Johanna Gertze
Johanna Gertze (gebore Uerita Kazahendike, Otjimbingwe 16 Julie 1836[1] – Otjimbingwe 3 Julie 1935) was die eerste Hererovrou wat haar laat doop het en iemand met ’n fyn taalkundige aanvoeling.
By die Hahn-gesin wysig
Uerita Kazahendike se ma was Herero en haar pa Damara. Volgens stamgebruik is sy as Herero beskou. Op ongeveer 11-jarige ouderdom het sy die oppasser van die sendeling Carl Hugo Hahn en sy vrou se kinders op Otjikango (later Gross Barmen genoem na aanleiding van die Rynse Sendinggenootskap se hoofkantoor in Barmen, Wesfale) geword. Dié stasie, wes van Okahandja, het Hahn op 31 Oktober 1844 gestig. Terwyl sy die kinders opgepas het, het Uerita ook die plaaslike sendingskooltjie bygewoon.
In diens van die Kreft-gesin wysig
Eerw. Hahn het in 1853 kans gekry om tuisverlof in Duitsland te neem en Uerita vergesel die gesin na Kaapstad van waar die Hahns ’n skip Duitsland toe sou haal. In Kaapstad neem sy van die gesin afskeid en keer saam met die sendeling Johannes Rath terug na Suidwes-Afrika, maar pleks dat sy na Otjikango terugkeer, bly sy op Bethanien agter by die gesin van nog ’n Rynse sendeling, Hermann Kreft. Sy gesin het iemand nodig gehad om met die huistake te help en hier leer Uerita Nederlands en ’n bietjie Duits. In 1936 het die sendeling en opvoedkundige Heinrich Vedder van ’n voorval geskryf wat ’n blywende indruk op Uerita gemaak en waarskynlik tot haar bekering bygedra het: "Dit was klein Mary se slapenstyd. Ná sy gebad het, is ons na haar slaapkamer waar ek haar in die bed wou sit. Sy was egter teensinnig om in die bed te klim en kom kniel voor my. Sy vou haar handjies saam en vra my om saam met haar te bid soos haar ma altyd met slapenstyd gedoen het. Ek het nie geweet hoe nie en dit het my baie skaam laat voel.”
Uerita het tot in 1857 by die Kreft gesin in Namaland gebly. Hier het sy kennis gemaak met ’n Christen-gemeente, iets wat toe nog ongewoon was in Herereland, en woon klasse vir doopkategese saam met ’n groep Namas by. Tog het sy toe nog geen drang ervaar om haar te laat doop nie en Kreft het ook nie druk op haar geplaas nie.
Terug na die Hahns wysig
Die Hahn-gesin het in 1857 teruggekeer na Hereroland en Uerita verwelkom dit om by hulle op Otjimbingwe aan te sluit. Op 25 Julie 1858 word sy op dié stasie gedoop as Johanna, die eerste Hererovrou wat die Christelike doop ontvang.
Sy was vir eerw. Hahn onontbeerlik wat die vertaling van Bybelstories in Herero betref. Later vergesel sy die gesin na Duitsland om boeke te proeflees wat in Gütersloh in die Hererotaal gedruk is. Tydens hul verblyf daar woon hulle in die sendinghuis wat tot sendelinge op tuisverlof se beskikking is. In dié tyd die latere Rynse sendeling in Suidwes Heinrich Vedder se moeder kennisgemaak met Johanna, wat so ’n indruk op mev. Vedder gemaak het dat sy haar seun, wat ’n 1876, kleintyd sou aanspoor om sendeling in Afrika te word.
In Duitsland wysig
’n Groot taak wag in Duitsland op Johanna. Sy moes steeds die Hahns se huishouding behartig en was ook betrokke by die sendingwerk. Ook moes sy by ontvangs van die gedrukte blaaie van Bertelsmann-uitgewers van die tekste wat eerw. Hahn geskryf het, die teks begin proeflees terwyl die teks bespreek word om te verseker dat die Hererotaal korrek gebruik is. Buiten die Nuwe Testament, publiseer Bertelsmann ook ’n Herero-grammatika en omvattende woordeboek. Ongelukkig het Johanna gesukkel om in Europa aan te pas. “Dit is ’n mooi land, maar slegs as jy daar gebore is,” sou sy later sê. “As jy in Afrika gebore is, moet jy eerder in Afrika bly.”
Getroude lewe wysig
In 1861 keer sy na haar geboorteland terug op advies van haar dokter omdat die Duitse klimaat haar gesondheid begin benadeel. Hugo Hahn, wat nog twee jaar in Duitsland sou aanbly, stel voor dat Johanna na die huishouding van ’n jong sendeling op Otjikango, Peter Heinrich Brincker, omsien. Ene Samuel Gertze (gebore omstreeks 1805 in Kookfontein, oorlede op 16 Oktober 1889 en begrawe op Otjimbingwe) wat op Otjikango woon, se vrou sterf en agt kinders word moederloos gelaat. Hy trou met Johanna volgens die Herero-gebruik, wat met die slag van twee beeste en verskeie bokke vir die huweliksfees gepaardgaan.
Die sendeling-handelaar Johann Wilhelm Redecker (toe nog ’n vrygesel) is in 1868 na Omaruru gestuur om die plaaslike bevolking vertroud te maak met die aanlê van groentetuine en die plant van koring. Met haar man se toestemming het Johanna Redecker se huishoudster geword terwyl Gertze se volwasse dogters na hul pa omgesien het. Redecker tree in die huwelik en Johanna en haar man verhuis na Anahout aan die Swakoprivier waar hulle vir die Rynse sending oor die verbouing van koring toesig hou.
Johanna en Samuel het saam nege kinders gehad, van wie twee in hul vroeë tienerjare gesterf het. Samuel is in 1889 op ’n hoë ouderdom oorlede. Johanna was ongeveer 60 jaar oud toe sy besluit om haar as ’n vroedvrou te bekwaam en bring talle kinders van Redecker se vrou in die lewe. Haar bedrewenheid was later so bekend dat haar dienste ook deur baie ander Europese vroue gebruik is.
Laaste jare wysig
Op 25 Julie 1933 is ’n mylpaal op Otjimbingwe herdenk deur ’n Rynse gemeente wat kon terugkyk oor ’n 75-jarige geskiedenis wat met Johanna se doop begin het. Sy het die geleentheid bygewoon en staaltjies uit vervloë dae vertel, maar toe was sy reeds 97 jaar oud en moeg vir die lewe. “Die Here het seker van my vergeet,” het sy by dié geleentheid gesê. Ná haar dood skaars twee jaar later toe sy nagenoeg 99 jaar oud was, is sy langs haar man in die begraafplaas op Otjimbingwe begrawe. Hul name is uitgebeitel op ’n grafsteen waarop ’n kruis verskyn.
Heinrich Vedder het in 1936 'n boek, Die schwarze Johanna: Lebens- und Zeitbild der 99jährigen Johanna Gertze, der Erstlingsfrucht vom Missionsfelde des Hererolandes by die uitgewery Verlag des Missionshauses gepubliseer.[2]
In 1999 is Johanna Gertze vereer deur middel van ’n posseël wat Namibië se Poskantoor ter nagedagtenis aan dié besonderse vrou uitgereik het.
Bronne wysig
- (af) Johanna Gertze, die eerste Herero-Christenvrou Geargiveer 6 Mei 2016 op Wayback Machine, deur Walter Moritz, Republikein, 7 Februarie 2014. URL besoek op 17 April 2016.
- (af) Von Moltke, J. Die Huisgenoot, 1 Julie 1949.
- (af) De Kock, W.J. 1968. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel I. Pretoria: Nasionale Raad vir Sosiale Navorsing, Departement van Hoër Onderwys.
- (en) Johanna Gertze se lewensverhaal op die webtuise NewEra.com.na Geargiveer 5 Maart 2016 op Wayback Machine. URL besoek op 18 April 2016.
Verwysings wysig
- ↑ (en) BillionGraves.com. URL besoek op 3 Julie 2016.
- ↑ (de) Besonderhede van Die schwarze Johanna deur heinrich Vedder op Google Books. URL besoek op 18 April 2016.