Wikipedia

Bybelse kanon

'n Bybelse kanon[1] is 'n lys tekste (of "boeke") wat 'n spesifieke godsdienstige gemeenskap as gesaghebbend beskou. Die woord "kanon" kom van die Griekse κανών wat "reël" of "meetstok" beteken. Die Christene was die eerste persone wat die term met betrekking tot die Skrif gebruik het, maar Eugene Ulrich beskou dit as 'n Joodse konsep.[2][3]

Die meeste van die kanons wat hieronder gelys is, word as "geslote" beskou (d.w.s. boeke kan nie bygevoeg of weggeneem word nie),[4] menende dat die openbaring tot 'n einde gekom het. In teenstelling hiermee bestaan daar "oop" kanons wat die byvoeging van boeke veroorloof namate verdere openbaring ontvang word.

Hierdie kanons het deur middel van debatvoering (kanonologie)[5] en eenparigheid tussen die godsdienstige gesagsfigure van onderskeie godsdienste en denominasies ontwikkel. Gelowiges beskou kanonieke boeke as Godgeïnspireerd of as 'n uitdrukking van die gesaghebbende geskiedenis van die verhouding tussen God en sy volk.

Joodse kanons wysig

Rabbynse Judaïsme wysig

 
'n Boekrol van die Boek Ester; een van die Vyf rolle van die Megillot van die Tanak

Rabbynse Judaïsme (Hebreeus: יהדות רבנית) erken die 24 boeke van die Masoretiese teks, algemeen bekend as die Tanak (Hebreeus: תַּנַ"ךְ) of Hebreeuse Bybel.[6] Getuienis dui daarop dat die kanonisering tussen 200 v.C. en 200 n.C. plaasgevind het, en 'n gewilde beskouing is dat die Torah in c. 400 v.C., die Profete in c. 200 v.C. en die Geskrifte in c. 100 n.C. gekanoniseer is.[7]

In die boek Deuteronomium verskyn daar 'n verbod op optel of aftrek (4:2, 12:32) wat moontlik op die boek self van toepassing is (m.a.w. 'n "geslote boek," 'n verbod op toekomstige redigering) of op die gebooie wat Moses op die berg Sinai ontvang het.[8]

Benewens die Tanak beskou Rabbynse Judaïsme die Talmoed (Hebreeus: תַּלְמוּד ) as nog 'n sentrale, gesaghebbende teks. Dit neem die vorm aan van 'n verslag van rabbynse besprekings wat op die Joodse wet, etiek, filosofie, gebruike en geskiedenis betrekking het.

Beta Israel wysig

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Beta Israel.

Die Ethiopiese Jode—ook bekend as Beta Israel (Ge'ez: ቤተ እስራኤል—Bēta Se Isrā'ēl)—beskik oor 'n kanon wat van Rabbynse Judaïsme onderskei kan word. Die naam van hierdie godsdienstige literatuur is die Mäṣḥafä Kedus (Heilige Skrifte) en is hoofsaaklik in Ge'ez geskryf. Hulle heiligste boek, die Orit, bestaan uit die Pentateug, sowel as Josua, Rigters en Rut. Die res van die Ethiopiese Joodse kanon kan as van sekondêre belang beskou word.

Samaritaanse kanon wysig

 
Die Abisha-boekrol, die oudste boekrol onder die Samaritane in Nablus.

Nog 'n weergawe van die Torah is die Samaritaanse alfabet. Hierdie teks word met die Samaritane (Hebreeus: שומרונים; Arabies: السامريون) geassosieer, 'n volk van wie ons in die Joodse Ensiklopedie lees: "Hulle geskiedenis as afsonderlike gemeenskap begin met die Assiriërs se inname van Samaria in 722 v.C."[9]

Daar bestaan steeds onenigheid oor die verhouding tussen die Samaritaanse Pentateug en die Masoretiese Teks. Sommige verskille is klein, soos die ouderdomme van verskillende mense in geslagsregisters, maar daar is ook groot verskille soos die opdrag om monogaam te wees, wat slegs in die Samaritaanse weergawe verskyn. Sommige boekrolle onder die Dooie See-rolle is as proto-Samaritaanse Pentateug tekstipes geïdentifiseer.[10] Daar is ook vergelykings tussen die Samaritaanse Torah en die Septuagint-weergawe getref.

Die oorblyfsel van die Samaritane in hedendaagse Israel/Palestina hou vol dat hulle weergawe van die Torah volkome en gesaghebbend kanonities is.[9] Hulle beskou hulself as die ware "voogde van die Wet."

Christelike Bybelse kanons wysig

Die Vroeë Kerk wysig

Vroegste Christengemeenskappe wysig

Alhoewel die Vroeë Kerk die Ou Testament volgens die kanon van die Septuagint (LXX) gebruik het,[11] het die Apostels nie 'n spesifieke stel nuwe geskrifte nagelaat nie; die Nuwe Testament het eerder met verloop van tyd ontwikkel.

Geskrifte wat vermoedelik deur die apostels geskryf is, is onder die vroegste Christengemeenskappe gesirkuleer. Teen die einde van die eerste eeu n.C. is die Pauliniese briewe in versamelde bundels gesirkuleer. Vroeg in die tweede eeu verwys Justinus die Martelaar na die "memoires van die Apostels" wat deur die Christene (Grieks: Χριστιανός) "evangelies" genoem is en wat dieselfde gesaghebbende status as die Ou Testament geniet het.[12]

Marcion se lys wysig

Marcion van Sinope was die eerste Christelike leier in die aangetekende geskiedenis (hoewel hy later as 'n ketter beskou is) wat 'n uniek Christelike kanon voorgestel en afgebaken het[13] (ca. n.C. 140). Dit het tien briewe van Paulus ingesluit, sowel as 'n weergawe van die Evangelie van Lukas wat vandag as die Evangelie van Marcion bekend staan.[14]

Ná Marcion het Christene begin om 'n onderskeid te tref tussen geskrifte wat met die "kanon" (meetstok) van aanvaarde teologiese denke ooreenstem, en dié wat kettery bevorder. Daar word aangevoer dat die aanvanklike motivering vir die proto-ortodokse Christelike kanoniseringsprojek uit teenstand teen die kanonisering van Marcion gevloei het.[14]

Apostoliese Vaders wysig

 
'n Folio uit P46; 'n vroeë 3de-eeuse versameling van die Pauliniese briewe.

Teen die begin van die 3de eeu het Christelike teoloë soos Origenes van Alexandrië waarskynlik dieselfde 27 boeke gebruik wat in moderne Nuwe Testamentiese uitgawes opgeneem is – of hy was ten minste bekend daarmee. Daar was egter steeds onenigheid oor die kanonisiteit van sekere van die geskrifte (sien ook Antilegomena).[15] Alhoewel daar 'n taamlike debat in die Vroeë Kerk oor die Nuwe Testamentiese kanon gevoer is, is die belangrikste geskrifte teen die middel van die 3de eeu deur amper alle Christene aanvaar.[16]

Oosterse Kerk wysig

Alexandrynse Vaders wysig

Origen van Alexandrië (184/5-253/4), 'n geleerde wat by die kodifisering van die Bybelse kanon betrokke was, het 'n deeglike onderrig in die Christelike teologie sowel as heidense filosofie ontvang, maar is na sy dood by die Tweede Konsilie van Konstantinopel in 553 veroordeel aangesien sommige van sy leerstellings as ketters beskou is. Origen se kanon het al die boeke in die huidige Nuwe Testamentiese kanon ingesluit, behalwe vier briewe: Jakobus, 2 Petrus, en die 2de en 3de briewe van Johannes.[17]

Hy het ook die Herder van Hermas ingesluit wat later verwerp is. Dit was een van die eerste pogings om sekere boeke en briewe as 'n geïnspireerde en gesaghebbende kanon vir die Vroeë Kerk saam te stel.

In sy Paasfeesbrief van 367 het Patriarg Athanasius van Alexandrië 'n lys van presies dieselfde boeke ingesluit wat later die Nuwe Testamentiese 27-boek protokanon[18] sou word, en die frase "gekanoniseerd" (kanonizomena) met betrekking tot hulle gebruik.[19]

Oosterse kanons wysig

Die Oosterse Kerk was oor die algemeen nie so begaan soos dié in die Weste oor die noodsaaklikheid van 'n afgebakende kanon nie. Hulle was nie altyd bereid om te verklaar dat die boeke wat hulle uitgesluit het, geen geestelike kwaliteit gehad het nie. Die Nuwe Testamentiese kanons van die Siriese, Armeniese, Georgiaanse, Egipties Koptiese en Ethiopiese kerke bevat almal geringe verskille.[20] Die Openbaring van Johannes was na bewering die boek waaroor die meeste onsekerheid bestaan het; dit is eers in die tiende eeu in Georgies vertaal en is nooit by die amptelike leesrooster van die Oos-Ortodokse Kerk ingesluit nie.

Westerse Kerk wysig

Latynse Vaders wysig

Die eerste konsilie wat die huidige Katolieke kanon (die Kanon van Trente) aanvaar het, was waarskynlik die Sinode van Hippo Regius in Noord-Afrika (393). 'n Kort opsomming van die akte is by die Konsilies van Kartago in 397 en 419 voorgelees en aanvaar.[21] St. Augustinus wat hierdie konsilies voorgegaan het, het die kanon as reeds geslote beskou.[22] Pous Damasus I se ingebruikneming van die Latynse Vulgaat c. 383, het tot die vaslegging van die kanon in die Weste bygedra.[23]

Luther se kanon wysig

Martin Luther (1483–1546) het 'n poging aangewend om Hebreërs, Jakobus, Judas en Opebaring uit die kanon weg te laat (deels omdat hulle volgens veronderstelling teen sekere Protestantse leerstellings soos sola scriptura en sola fide ingegaan het),[24] maar die meeste van sy volgelinge het hierdie poging verwerp.

Hierdie boeke is egter laaste in die Duitse Lutherse Bybel ingedeel. Daarbenewens het Luther die boeke wat later die Deuterokanoniek genoem is, na 'n afdeling wat hy die Apokriewe genoem het, verskuif.

Protestantse kanon wysig

Baie moderne Protestante gebruik op die volgende vier "Kriteria vir Kanonisiteit" om die keuse van boeke wat in  die nuwe Testament opgeneem is, te regverdig: (Hierdie idees is egter nie tot die Protestantse teologie beperk nie, maar word ook deur ander Christelike tradisies gebruik.)

  1. Apostoliese oorsprong — tekste toegeskryf aan en gebaseer op die prediking/onderrig van die eerste apostels (of hulle metgeselle)
  2. Universele erkenning — tekste wat deur al die groot Christelike gemeenskappe in die antieke wêreld (teen die einde van die 4de eeu) erken is; sowel as die aanvaarde kanon deur die Joodse  (vir die Ou Testament).
  3. Liturgiese gebruik — tekste wat in die openbaar voorgelees is wanneer die vroeë Christelike gemeenskappe vir Nagmaal (weeklikse eredienste) vergader het.
  4. Konsekwente boodskap – 'n teologiese beskouing wat soortgelyk aan of aanvullend tot die ander aanvaarde Christelike geskrifte is.[25]

In praktyk aanvaar die meeste Protestante die Joodse Tanak as die Ou Testament en die vroeë Kerk se kanon as die Nuwe Testament.

Kanons van die verskillende Christelike tradisies wysig

Ou Testament wysig

Al die vernaamste Christelike tradisies aanvaar die Hebreeuse protokanon in sy geheel as Goddelik geïnspireerd en gesaghebbend. Daarbenewens het hierdie tradisies, met uitsondering van die Protestante, verskeie deuterokanonieke boeke bygevoeg. In 'n paar Protestantse Bybels – veral die Engelse King James en die Lutherse Bybel – is baie van hierdie deuterokanonieke boeke egter wel as deel van die tradisie in 'n afdeling genaamd die "Apokriewe" behou.

Nuwe Testament wysig

Onder die verskeie Christelike denominasies is die Nuwe Testamentiese kanon 'n algemeen ooreengekome lys van die 27 boeke. Die volgorde waarin hierdie boeke verskyn, mag egter van tradisie tot tradisie verskil.

Die kanons van die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae wysig

 
'n 21ste-eeuse voorstelling van die Goue Plate met die Urim en Tummim.

Die Standaardwerke van Die Kerk van Jesus Christus van die Heiliges van die Laaste Dae (Mormone) bestaan uit verskeie boeke wat 'n oop skriftuurlike kanon vorm, en sluit die volgende in:

Die Standaardwerke word as 'n enkele boekband genaamd 'n "Viervoudige Kombinasie" of as twee afsonderlike boeke, naamlik die Bybel en 'n "Drievoudige Kombinasie" (die ander drie boeke) gedruk en versprei.

Sien ook wysig

Notas wysig

  1. ↑ The LDS Church uses the King James Version (KJV) in English-speaking countries; other versions are used in non-English speaking countries.

Verwysings wysig

  1. ↑ Ulrich, Eugene (2002). "The Notion and Definition of Canon". In McDonald, L. M.; Sanders, J. A. (reds.). The Canon Debate. Hendrickson Publishers. pp. 29, 34. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  2. ↑ Ulrich (2002), bl. 28.
  3. ↑ McDonald, L. M.; Sanders, J. A. (2002). "Introduction". The Canon Debate. Hendrickson Publishers. p. 13. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  4. ↑ Athanasius.
  5. ↑ Maloney, James (2013). Aletheia Eleutheroo: Truth Warriors of the Supernatural: Establishing the Glory of the Godhead. WestBowPress. p. 22. ISBN 978-1-4908-0044-8. […] the science of determining which books of the Bible were truly inspired and which were not is called canonology.
  6. ↑ For the number of books of the Hebrew Bible see: Darshan, G. (2012). "The Twenty-Four Books of the Hebrew Bible and Alexandrian Scribal Methods". In Niehoff, M. R. (red.). Homer and the Bible in the Eyes of Ancient Interpreters: Between Literary and Religious Concerns. Leiden: Brill. pp. 221–244.
  7. ↑ McDonald & Sanders (2002), bl. 4.
  8. ↑ Blenkinsopp, Joseph (2002). "The Formation of the Hebrew Canon: Isaiah as a Test Case". In McDonald, L. M.; Sanders, J. A. (reds.). The Canon Debate. Hendrickson Publishers. p. 60.
  9. ↑ 9,0 9,1 "Samaritans". Jewish Encyclopedia. JewishEncylopedia.com. 1906.
  10. ↑ VanderKam, James C. (2002). "Questions of Canon through the Dead Sea Scrolls". In McDonald, L. M.; Sanders, J. A. (reds.). The Canon Debate. Hendrickson Publishers. p. 94.
  11. ↑ Sanders, J. A. (2002). "The Issue of Closure in the Canonical Process". In McDonald, L. M.; Sanders, J. A. (reds.). The Canon Debate. Hendrickson Publishers. p. 259. ... the so-called Septuagint was not in itself formally closed.
  12. ↑ Ferguson, Everett (2002). "Factors leading to the Selection and Closure of the New Testament Canon". In McDonald, L. M.; Sanders, J. A. (reds.). The Canon Debate. Hendrickson Publishers. pp. 302–3 {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  13. ↑ Metzger, Bruce (1997). The Canon of the New Testament. Oxford University Press. p. 98. The question whether the Church's canon preceded or followed Marcion's canon continues to be debated. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  14. ↑ 14,0 14,1 von Harnack, Adolf (1914). "Appendix VI". Origin of the New Testament.
  15. ↑ Both points taken from de Jonge, H. J. (2003). "The New Testament Canon". In de Jonge, H. J.; Auwers, J. M. (reds.). The Biblical Canons. Leuven University Press. p. 315.
  16. ↑ Ackroyd, P. R.; Evans, C. F., reds. (1970). The Cambridge History of the Bible, Vol. 1. Cambridge University Press. p. 308.{{cite book}}: CS1 maint: ref duplicates default (link)
  17. ↑ Prat, Ferdinand (1911).
  18. ↑ Lindberg, Carter (2006). A Brief History of Christianity. Blackwell Publishing. p. 15. ISBN 1-4051-1078-3.
  19. ↑ Brakke, David (1994). "Canon Formation and Social Conflict in Fourth Century Egypt: Athanasius of Alexandria's Thirty Ninth Festal Letter". Harvard Theological Review. 87 (4): 395–419.
  20. ↑ Ekonomou, Andrew J. (2007). Byzantine Rome and the Greek Popes. Lexington Books. p. 222. ISBN 978-0-7391-1977-8..
  21. ↑ McDonald, L. M.; Sanders, J. A. (2002). "Appendix D-2". The Canon Debate. Hendrickson Publishers. Note 19. Revelation was added later in 419 at the subsequent synod of Carthage.
  22. ↑ Ferguson (2002), bl. 320; Bruce, F. F. (1988). The Canon of Scripture. Intervarsity Press. p. 230. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  23. ↑ Bruce (1988), bl. 225.
  24. ↑ "German Bible Versions". Bible Research. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Oktober 2019. Besoek op 20 Junie 2016.
  25. ↑ Just, Felix. "The New Testament Canon" (in Engels). Catholic Resources. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Oktober 2019. Besoek op 3 Februarie 2012.

Algemene verwysings wysig

  • Ante-Nicene Fathers. Eerdmans Press.
  • Lightfoot, Joseph; Harmer, John; Holmes, Michael, reds. (1992). The Apostolic Fathers. Barker Book House. ISBN 978-0-8010-5676-5.
  • Encyclopedia of the Early Church. Oxford.
  • Beckwith, R. T. (1986). The Old Testament Canon of the New Testament Church and Its Background in Early Judaism. Eerdmans Publishing Company. ISBN 978-0-8028-3617-5.
  • Davis, L. D. (1983). The First Seven Ecumenical Councils (325-787): Their History and Theology. Liturgical Press. ISBN 978-0-8146-5616-7.
  • Ferguson, Everett. Encyclopedia of Early Christianity.
  • Fox, Robin Lane (1992). The Unauthorized Version: Truth and Fiction in the Bible. Penguin Books.
  • Gamble, Harry Y. (2002). The New Testament Canon: Its Making and Meaning. Wipf & Stock Publishers. ISBN 1-57910-909-8.
  • Hennecke-Schneemelcher. NT Apocrypha
  • Jurgens, W. A. Faith of the Early Fathers.
  • Sundberg, Albert (1964). The Old Testament of the Early Church. Harvard Press.

Verdere leesstof wysig

  • Barnstone, Willis (ed.) (1984). The Other Bible: Ancient Alternative Scriptures. HarperCollins. ISBN 978-0-7394-8434-0.
  • Childs, Brevard S. (1984). The New Testament as Canon: An Introduction. SCM Press. ISBN 0-334-02212-6.
  • McDonald, Lee Martin (2009). Forgotten Scriptures. The Selection and Rejection of Early Religious Writings. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-23357-0.
  • McDonald, Lee Martin (1988). The Formation of the Christian Biblical Canon. Abingdon Press. ISBN 0-687-13293-2.
  • McDonald, Lee Martin (2000). Early Christianity and Its Sacred Literature. Hendrickson Publishers. ISBN 1-56563-266-4.
  • McDonald, Lee Martin (2007). 'The Biblical Canon: Its Origin, Transmission, and Authority. Hendrickson Publishers. ISBN 978-1-56563-925-6.
  • Souter, Alexander (1954). The Text and Canon of the New Testament. 2nd ed. Studies in Theology, No. 25. London: Duckworth.
  • Stonehouse, Ned Bernhard (1929). The Apocalypse in the Ancient Church: A Study in the History of the New Testament Canon. Oosterbaan & Le Cointre.
  • Taussig, Hal (2013). A New New Testament: A Bible for the 21st Century Combining Traditional and Newly Discovered Texts. Houghton Mifflin Harcourt.
  • Wall, Robert W.; Lemcio, Eugene E. (1992). The New Testament as Canon: A Reader in Canonical Criticism. JSOT Press. ISBN 1-85075-374-1.
  • Westcott, Brooke Foss. (1875). A General Survey of the History of the Canon of the New Testament. 4th ed. London: Macmillan.

Eksterne skakels wysig

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Bybelse_kanon&oldid=2559625"