
In September 2006 is die weg vir verhoor van Pinochet definitief vrygemaak deurdat sy immuniteit opgehef is. Volgens sy familie was hy egter te siek om verhoor te word. Begin van Desember 2006 het hy 'n swaar hartaanval gekry.
Op die middag van 10 Desember 2006 sterf Augusto Pinochet op 91-jarige ouderdom in die militêre hospitaal in die Chileense hoofstad Santiago. Hy het 'n Rooms-Katolieke kerklike uitvaart gekry.
Verwysings wysig
- ↑ (es) "Augusto Pinochet". Forvo. 27 Augustus 2014. Besoek op 27 Augustus 2014.
- ↑ Daniel Engber (12 Desember 2006). "Augusto Pino-qué?". slate.com (in Engels). Salonc.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 September 2018. Besoek op 8 Desember 2015.
- ↑ (en) Peter Kornbluh (11 September 2013). The Pinochet File: A Declassified Dossier on Atrocity and Accountability. The New Press. ISBN 1595589120 bl. ix
- ↑ (en) Monte Reel and J.Y. Smith (11 Desember 2006). A Chilean Dictator's Dark Legacy. The Washington Post. Besoek op 20 Maart 2015.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Naomi Klein: De shockdoctrine; De opkomst van het rampenkapitalisme (2007)
- ↑ 6,0 6,1 Constable en Valenzuela: A Nation of Enemies (1993) bl. 172-173.
- ↑ Gunder Frank: Economic Genocide in Chile. (1976)
- ↑ 8,0 8,1 Greg Grandin: Empire's Workshop: Latin America and the Roots of US Imperialism (2006) bl. 171
- ↑ "Alejandro Foxley: successes and Failures in Poverty eradication: Chile (2004)" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 27 September 2013. Besoek op 24 Februarie 2016.
- ↑ Petras and Vieux: The chilean "Economic Miracle": An Empirical Critique. (1998) bl. 57-72
Eksterne skakels wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Augusto Pinochet.
Hierdie artikel is (gedeeltelik) vertaal uit die Nederlandse Wikipedia. Sien bron.