Wikipedia

Ferruccio Busoni

Ferruccio Busoni (1 April 1866 – 27 Julie 1924) was 'n Italiaanse komponis, pianis, dirigent, skrywer en pedagoog. Hy staan veral bekend vir sy verwerkings van J.S. Bach se musiek. Sy internasionale loopbaan en reputasie het daartoe gelei dat hy nou saamgewerk het met baie van die voorste musikante, kunstenaars en literêre figure van sy tyd. Hy was 'n gesogte instrukteur in klavier en komposisie.

Busoni in 1913

Busoni was van jongs af 'n uitstekende, tog soms kontroversiële pianis. Hy het aan die Universiteit van Musiek en Uitvoerende Kunste, Wene (Weense konservatorium) en daarna onder Wilhelm Mayer en Carl Reinecke gestudeer. Na kort tydperke waartydens hy in Helsinki, Boston en Moskou onderrig gegee het, het hy hom gewy aan komposisie en onderrig en getoer as virtuus pianis in Europa en die Verenigde State. Sy geskrifte oor musiek was invloedryk en het nie net estetika behandel nie, maar ook mikrotone en ander innoverende onderwerpe. Hy was vanaf 1894 in Berlyn gebaseer, maar het 'n groot deel van die Eerste Wêreldoorlog in Switserland deurgebring.

Hy het in sy vroeë jare in 'n laat romantiese styl begin komponeer, maar na 1907, toe hy sy Skets van 'n Nuwe Estetika van Musiek gepubliseer het, het hy 'n meer individuele styl ontwikkel, dikwels met elemente van atonaliteit. Sy besoeke aan Amerika het gelei tot belangstelling in Noord-Amerikaanse inheemse melodieë, welke in sommige van sy werke weerspieël word. Sy komposisies sluit in klavierwerke, waaronder 'n monumentale Klavierconcerto, en verwerkings van andere se werke, veral J.S. Bach (uitgegee as die Bach-Busoni Uitgawes). Hy het ook kamermusiek, sang- en orkeswerke en operas geskryf – waarvan een, Doktor Faust, onvoltooid gelaat is toe hy in Berlyn op 58-jarige ouderdom oorlede is.

Biografie wysig

Vroeë loopbaan wysig

 
Busoni in 1877

Ferruccio Dante Michelangiolo Benvenuto [lower-roman 1] is op 1 April 1866 in die Toskaanse dorp van Empoli gebore as die enigste kind van twee professionele musikante, Ferdinando, 'n klarinettis, en Anna (gebore Weiss), 'n pianis. Kort daarna verhuis die gesin na Trieste. Ferruccio was 'n wonderkind, wat grootliks deur sy vader geleer is, en het op sewejarige ouderdom begin opvoerings gee en komponeer. In 'n outobiografiese opmerking lewer hy kommentaar: "My vader het min van die klavier geweet en was wisselvallig wat sy ritme betref, en derhalwe het hy vir sy tekortkominge vergoed met 'n onbeskryflike kombinasie van energie en erns."[2] Busoni het op 24 November 1873 sy debuut as pianis in 'n konsert saam met sy ouers by die Schiller-Verein in Triëst gemaak met die eerste beweging van Mozart se Klaviersonate No. 16 in C Majeur asook met stukke van Schumann en Muzio Clementi.[3] Sy werk is op kommersiële vlak bevorder deur sy ouers met 'n reeks verdere konserte. Busoni het later van hierdie tydperk gesê: "Ek het nooit 'n jeug gehad nie."[4] In 1875 het hy sy konsertdebuut gemaak met die speel van Mozart se Klavierconcerto No. 24.[5]

Busoni het vanaf die ouderdom van nege tot elf jaar met behulp van 'n beskermheer aan die Universiteit van Musiek en Uitvoerende Kunste, Wene (Weense konservatorium) studeer. Sy eerste opvoerings in Wene is goed ontvang deur die kritikus Eduard Hanslick.[6] In 1877 het Busoni vir Liszt hoor speel en is hy voorgestel aan die komponis, wat sy vaardigheid bewonder het.[7] In die volgende jaar het Busoni 'n Concerto vir klavier en Strykkwartet gekomponeer wat uit vier dele bestaan. Nadat hy Wene verlaat het, het hy 'n kort rukkie in Graz onder die komponis Wilhelm Mayer studeer en 'n opvoering van sy eie komposisie, die Stabat Mater (Op. 55 in die komponis se eie nommervolgorde) BV 119, (nou verlore) in 1879 gedirigeer. Ander vroeë stukke is ook in die tyd gepubliseer, insluitend toonsettings van die Ave Maria (Opp. 1 en 2; BV 67) en enkele klavierstukke.[6]

 
Busoni omstreeks 1886

Hy is in 1881 verkies tot die Accademia Filharmonica van Bologna, wat hom die jongste persoon sedert Mozart gemaak het aan wie die eer te beurt geval het.[8] In die middel 1880's was Busoni in Wene gevestig, waar hy vir Karl Goldmark ontmoet het en gehelp het om die stempartituur voor te berei vir Goldmark se opera getiteld Merlin uit 1886. Hy het ook vir Johannes Brahms ontmoet, aan wie hy twee stelle klavierétudes opgedra het. Brahms het vir Busoni aanbeveel om studies in Leipzig saam met Carl Reinecke te onderneem.[6] In hierdie tydperk het Busoni homself onderhou deur opvoerings te gee, asook deur die finansiële steun van 'n beskermheer, die Baronin von Tedesco. Hy het ook voortgegaan om te komponeer en het sy eerste poging aangewend vir 'n opera getiteld, Sigune, waaraan hy van 1886 tot 1889 gewerk het voordat hy dit laat vaar het.[9] Hy het beskryf hoe hy, geldloos in Leipzig, 'n beroep op die uitgewer Schwalm gedoen het om sy komposisies te neem. Schwalm het nie die aanbod aanvaar nie, maar gesê dat hy 'n fantasie wat gebaseer is op Peter Cornelius se opera Die Barbier van Baghdad vir vyftig Duitse mark sou aanvra, met 'n verdere honderd mark na voltooiing daarvan. Die volgende oggend het Busoni by Schwalm se kantoor opgedaag, en terwyl hy die voltooide werk oorhandig, vir 150 mark gevra en gesê: "Ek het van negeuur in die nag tot halfvier sonder 'n klavier gewerk, en sonder voorafgaande kennis oor die opera."[10]

Helsingfors, Moskou en Amerika (1888–1893) wysig

 
Busoni omstreeks 1900

In 1888 het die musikoloog Hugo Riemann vir Busoni aanbeveel by Martin Wegelius, die direkteur van die Sibelius Akademie (Instituut vir Musiek) in Helsingfors (nou Helsinki, Finland, toe deel van die Russiese Ryk), vir die vakante pos as gevorderde klavierinstrukteur. Dit sou Busoni se eerste permanente pos wees.[11] Onder sy kollegas en medewerkers was daar die dirigent en komponis Armas Järnefelt, die skrywer Adolf Paul en die komponis Jean Sibelius, met wie hy 'n voortgesette vriendskap sou smee.[12] Paul beskryf Busoni in hierdie tyd as " 'n klein, skraal Italianer met 'n baard, grys oë, jonk en vrolik, met … 'n klein ronde keps wat trots sit op sy dik krulhare".[13]

Busoni het tussen 1888 en 1890 ongeveer dertig klavieropvoerings en kamerkonserte in Helsingfors gegee;[14] Onder sy komposisies in hierdie tydperk was 'n stel Finse volksliedjies vir klavierduet (Op. 27).[15] In 1889, terwyl op besoek was aan Leipzig, het hy 'n opvoering voor die orrel gehoor van Bach se Toccata en Fuga in D mineur, BWV 565, en is hy deur sy leerling Kathi Petri — die moeder van sy toekomstige leerling Egon Petri, toe nog net vyf jaar oud, oorgehaal om dit te transkribeer vir klavier. Busoni se biograaf Edward Joseph Dent skryf soos volg: "Dit was nie slegs die begin van [sy] verwerkings nie, maar … die begin van daardie styl van pianoforte spel en tegniek wat geheel en al [Busoni se] skepping was."[16] In Maart van dieselfde jaar het Busoni teruggekeer na Helsingfors en sy toekomstige vrou, Gerda Sjöstrand, die dogter van die Sweedse beeldhouer Carl Eneas Sjöstrand, ontmoet en binne 'n week aan haar verloof geraak. Hy het sy werk Kultaselle (Afrikaans: "Aan die geliefde") vir tjello en klavier vir haar gekomponeer (BV 237; in 1891 gepubliseer sonder 'n opusnommer).[17]

In 1890 publiseer Busoni sy eerste uitgawe van Bach-werke.[18] In dieselfde jaar het hy die prys vir komposisie gewen met sy Konzertstück vir klavier en orkes Op. 31a (BV 236), tydens die eerste Anton Rubinstein-kompetisie wat deur Anton Rubinstein self geïnisieer is by die St. Petersburg Konservatorium.[19] As gevolg hiervan is hy genooi om 'n besoek aan die Moskouse Konservatorium te bring. Gerda het by hom aangesluit en hulle is dadelik getroud.[20] Sy eerste konsert in Moskou, waartydens hy Beethoven se Klavierconcerto nr. 5 (Keiser) opgevoer het, is hartlik ontvang. Maar Moskou het die Busoni's egter nie welgeval nie, beide om finansiële sowel as professionele redes; Busoni het uitgesluit gevoel vanweë sy nasionalistiese Russiese kollegas. Toe Busoni dus 'n uitnodiging van William Steinway ontvang het om les te gee aan die New England Conservatory of Music in Boston, was hy bly om van die geleentheid gebruik te maak, veral omdat die dirigent van die Boston Simfonieorkes op daardie stadium Arthur Nikisch was, wat hy reeds sedert 1876 geken het toe hulle saam opgetree het tydens 'n konsert in Wene.[21]

Busoni se eerste seun, Benvenuto (bekend as Benni), is in 1892 in Boston gebore, maar die ervaring van Busoni aan die New England Conservatory was onbevredigend. Hy het na 'n jaar bedank en 'n reeks opvoerings regoor die Oostelike VSA van stapel gestuur.[22]

Berlyn, 1893–1913: " 'n Nuwe epog" wysig

Busoni het in April 1893 die Berlynse première van Giuseppe Verdi se opera Falstaff bygewoon. Die resultaat daarvan was dat hy 'n herevaluering van die potensiaal van Italiaanse musikale tradisies op homself geneem het, welke hy tot dusver geïgnoreer het ten gunste van die Duitse tradisies, en veral die modelle van Brahms en die orkestegnieke van Liszt en Wagner.[23] Busoni het onmiddellik begin met die opstel van 'n brief aan Verdi (hy het egter nooit die moed gehad om dit te stuur nie), waarin hy hom aanspreek as "Italië se voorste komponis" en "een van die edelste persone van ons tyd", en waarin hy het verduidelik dat Falstaff in my so 'n rewolusie van gees uitgelok het dat ek … die begin van 'n nuwe tydvak in my artistieke lewe uit daardie tyd kan naspoor."'[24]

In 1894 vestig Busoni hom in Berlyn, wat hy voortaan as sy tuisbasis beskou, behalwe gedurende die jare rondom Eerste Wêreldoorlog. Hy het vroeër onsimpatiek teenoor die stad gevoel: in 'n brief aan Gerda uit 1889 het hy dit beskryf as "hierdie Joodse stad wat ek haat, irriterend, ledig, arrogant, parvenu" .[25] [lower-roman 2] Die stad het vinnig gegroei wat sy bevolking en invloed gedurende hierdie tyd betref en was vasbeslote om as die musikale hoofstad van die verenigde Duitsland bekend te staan,[31] maar soos Busoni se vriend, die Engelse komponis Bernard van Dieren op gewys het, was "internasionale virtuose wat om praktiese redes Berlyn as woonplek gekies het nie soseer aangedaan met vrae oor aansien nie", en vir Busoni [sou die] stad se ontwikkeling as "die middelpunt van die musiekbedryf 'n atmosfeer ontwikkel wat [Busoni] meer verafsku het as die diepste poel van stilstaande konvensie."[32]

Berlyn was 'n uitstekende basis vir Busoni se Europese toere. Soos in die vorige twee jaar in die VSA, was die komponis vir sy bestaan afhanklik van uitputtende maar produktiewe toere as klaviervirtuoos; daarbenewens het hy aansienlike bedrae aan sy ouers oorgedra, wat steeds van sy inkomste afhanklik was. Busoni se styl as pianis het aanvanklik die wenkbroue laat lig in sommige van die Europese musieksentrums. Sy eerste konserte in Londen in 1897 het gemengde kommentaar gelewer. The Musical Times het berig dat sy "aanvanklike spel die opregte amateurs [d.w.s. musiekliefhebbers] irriteer het deurdat hy 'n bespotting van een van Bach se meesterlike orrelpreludes en fugas gemaak het maar dat hy dit reggestel het deur 'n interpretasie van Chopin se Études wat ongelyk, maar oor die algemeen interessant was ".[33] In Parys het die kritikus Arthur Dandelot gesê: "hierdie kunstenaar beskik beslis oor groot eienskappe van tegniek en sjarme", maar hy het egter ten sterkste beswaar gemaak teen sy toevoeging van chromatiese gedeeltes tot dele van Liszt se St. François de Paule marchant sur les flots.[34]

Busoni se internasionale reputasie het vinnig gestyg, en hy het gereeld in Berlyn en ander Europese hoofstede en streeksentrums (insluitend Manchester, Birmingham, Marseilles, Florence en vele Duitse en Oostenrykse stede) opgetree, sowel as om terug te keer na Amerika vir vier besoeke tussen 1904 en 1915.[35] Hierdie reise het daartoe gelei dat Dieren hom " 'n musikale Ishmael" (na die Bybelse swerwer) genoem het.[36] Die musikoloog Antony Beaumont beskou Busoni se ses Liszt-opvoerings in Berlyn uit 1911 as die hoogtepunt van sy voor-oorlogse loopbaan as pianis.[37]

Busoni se verpligtinge as uitvoerder het sy kreatiewe vermoë gedurende hierdie tydperk ietwat versmoor: in 1896 skryf hy "Ek het groot sukses as pianis, die komponis is teenswoordig verberg."[38] Sy monumentale Klavierconcerto (die vyf bewegings daarvan duur langer as 'n uur en sluit 'n manlike koor in) is geskryf tussen 1901 en 1904.[39] In 1904 en 1905 skryf die komponis sy Turandot Suite as insidentele musiek tot Carlo Gozzi se gelyknamige toneelstuk.[40] 'n Groot projek wat in hierdie tyd aangepak is, was die opera Die Brautwahl, gebaseer op 'n verhaal van E. T. A. Hoffmann, en wat die eerste keer opgevoer is (tydens 'n louwarm ontvangs) in Berlyn in 1912.[41] Busoni het ook solo-klavierwerke begin komponeer wat duidelik 'n meer volwasse styl openbaar, waaronder die Elegies (BV 249; 1907), die suite An die Jugend (BV 252; 1909) en die eerste twee klavier sonatinas, BV 257 (1910) en BV 259 (1912) .[42]

In 'n reeks konserte in Berlyn tussen 1902 en 1909, beide as pianis en dirigent, het Busoni veral kontemporêre musiek van buite Duitsland bevorder (alhoewel hy kontemporêre musiek vermy het, behalwe sy eie, in sy solo-uitvoerings).[43] Die reeks, wat in die "Beethovensaal" gehou is, het Duitse musiekpremières van Edward Elgar, Sibelius, César Franck, Claude Debussy, Vincent d'Indy, Carl Nielsen en Béla Bartók ingesluit. Die konserte het ook premières ingesluit van sommige van Busoni se eie werke uit die tydperk, waaronder die klavierconcerto in 1904, waarin hy die solis onder dirigent Karl Muck was; in 1905 sy Turandot Suite en, in 1907, sy Komedie Ouverture.[44] Musiek van ouer meesters is ingesluit, maar soms met 'n onverwagse draai. Byvoorbeeld, Beethoven se Derde Klavierkonsert met die eksentrieke eerste beweging-kadense van Charles-Valentin Alkan (wat verwysings na Beethoven se Vyfde simfonie bevat).[45][46] Die konserte het baie publisiteit gewek, maar aggressiewe kommentaar by kritici ontlok. Couling het voorgestel dat die programmering van die konserte "oor die algemeen beskou is as uitlokking".[47]

Gedurende die periode het Busoni onderrig gegee tydens meesterklasse in Weimar, Wene en Basel. In 1900 is hy deur Charles Alexander, groothertog van Sakse-Weimar-Eisenach genooi om 'n meesterklas vir vyftien jong virtuose te lei. Hierdie konsep was vir Busoni meer aangenaam as om formeel in 'n konservatorium onderrig te gee: die seminare van twee keer per week was suksesvol en is in die volgende jaar herhaal. Onder sy leerlinge was Maud Allan, wat later bekend geword het as danser en 'n vriend van die komponis gebly het.[48] Sy ervaring in Wene in 1907 was minder bevredigend, hoewel Ignaz Friedman, Leo Sirota, Louis Gruenberg, Józef Turczyński en Louis Closson onder sy meer lonende leerlinge getel het; Busoni se klavieralbum, "An Die Jugend" uit 1909, bevat stukke wat aan die laasgenoemde vier opgedra is. Maar argumente met die Direktoraat van die Weense konservatorium, onder wie se vaandel die klasse gehou is, het die atmosfeer versuur.[49] In die herfs van 1910 het Busoni meesterklasse aangebied en ook 'n reeks uitvoerings in Basel gespeel.[50]

In die jare voor die Eerste Wêreldoorlog het Busoni sy kontakte in die kunswêreld in die algemeen sowel as onder musikante geleidelik uitgebrei. Arnold Schoenberg, met wie Busoni sedert 1903 in korrespondensie was, het hom in 1911 in Berlyn gevestig, gedeeltelik as gevolg van Busoni se voorspraak namens hom. In 1913 het Busoni in sy eie woonstel 'n privaat opvoering van Schoenberg se Pierrot Lunaire gereël waarby onder andere Willem Mengelberg, Edgard Varèse en Artur Schnabel teenwoordig was.[51] In Parys in 1912 het Busoni vergaderings gehad met Gabriele D'Annunzio, wat samewerking in 'n ballet of opera voorgestel het.[52] Hy het ook die Futuristiese kunstenaars Filippo Tommaso Marinetti en Umberto Boccioni ontmoet.[53]

Die Eerste Wêreldoorlog en Switserland (1913–1920) wysig

 
Portret van Busoni deur Umberto Boccioni, 1916 (in die versameling van die Galleria Nazionale d'Arte Moderna, Rome)

Na 'n reeks konserte in Noord-Italië in die lente van 1913, is Busoni die regisseurskap van die Liceo Rossini in Bologna aangebied. Hy het onlangs na 'n woonstel in Viktoria-Luise-Platz in Schöneberg, Berlyn verhuis, maar het die aanbod aangeneem en was van plan om sy somers in Berlyn deur te bring. Die plasing was onsuksesvol. Bologna was kultureel onderontwikkeld, ondanks terloopse besoeke van glanspersoonlikhede soos Isadora Duncan. Busoni se klavierleerlinge was nie talentvol nie, en hy het gedurig met die plaaslike owerhede gestry. Na die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog in Augustus 1914, het hy 'n jaar afwesigheid gevra om tydens 'n Amerikaanse toer te speel; in werklikheid sou hy nooit weer terugkeer nie. Feitlik sy enigste permanente prestasie by die skool was die modernisasie van die skool se ablusiegeriewe.[54] Hy het egter gedurende hierdie tyd 'n concertante werk vir klavier en orkes gekomponeer, bekend as die Indiaanse Fantasie. Die stuk is gebaseer op melodieë en ritmes van verskillende Amerikaanse Indiaanstamme; Busoni het hulle ontleen aan 'n boek wat hy van sy voormalige leerling, die etnomusikoloog Natalie Curtis, ontvang het tydens sy toer in 1910 deur die VSA. Die werk is in Maart 1914 in Berlyn, met Busoni as die solis die eerste keer opgevoer.[55]

Van Junie 1914 tot Januarie 1915 was Busoni in Berlyn. As 'n boorling van 'n neutrale land (Italië) wat in Duitsland woon, was Busoni aanvanklik nie baie bekommerd oor die uitbreek van die oorlog nie. Gedurende hierdie tydperk het hy ernstig begin werk aan die libretto vir sy voorgestelde opera Doktor Faust. In Januarie 1915 vertrek hy na 'n konserttoer deur die VSA, wat sy laaste besoek daar sou wees. Gedurende hierdie tyd het hy voortgegaan met die werk aan sy Bach-uitgawe, insluitend sy weergawe van die Goldberg Variasies.[56] Met die terugkeer van die komponis in Europa het Italië reeds die oorlog betree. Busoni het derhalwe verkies om vanaf 1915 uit Switserland te werk. In Zürich het hy plaaslike ondersteuners gevind in Volkmar Andreae (dirigent van die Tonhalle Orkes) en Philipp Jarnach. Sy vriend José Vianna da Motta het in hierdie tyd ook in Genève klavierlesse gegee. Andreae het gereël dat Busoni konserte saam met sy orkes gee.[57] Jarnach, wat 23 was toe hy Busoni in 1915 ontmoet het, het Busoni se onontbeerlike assistent geword, onder andere om klavierpartiture van sy operas voor te berei; Busoni het na hom verwys as sy famulus.[58] Terwyl hy in Amerika was, het Busoni verdere werk aan Doktor Faust verrig en die libretto van sy eenbedryf opera, Arlecchino, geskryf.[59] Hy het dit in Zürich voltooi en, ten einde 'n volle aand in die teater aan te bied, sy vroeëre Turandot verwerk na 'n eenbedryf-stuk. Die twee stukke is in Mei 1917 saam in Zürich die eerste keer opgevoer.[60]

Busoni het in 1916 In Italië weer die kunstenaar Boccioni ontmoet, wat terstond sy portret geskilder het; Busoni was diep geraak toe Boccioni 'n paar maande later in 'n ongeluk tydens militêre opleiding gesterf het, en het 'n artikel gepubliseer wat krities teenoor die oorlog gestaan het.[61] 'n Uitgebreide heruitgawe van Busoni se werk getiteld " 'n Nuwe Estetika van Musiek" uit 1907 het gelei tot 'n hewige teenaanval van die Duitse komponis Hans Pfitzner, en 'n uitgebreide woorde-oorlog het hierop gevolg.[62] Busoni het voortgegaan met eksperimentering met mikrotone.[63]

Alhoewel hy baie ander artistieke persoonlikhede ontmoet het wat gedurende die oorlog ook in Switserland gevestig was (insluitend Stefan Zweig, wat kennis geneem het van sy oordadige drankverbruik, en James Joyce),[64] het Busoni gou gevind dat sy kanse op ontwikkeling beperk was. Na die einde van die oorlog het hy weer konserttoere in Engeland, Parys en Italië onderneem.[65] In Londen het hy die komponis Kaikhosru Shapurji Sorabji ontmoet, wat sy klaviersonate nr. 1 vir hom gespeel het (hy het dit aan Busoni opgedra). Busoni was genoegsaam beïndruk om 'n aanbevelingsbrief vir Sorabji te skryf.[66] Toe Busoni se voormalige leerling Leo Kestenberg, toe 'n amptenaar by die Ministerie van Kultuur in die Duitse Weimar Republiek, hom uitgenooi het om na Duitsland terug te keer met die belofte van 'n onderwyspos en produksies van sy operas, was hy baie bly om van die geleentheid gebruik te maak.[67]

Finale jare (1920–1924) wysig

 
Gedenkplaat by Busoni se woonstel in Schöneberg, Berlyn

In 1920 het Busoni teruggekeer na die Berlynse woonstel aan Viktoria-Luise-Platz 11, Berlyn-Schöneberg wat hy in 1915 agtergelaat het. Sy gesondheid het begin agteruitgaan, maar hy het steeds konserte gehou. Sy grootste bekommernis was om "Doktor Faust" te voltooi, waarvan die libretto in 1918 in Duitsland gepubliseer is. In 1921 skryf hy "Soos 'n ondergrondse rivier, wat gehoor maar nie gesien word nie, brul die musiek vir "Faust" en vloei dit voortdurend in die diepte van my strewes."[68]

Berlyn was die hart van die musikale wêreld van die Weimar Republiek. Busoni se werke, insluitend sy operas, is gereeld opgevoer. Hy het voortgegaan om opvoerings te maak; probleme van hiperinflasie in Duitsland het beteken dat hy toere deur Engeland moes onderneem. Sy laaste verskyning as pianis was in Berlyn in Mei 1922 met die speel van Beethoven se "Keiser" Concerto.[69] Onder sy komposisie-leerlinge in Berlyn was Kurt Weill, Wladimir Vogel en Robert Blum. Gedurende die laaste jare het Busoni ook kontak gehad met Varèse, Strawinski, die dirigent Hermann Scherchen en andere.[70]

Busoni is op 27 Julie 1924 in Berlyn oorlede, amptelik aan hartversaking, hoewel ontsteekte niere en strawwe werk ook bygedra het tot sy dood.[71] Doktor Faust is met sy dood onvoltooid gelaat en in 1925 die eerste keer in Berlyn opgevoer. Dit is voltooi deur Jarnach.[72] Busoni se woonstel in Berlyn is in 1943 tydens 'n lugaanval vernietig, en baie van sy besittings en papiere is verlore of geplunder. 'n Gedenkplaat op die terrein is al wat oorbly om aan te toon dat dit eens sy woning was. Busoni se vrou, Gerda, is in 1956 in Swede oorlede. Hul seun Benni, wat ondanks sy Amerikaanse nasionaliteit tydens die Tweede Wêreldoorlog in Berlyn gewoon het, is in 1976 daar oorlede. Hul tweede seun Lello, 'n illustreerder, is in 1962 in New York oorlede.[73]

Musiek wysig

Pianisme wysig

 
Busoni voor die klavier, geproduseer van 'n poskaart uit omstreeks 1895–1900.

Die pianis Alfred Brendel meen dat die spel van Busoni dat "die oorwinning van nabetragting oor bravura simboliseer" na die meer flambojante era van Liszt. Hy haal Busoni self aan: "Musiek is so saamgestel dat elke konteks 'n nuwe konteks is en as 'n "uitsondering" behandel moet word. Die oplossing van 'n probleem, sodra dit gevind is, kan nie weer in 'n ander konteks toegepas word nie. Ons kuns is 'n teater van verrassing en uitvindsel, en van die skynbaar onvoorbereide. Die gees van musiek ontstaan uit die diepte van ons mensdom en word terugbesorg in die hoë streke waarvandaan dit op die mensdom neergedaal het."[74]

Henry Wood was verbaas om Busoni te hoor speel, met twee hande in dubbele oktawe, passasies in 'n Mozart-konsert wat geskryf is as enkelnote. Hierop het Donald Tovey Busoni uitgeroep as " 'n absolute puris" in dat hy "nie" homself streng beperk tot die geskrewe teks van Mozart nie", dit wil sê dat Mozart homself soortgelyke vryhede sou kon veroorloof. Die musikoloog Percy Scholes het geskryf dat "Busoni, van sy perfekte beheer oor elke uitdrukkingsmoontlikheid en sy volledige oorweging van elke frase in 'n komposisie tot elke ander frase en ook die geheel, die ware kunstenaar van al die pianiste was wat [ek] ooit gehoor het."[75]

Werke wysig

Busoni se werke sluit in komposisies, verwerkings, transkripsies, opnames en skrywes.

Opusnommers wysig

Busoni het baie van sy werke opusnommers gegee; sommige nommers geld vir meer as een werk (nadat die komponis sommige van sy vroeëre werke uit sy erkende korpus geneem het). Verder is nie al die komponiste se getalle in volgorde nie.[76] Die musikoloog Jürgen Kindermann het 'n temakatalogus opgestel van sy werke en transkripsies wat ook gebruik word, in die vorm van die letters BV (vir Busoni Verzeichnis ("Busoni Indeks") ); soms word die letters 'KiV' (vir Kindermann Verzeichnis) gebruik, gevolg deur 'n numeriese identifiseerder om sy komposisies en transkripsies te identifiseer. Die identifiseerder B (vir Bearbeitung, "verwerking") word gebruik vir Busoni se transkripsies en kadense. Byvoorbeeld, BV B 1 verwys na Busoni se kadense vir Beethoven se Vierde Klavierconcerto.[77]

Vroeë komposisies wysig

In 1917 het Hugo Leichtentritt voorgestel dat die Tweede vioolsonate op. 36a (BV 244), voltooi in 1900, "op die grens staan tussen die eerste en tweede tydvak van Busoni",[78] hoewel van Dieren beweer dat Busoni in 'n gesprek "geen sulke aansprake gemaak het vir enige werk wat voor 1910 geskryf is nie. Dit beteken dat hy sy werk as 'n onafhanklike komponis uit die klavierstukke An die Jugend … en die Elegies dateer in die oorspronklike weergawe daarvan vir klavier." (Hierdie werke is eintlik in 1909 geskryf.)[79] Die Kindermann Busoni Verzeichnis bevat 'n lys van meer as 200 komposisies in die periode tot 1900 wat baie selde in die hedendaagse repertorium of in opnames gespeel word. Dit is meestal klavierwerke, hetsy as solo-instrument of saam met ander instrumente, maar ook enkele werke vir kamermusiek ensemble en ander vir orkes, waaronder twee grootskaalse suites en 'n vioolconcerto.[80]

Antony Beaumont merk op dat Busoni na 1898 feitlik geen kamermusiek geskryf het nie en geen liedjies tussen 1886 en 1918 nie, met die opmerking dat dit "deel was van die proses om homself te bevry van sy Leipzig-agtergrond … met die [oproep] van wêrelde van die middelklas bourgeois agtergrond waarin hy nie tuis was nie, en [waarin] die skaduwees van Schumann, Brahms en Wolf te groot gedreig het."[81] Die eerste dekade van die 20ste eeu word deur Brendel beskryf as 'n kreatiewe pouse vir Busoni, waarna hy "uiteindelik 'n eie artistieke profiel verwerf het" in teenstelling met die "maklike roetine wat sy hele vroeëre produksie op die spore van eklektisisme gehou het".[82]

Gedurende hierdie periode het Busoni sy klavierconcerto geskryf, een van die grootste werke wat hy ooit geskryf het in terme van tydsduur en hulpbronne. Dent gee as volg kommentaar "Wat konstruksie betref is [die Concerto] moeilik om te ontleed … vanweë die manier waarop temas van een beweging na 'n ander oorgedra word. Die werk moet as 'n geheel beskou word, en Busoni wou altyd hê dat dit sonder onderbreking gespeel moes word."[83] Die persreaksie op die première van die concerto was grotendeels een van raserny en woede: die Tägliche Rundschau (1881–1933) het gekla van "Geraas, meer geraas, eksentrisiteit en losbandigheid", terwyl 'n ander tydskrif gemeen het dat "die komponis beter sou gedoen het om binne meer beskeie grense te bly".[84] The ander belangrike werk tydens hierdie "kreatiewe pouse" was die Turandot Suite. Busoni het gebruik gemaak van motiewe uit Chinese en ander oosterse musiek in die suite[85] Die suite is die eerste keer in 1905 as 'n suiwer musiekitem opgevoer; dit is in 1911 in 'n produksie van die toneelstuk gebruik, en is uiteindelik in 1917 in 'n opera bestaande uit twee bedrywe omskep.[86]

Busoni en Bach wysig

 
Omslag van die eerste uitgawe van Busoni se uitgawe van Bach se Das wohltemperierte Klavier, Boek I, 1894

In 1894 het die eerste deel van Busoni se uitgawe van die musiek van Johann Sebastian Bach vir die klavier in Berlyn verskyn; die eerste boek van Das wohltemperierte Klavier.[87] Dit was uitgereik met aansienlike bylaes, waaronder "On the Transcription of Bach's Organ Works for the Pianoforte". Dit sou uiteindelik 'n bundel vorm van die Bach-Busoni-uitgawe, 'n onderneming wat oor dertig jaar sou strek. Sewe bundels is deur Busoni self verwerk; dit het die 1890-uitgawe van die Twee- en driedelige uitvindings ingesluit.[88] [lower-roman 3] Busoni het ook sy klaviertranskripsie vir konsert van Bach se musiek begin publiseer, wat hy dikwels in sy eie opvoerings opgeneem het. Dit het Bach se korale preludes vir orrel, die toccata en fuga in D mineur, BWV 565 vir orrel en die Chromatiese Fantasie en Fuga ingesluit.[90]

Hierdie transkripsies gaan verder as die letterlike reproduksie van die klaviermusiek, hoewel dit nooit afwyk van die oorspronklike ritmiese buitelyne, melodiese tone en harmonie nie.[91] Dit strook met Busoni se eie konsep dat die kunstenaar vry moet wees om intuïtief om te gaan en die komponis se voornemens te kommunikeer.[92] Busoni het tempo-aantekeninge, artikulasie- en frase-aantekeninge, dinamika en metronoommerke by die oorspronklike partituurstukke gevoeg, sowel as uitgebreide voorstelle vir uitvoerings. In sy uitgawe van Bach se Goldberg Variasies (BV B 35) stel hy byvoorbeeld voor dat hy agt van die variasies moet sny vir 'n "konsertuitvoering", asook dat hy baie afdelings in wese moet herskryf. Kenneth Hamilton merk op dat "die laaste vier variasies herskryf word as 'n vrye fantasie in 'n pianistiese styl wat veel meer te danke het aan Busoni as aan Bach."[93]

By die dood van sy vader in 1909 het Busoni ter nagedagtenis 'n Fantasie na J. S. Bach (BV 253) geskryf; en in die volgende jaar het sy uitgebreide fantasie, gebaseer op Bach, die Fantasia Contrappuntistica, verskyn.[94]

Skrywes wysig

Busoni het 'n aantal essays oor musiek geskryf. Die Entwurf einer neue Ästhetike der Tonkunst (Skets van 'n nuwe estetika van musiek , wat die eerste keer in 1907 gepubliseer is, het die beginsels van sy uitvoerings en sy volwasse komposisies uiteengesit. Die skets, welke 'n versameling nabetragtings daarstel wat "die resultaat is van oortuigings wat lank gehou en stadig verouder is", beweer dat "Die gees van 'n kunswerk … onveranderd bly in waarde met die verloop van tyd" maar die vorm daarvan, die wyse van uitdrukking, en die konvensies van die era toe dit geskep is, "is van verbygaande aard en verouder vinnig". Die "Skets" bevat die stelreël dat "Musiek vry gebore is; en om vryheid te wen, is sy bestemming".[95] Dit vat dus konvensionele wysheid oor musiek aan, wat deur Busoni gekarikaturiseer word as die beperkende reëls van die "wetgewers".[96] Dit prys die musiek van Beethoven en JS Bach as die essensie van die gees van musiek ("Ur-Musik") en sê dat hul kuns as " 'n "begin" geneem moet word, en nie as 'n onoortreflike finaliteit nie."[97] Busoni benadruk die reg van die tolk vis-à-vis die purisme van die "wetgewers". "Die uitvoering van musiek, die "emosionele interpretasie", is afgelei van die vrye hoogtes waarvandaan Kuns self neergedaal het … Wat die komponis se inspirasie "noodwendig" verloor deur notasie, moet herstel word deur sy interpreteerder."[98] Dit beoog 'n toekomstige musiek wat die verdeling van die oktaaf in meer as die tradisionele 12 halftone sal insluit.[99] Hy het egter die belangrikheid van musikale vorm en struktuur benadruk: Sy idee van 'n "Jong Klassisisme" [lower-roman 4] "het ten doel gehad om eksperimentele karakteristieke in "vaste, afgeronde vorms" op te neem … elke keer gemotiveer deur musikale noodsaaklikheid." (Brendel)[101]

'n Verdere versameling van Busoni se essays is in 1922 gepubliseer as "Von der Einheit der Musik", later weer gepubliseer as "Wesen und Einheit der Musik", en in 1957 vertaal as "The Essence of Music".[102][103] Busoni het ook die librettos van sy vier operas geskryf.[104]

Volwasse komposisies wysig

 
Skets deur Busoni van die struktuur van sy Fantasia Contrappuntistica, 1910

In 1917 skryf Hugo Leichtentritt dat Busoni se volwasse styl karakteristieke in gemeen het met dié van Sibelius, Debussy, Skriabin en Schoenberg. Hy wys ook veral op sy beweging weg van tradisionele majeur- en mineurskale na atonaliteit .[105]

Die eerste bakens van hierdie volwasse styl is die groep klavierwerke wat in 1907–1912 gepubliseer is (die Elegies, die suite An de Jugend en die eerste twee klaviersonatinas) en Busoni se eerste voltooide opera, Die Brautwahl; saam met die hulde aan Bach, die "Fantasia contrappuntistica" uit 1910, die grootste werk vir solo-klavier deur Busoni. Vir ongeveer 'n halfuur lank is dit in wese 'n uitgebreide fantasie oor die laaste onvolledige fuga uit Die kuns van die fuga deur Bach. Dit gebruik verskeie melodiese figure wat in Bach se werk gevind word, veral die B-A-C-H-motief. Busoni het die werk 'n paar keer hersien en dit vir twee klaviere verwerk.[106]

Busoni het ook inspirasie geput uit Noord-Amerikaanse inheemse melodieë uit die studies van Natalie Curtis, wat sy Indiaanse Fantasie vir klavier en orkes van 1913 en twee boeke solo-klaviersketse geïnspireer het.[107] In 1917 skryf Busoni die eenbedryf opera getiteld Arlecchino (1917), wat saam met sy hersiening van Turandot as opera, moes dien. Hy het in 1916 ernstig begin werk aan sy opera Doktor Faust maar dit met sy dood onvoltooid gelaat. Dit is daarna voltooi deur sy student Philipp Jarnach.[108] In die 1980's het Antony Beaumont 'n uitgebreide en verbeterde weergawe geskep deur gebruik te maak van materiaal waartoe Jarnach nie toegang gehad het nie; Joseph Horowitz het die Beaumont-voltooiing beskryf as "langer, meer avontuurlustig en miskien minder briljant."[109]

In die laaste sewe jaar van sy lewe het Busoni sporadies gewerk aan sy Klavierübung, 'n samestelling van sy eie oefeninge, transkripsies en oorspronklike komposisies waarmee hy gehoop het om sy opgehoopte kennis van klaviertegnieke oor te dra. Dit is in vyf dele uitgereik tussen 1918 en 1922[110] 'n Uitgebreide weergawe in tien boeke is postuum in 1925 gepubliseer.[111]

Transkripsies en rangskikkings wysig

Afgesien van sy werk oor die musiek van Bach, het Busoni werke van ander komponiste versorg en getranskribeer. Hy het drie dele van die Franz Liszt Stigting se 34-volume uitgawe van Liszt se werke, insluitende die meeste etudes, en die Grandes études de Paganini geredigeer. Ander Liszt-transkripsies sluit sy klavierverwerking van Liszt se orrelwerk, die Fantasie en Fuga oor die koraal 'Ad nos, ad salutarem undam' (BV B 59) (gebaseer op 'n tema van Giacomo Meyerbeer se opera Le Prophète) en konsertweergawes van twee van die Hongaarse Rapsodieë, in.[112]

Busoni het ook vir die uitgewer Breitkopf und Härtel in die periode 1886–1891 klawerbord-transkripsies van werke deur Mozart, Franz Schubert, Niels Gade en andere gedoen.[113] Later, tydens sy vroegste kontak met Arnold Schoenberg in 1909, het hy 'n "konsert interpretasie" van laasgenoemde se atonale Drei Klavierstücke, Op. 11, nr. 2 (BV B 97) gemaak (wat Schoenberg self baie geïrriteer het.).[114] Busoni se eie werke bevat soms geïntegreerde elemente van ander komponiste se musiek. Die vierde deel van An die Jugend (1909) gebruik byvoorbeeld twee van Niccolò Paganini se 24 Caprices vir Soloviool (nommer 11 en 15),[115] terwyl die stuk uit 1920, die Klaviersonatina No. 6 (Fantasia da camera super Carmen) gebaseer is op temas uit Georges Bizet se opera Carmen.[116]

Opnames wysig

Busoni se uitvoerings as pianis op grammofoon was baie beperk, en baie van sy oorspronklike opnames is vernietig toe die Columbia Records fabriek afgebrand het. Busoni noem in 1919 in 'n brief aan sy vrou dat hy die Gounod-Liszt Faust Wals opgeneem het. Hierdie opname is nooit vrygestel nie. Helaas het hy het nooit een van sy eie werke opgeneem nie.[117]

Erfenis wysig

Busoni se impak op musiek het miskien meer tot uitdrukking gekom deur diegene wat saam met hom klavier en komposisie studeer het, en deur sy skrywes oor musiek, as deur sy komposisies self, waarvan die styl oor geen direkte opvolgers beskik nie. Alfred Brendel was voorts van mening: "Komposisies soos die monsteragtige Klavierconcerto … belemmer ons siening van sy latere klaviermusiek. Hoe aktueel nog – en onontdek – is die eerste twee sonatinas nie … en die Toccata uit 1921 … Doktor Faust, nou soos altyd, troon uit oor die musiekteater van sy tyd."[118] Helmut Wirth het geskryf dat Busoni se "dubbelsinnige aard, strewe om tradisie met innovasie te versoen, sy gawes as komponis en die diepte van sy teoretiese geskrifte, [hom] een van die interessantste figure in die geskiedenis van 20ste eeuse musiek maak. "[119]

Die Ferruccio Busoni Internasionale Klavierkompetisie is in 1949 ter ere van Busoni begin om die 25ste herdenking van sy dood te herdenk.[120]

Verwysings wysig

  1. ↑ Dent (1933), pp. 7-8.
  2. ↑ Dent (1933), p.16 .
  3. ↑ Dent (1933), p.17.
  4. ↑ Couling (2005) pp. 14–16
  5. ↑ Beaumont(2001)§ 1
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Wirth (1980), p. 508
  7. ↑ Walker (1996), p. 367.
  8. ↑ Dent (1933), pp. 41–42.
  9. ↑ Couling (2005), pp. 70-1.
  10. ↑ Kogan (2010), p. 10.
  11. ↑ Wis (1977), p. 251.
  12. ↑ Wis (1977), p. 256.
  13. ↑ Wis (1977), p. 255.
  14. ↑ Wis (1977), pp. 267-269.
  15. ↑ Wis (1977), p. 258.
  16. ↑ Dent (1933), p. 86.
  17. ↑ Wis (1977), pp. 259-261.
  18. ↑ Dent (1933), p. 103
  19. ↑ Taylor (2007), p. 218.
  20. ↑ Wis (1977), p. 264.
  21. ↑ Couling (2005), p. 128.
  22. ↑ Dent (1933), pp. 97-100
  23. ↑ Dent (1933), pp. 115–117.
  24. ↑ Beaumont (1987), pp. 53 –54.
  25. ↑ Couling (2005), p. 143.
  26. ↑ Couling (2005), p. 352.
  27. ↑ Knyt (2010a) p. 233
  28. ↑ Kogan (2010) , bl. 101.
  29. ↑ Couling (2005), p. 330.
  30. ↑ Beaumont (1987), bl. 371, 374.
  31. ↑ Couling (2005), pp. 148–149.
  32. ↑ van Dieren (1935), p. 35.
  33. ↑ Scholes (1947), p. 318.
  34. ↑ Roberge (1996), p. 274.
  35. ↑ Couling (2005), pp. 166–73, 183–188, 215–216.
  36. ↑ van Dieren (1935), p. 44.
  37. ↑ Beaumont (n.d.), § 1.
  38. ↑ Dent (1933), p. 105, bl. 113.
  39. ↑ Beaumont (1985), bl. 61.
  40. ↑ Beaumont (1985), p. 76.
  41. ↑ Beaumont (1985), p. 116.
  42. ↑ Beaumont (1985), pp. 101, 148, 178.
  43. ↑ Wirth ( 1980), p. 509.
  44. ↑ Dent (1933), pp. 332–336.
  45. ↑ Dent (1933), p. 156
  46. ↑ Smith (2000), vol. 2, pp. 178—179.
  47. ↑ Couling (2005), p. 192.
  48. ↑ Dent (1933), pp. 125—128.
  49. ↑ Dent (1933), pp. 160-161; Beaumont (1997), p. 91.
  50. ↑ Couling (2005), p. 239.
  51. ↑ Bearefont (1985), pp. 26–7, 208.
  52. ↑ Dent (1933), pp. 197–198, 201–202.
  53. ↑ Dent (1933), p. 203.
  54. ↑ Dent (1933), pp. 205-225.
  55. ↑ .Beaumont (1985), bl. 190–191.
  56. ↑ Dent (1933), pp. 220—223
  57. ↑ Dent (1933), p. 229.
  58. ↑ Couling (2005), p. 311
  59. ↑ Dent (1933 ), pp. 223
  60. ↑ Beaumont (1985), p. 219, bl. 240.
  61. ↑ Dent (1933), p. 231–2.
  62. ↑ Couling (2005), pp. 306–310.
  63. ↑ Couling (2005), p. 292.
  64. ↑ Couling (2005), p. 290, bl. 311
  65. ↑ Dent (1933), pp. 240-247.
  66. ↑ Beaumont (1987), pp. 300, 303.
  67. ↑ Couling (2005), pp. 318–322.
  68. ↑ Dent (1933), p. 264.
  69. ↑ Dent (1933), pp. 265–271; Coulson (2005), p. 337.
  70. ↑ Couling (2005), pp. 335–336.
  71. ↑ Couling (2005), pp. 351–352.
  72. ↑ Beaumont (1995), p. 311.
  73. ↑ Couling (2005), pp. 353–354.
  74. ↑ Brendel (1976), p. 211.
  75. ↑ Aanhalings en opmerkings van Scholes (1947), p. 318.
  76. ↑ Dent (1933), p. 37.
  77. ↑ Kindermann (1980)
  78. ↑ Leichtentritt (1917), p. 76.
  79. ↑ van Dieren (1935), p. 52.
  80. ↑ Roberge (1991), pp. 8–63
  81. ↑ Beaumont (1985), p. 42.
  82. ↑ Brendel (1976), p. 208.
  83. ↑ Dent (1933), p. 142.
  84. ↑ Couling (2005), pp. 195–196.
  85. ↑ Leichtentritt (1917). bl. 79.
  86. ↑ Dent (1933), pp. 152–153, p. 233.
  87. ↑ Dent (1933), p. 348.
  88. ↑ Beaumont (1985), bl. 375–376.
  89. ↑ sien Beaumont (1987), p. 111.
  90. ↑ Dent (1933), pp. 318–319.
  91. ↑ Leichentritt (1914), p. 88.
  92. ↑ Busoni (1907), p. 11.
  93. ↑ Hamilton (1998), pp. 66–67.
  94. ↑ Beaumont (1985), p.137, p. 160.
  95. ↑ Busoni (1911), p. 3.
  96. ↑ Busoni (1911), p. 1.
  97. ↑ Busoni (1911), p. 4.
  98. ↑ Busoni (1911), p. 7.
  99. ↑ Busoni (1911), p. 10—12.
  100. ↑ Sien Brendel (1976), pp. 114—115.
  101. ↑ Brendel (1976), p. 108.
  102. ↑ (in Duits) Busoni, Ferruccio. "Von der Einheit der Musik: von Dritteltönen und junger Klassizität, von Bühnen und Bauten und anschliessenden Bezirken". Berlyn: M. Hesse, 1922
  103. ↑ Busoni, Ferruccio, vertaal deur Rosamond Ley. The Essence of Music: And Other Papers. Londen: Rockliff, 1957. OCLC 6741344 (gedigitaliseer: OCLC 592760169)
  104. ↑ Wirth (1980), p. 510
  105. ↑ Leichtentritt (1917), p. 95.
  106. ↑ Beaumont (1985), pp. 160–176.
  107. ↑ Beaumont (1985), pp. 190–203.
  108. ↑ Beaumont (1985), bl. 349–352.
  109. ↑ Horowitz (2000).
  110. ↑ Beaumont (1985), p. 295, pp. 302–307.
  111. ↑ Busoni (1925).
  112. ↑ Beaumont (1985), p. 377.
  113. ↑ Leichtentritt (1917), bl. 72.
  114. ↑ Sien Beaumont (1997), bl. 314–318.
  115. ↑ Beaumont (1985), pp. 152–153.
  116. ↑ Beaumont (1985), pp. 275–277.
  117. ↑ Summers (2004)
  118. ↑ Brendel (1976), bl. 118.
  119. ↑ Wirth (1980).
  120. ↑ -ferruccio-busoni "Geskiedenis van die kompetisie"[dooie skakel], Ferruccio Busoni International Piano Competition webwerf, besoek op 28 April 2015

Bronne wysig

  • Beaumont, Antony (1985). Busoni the Composer. Londen: Faber and Faber. ISBN 0-571-13149-2.
  • Beaumont, Antony, red. (1987). Busoni: Selected Letters. New York:Columbia University Press. ISBN 0-231-06460-8
  • "Busoni, Ferruccio (Dante Michelangelo Benvenuto)". Grove Music Online. (2001). Oxford: Oxford University Press. 

Verdere leeswerk wysig

  • Roberge, Marc-André. Ferruccio Busoni: A Bio-Bibliography. Bio-Bibliographies in Music, nr. 34. New York, Westport, Conn., en Londen: Greenwood Press, 1991.
  • The Piano Quarterly, nr. 108 (Winter 1979–80) is 'n spesiale Busoni uitgawe wat onder meer ander artikels en onderhoude met Gunnar Johansen en Guido Agosti bevat.

Eksterne skakels wysig

Musiekpartiture


Verwysingfout: <ref> tags exist for a group named "lower-roman", but no corresponding <references group="lower-roman"/> tag was found

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Ferruccio_Busoni&oldid=2618658"