Calvinia
Calvinia is 'n dorp in die provinsie Noord-Kaap (Suid-Afrika), wat as die ekonomiese sentrum van die noord-westelike Kaap dien. Die dorp is 70 km oos van Nieuwoudtville. In die noordooste lê die Aasvoëlkopvlakte.
Calvinia | |
|---|---|
 Calvinia | |
  Calvinia Calvinia se ligging in Noord-Kaap | |
| Koördinate: 31°28′30″S 19°46′22″O / 31.47500°S 19.77278°OKoördinate: 31°28′30″S 19°46′22″O / 31.47500°S 19.77278°O | |
| Land |  Suid-Afrika |
| Provinsie | Noord-Kaap |
| Distrik | Namakwa |
| Munisipaliteit | Hantam |
| Stigting | 1851[1] |
| Oppervlak | |
| • Totaal | 154,47 km2 (59,64 vk. myl) |
| Hoogte | 987 m (3 238 ft) |
| Bevolking (2011)[2] | |
| • Totaal | 9 680 |
| • Digtheid | 63/km2 (160/vk. myl) |
| Rasverdeling (2011) | |
| • Wit mense | 11.8% |
| • Indiërs/Asiërs | 0.8% |
| • Bruin mense | 83.0% |
| • Swart mense | 3.6% |
| • Ander | 0.9% |
| Taal (2011) | |
| • Afrikaans | 96.9% |
| • Engels | 1.3% |
| • Ander | 1.8% |
| Poskode (strate) | 8190 |
| Skakelkode | 027 |
Geskiedenis wysig
Die dorp is in 1848 op die plaas Hoogekraal van veldkornet A. van Wyk gestig en is genoem na Johannes Calvyn. Jare lank was die nuwe dorp die enigste nedersetting in die omgewing. Tydens nagmaaltyd het tot 500 waens en karre hier versamel.
Die eerste veeboer-baanbrekers het die Hantam, soos die omgewing vandag bekendstaan, 'n Afrikaanse vervorming van die Khoi-samestelling !Han ‡ami wat "rooiuintjiesberg" beteken, omstreeks 1744 bereik toe hulle hierheen getrek het agter hul skape aan. Aanvanklik was die naaste kerke dié van Swartland (op Malmesbury) en Tulbagh. Die boere wat hulle in die omgewing kom vestig het, moes indertyd oor 'n afstand van meer as 300 km reis om Nagmaal- of doopgeleenthede by te woon. Dié afstand is in 1826 met amper 200 km verkort deur die stigting van die gemeente Clanwilliam.
Dr. William Robertson, wat van 1832 tot 1833 die eerste leraar van Clanwilliam was en na wie die dorp Robertson genoem is, het kort ná sy aankoms die eerste huisbesoek in die geskiedenis in die Berg- en Langvalleiwyk gehou. Daarna het die wyke Olifantsrivier (waar Citrusdal eers in 1916 as 'n afsonderlike gemeente sou afstig), Troe-Troe (Vanrhynsdorp, 1877), Hantam, Onder-Roggeveld en Bokkeveld gehou. Hoewel daar steeds die toegewydes was, het dr. Robertson dit betreur dat "die sedeloosheid in enige dele van die distrik sterk die oorhand geneem het, en dat 'n mens dus verplig sal wees om streng maatreëls daaromtrent te gebruik".
Ds. E.F.H. de Roubaix, dr. Robertson se opvolger op Clanwilliam van 1833 tot 1843, het onvermoeid gepreek, siekes besoek, geskille uit die weg probeer ruim en ontsaglike opofferings gedoen en ontberings trotseer op sy baie en uitgebreide huisbesoekreise na die Sandveld (Graafwater, Leipoldtville), Benede-Olifantsrivier (Citrusdal), die Hardeveld (Nuwerus), Namakwaland (Garies, Springbok), Bokkeveld, Hantam en Onder-Roggeveld. Hy het honderde kinders gedoop, honderde jong mense en selfs bejaardes aangeneem, honderde pare in die huwelik bevestig en altyd die gemeentelede aangespoor om die sakramente liewer in die kerk op Clanwilliam te laat bedien. Op een so 'n besoek deur die Hantamwyk is 46 kinders gedoop, 11 lidmate aangeneem (onder wie 'n hoogs bejaarde) en 'n pragtige bedrag vir die uitbreiding van die Koninkryk ingesamel.
Omstreeks 1837 het die kerkraad die beleid om diens aan die lidmate op die uithoeke te lewer, wou omkeer sodat die lidmate self met hul behoeftes na die kerk moes kom. Vandaar die besluit dat die in die wyke Bo-Olifantsrivier, Berg- en Langvlei en Mond-van-Olifantsrivier geen kinders op huisbesoek gedoop sou word nie; en in die wyke Onder-Bokkeveld, Onder-Roggeveld, Kamiesberg, Namakwaland en Hardeveld net in die allerdringendste omstandighede lidmate aangeneem sou word. Dié beleid het ongetwyfeld die behoefte aan afstigting van nuwe gemeentes voelbaarder gemaak. Ds. De Roubaix het self by meer as een geleentheid die afstigting van die Hantamwyk as 'n dringende behoefte gestel.
Nadat ds. De Roubaix Clanwilliam in 1843 verlaat het weens vier ernstige klagtes deur twee kerkraadslede, onder meer van drankmisbruik, die mishandeling van sy vrou en owerspel, is ds. P.K. Albertyn in Mei 1844 aangestel as tydelike leraar. Hy was net vier maande daar werksaam, maar het hom tog in dié kort tyd bemind gemaak. 'n Blywende verandering uit sy kort dienstyd, was dat Sondag as troudag vervang is deur Maandag.
Ná ds. Albertyn se vertrek is ds. H.L. de Villiers op 23 Februarie 1845 in die gemeente bevestig. Sy taak is enigsins vergemaklik deur die stigting van Clanwilliam se eerste dogtergemeente, naamlik Hantam, op 5 April 1847. Dit was die verwesenliking van die ideaal waarvoor ds. De Roubaix hom sedert 1837 beywer het en herhaaldelik by die Ring gepleit het.
Die stigtingsvergadering is op 19 Januarie 1847 op die plaas Tygerhoek gehou onder voorsitterskap van ds. J.C. Le Febre Moorrees, die vader van prof. Adriaan Moorrees van die Stellenbosse Kweekskool en die man na wie Moorreesburg genoem is omdat die gemeente tydens sy land dienstyd op Malmesbury van Swartland afgestig is. Ook die afgestigte gemeente was ontsaglike groot; daarom het in later jare die gemeentes Nieuwoudtville, Brandvlei (albei 1897), Loeriesfontein (1935) en Calvinia-Hantam (1962) afgestig.
Die spoorlyn het die dorp in 1917 bereik.
Distrik wysig
Die dorp is ook een van die belangrikste sentrums van wolproduksie in Suid-Afrika.
'n Astroïed, wat op 26 Mei 1932 deur die Suid-Afrikaanse sterrekundige Cyril V. Jackson in Johannesburg ontdek is, is na die dorp Calvinia vernoem.
Besienswaardighede wysig
Calvinia se sinagoge met sy kenmerkende art-déco-boustyl verwys na die belangrike rol wat Joodse inwoners vroeër in die gebied gespeel het. Die gebou huisves nou die Calviniamuseum. Calvinia is bekend vir sy Groot Posbus en die Hantamhuis.
Bekende boorlinge wysig
- Ds. Adriaan Hofmeyr, 1854 – predikant in die NG Kerk.
- Koos Strauss, 1900 – leier van die Verenigde Party.
- Anna M. Louw, 1913 – Afrikaanse skrywer.
- Rona Rupert, 1934 - Afrikaanse skrywer.
- Charles Fryer, 1946, – 'n Suid-Afrikaanse digter en uitgewer.
- Wilhelm Steenkamp, 1985 – Suid-Afrikaanse rugbyspeler.
Sien ook wysig
Verwysings wysig
- Erasmus, B.P.J. (1995). Op Pad in Suid-Afrika. Jonathan Ball Uitgewers. ISBN 1-86842-026-4.
- ↑ "Chronological order of town establishment in South Africa based on Floyd (1960:20-26)" (PDF) (in Engels). pp. xlv–lii. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 13 Julie 2019. Besoek op 9 Junie 2017.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 "Hoofplek Calvinia". Sensus 2011.