Karel Martel

Frankiese militêre en politieke leier

Karel Martel staan bekend as 'n verlosser en held vir die Frankiese Ryk asook talle ander volke. Op 17 Oktober 732 n.C. is die lot van Europa tydens die Slag van Poitiers beslis. Volgens oorlewering het twee groot leërs mekaar op die dag naby die stad Poitiers in Frankryk in 'n stryd om lewe en dood aangepak. Die een was die Moslem- en die ander die Christen-leër.

Karel Martel
Karel Martel
'n Uitbeelding van Karel Martel

Hertog en Prins van die Franke
Ampstermyn
718 – 741
Voorafgegaan deur Pepyn van Herstal
Opgevolg deur Pepyn die Korte

Hofmeier van die Paleis van Austrasië
Ampstermyn
715 – 741
Voorafgegaan deur Theudoald
Opgevolg deur Carloman

Hofmeier van die Paleis van Neustrië
Ampstermyn
718 – 741
Voorafgegaan deur Ragenfrid
Opgevolg deur Pepyn die Korte

Koning van die Franke
Ampstermyn
737 – 741
Voorafgegaan deur Theuderik IV
Opgevolg deur Childerik III

Persoonlike besonderhede
Gebore ca. 688
Herstal, Frankiese Ryk (tans België)
Sterf 22 Oktober 741 (op 52–53)
Quierzy, Frankiese Ryk (tans Frankryk)
Eggenoot/-note Chrodtrud van Trier
Swanahild
Kind(ers) Carloman, Pepyn die Korte, Grifo, Bernard, Hieronymus, Remigius van Rouen, Hiltrud
Religie Rooms-Katolieke Kerk

Militêre Diens
Lojaliteit Frankiese Ryk
Oorloë/Veldslae Slag van Tours en Poitiers

Die stryd het reeds ses dae geduur en die Moslems het hul magte een na die ander teen die Christen-leër ingewerp, net om elke keer teruggedryf te word. Toe, op die sewende dag, het die beslissende en grootste aanslag gekom. Maar aan die einde daarvan was die Christen-linies nog steeds ongeskonde. Dieselfde nag het die Moslems, vreesbevange na hul nederlaag, uit hul kampe gedros en dit ordeloos agtergelaat. Bittere twiste het onder hulle uitgebreek terwyl hulle suidwaarts in die rigting van Spanje beweeg het. Hoewel hulle nie deur hul oorwinnaars agtervolg is nie, het hulle nie omgedraai voordat hulle die Pireneë bereik het nie.

En daarmee het die gevaar van Moslem-oorheersing vir die Christendom gewyk. Die oorwinnaar van hierdie beslissende veldslag was 'n Frank met die naam van Karel. Vanweë sy groot welslae op die slagveld is hy die bynaam gegee van Martel – wat “Hamer" beteken. Sy volk, die Franke, aan wie die huidige Frankryk sy naam ontleen het, het eeue lank van die gebied om die mond van die Ryn suidwaarts oor Gallië versprei.

Karel die Grote en ander Frankiese vorste het in Frankiese Ryk tot ver in Italië en Duitsland uitgebrei het Karel die Grote was die kleinseun van Karel Martel, en soos sy grootvader was ook hy 'n uitmuntende krygsman. Die veldslag by Poitiers was die verste punt wat die Moslems in hul aanslag op die Christendom bereik het. Die naam "Moslems" word gegee aan die volgelinge van die geloof van Mohammed. Mohammed is honderd jaar voor die veldslag van Poitiers oorlede.

Die geloof wat hy begin het, het in die jare na sy dood vinnig versprei, meestal deur militêre onderwerping. Die Heilige Land, Sirië en Persië is verower en die Moslems het gevorder tot by die poort van Konstantinopel – hoewel hierdie groot stad eers in 1453 geval het. Uit Arabië het hulle met die kus van Noord-Afrika langs weswaarts beweeg. Hulle het die Straat van Gibraltar na Spanje oorgesteek en noordwaarts oor die Pireneë beweeg.

So het dit gekom dat hulle hul in die jaar 732 in Wes-Frankryk bevind het. Tot in daardie stadium kon niemand hulle keer nie. In werklikheid was hulle beskaafde mense – beskaafder as die meeste van hul vyande – maar dit was 'n wrede eeu en hul veldtogte het dikwels gepaard gegaan met rooftogte, terreur of gewelddadige onderwerping aan die Mohammedaanse geloof. Dit is dus nie verbasend dat hul oortog oor die Pireneë in die hele Wes-Europa kommer gewek het nie.

Karel Martel was nie koning van die Franke toe hy die veldslag gewen het nie. Sy seun, Pepyn die Korte, het koning geword, maar Karel was die alleen-bekleër van die pos "Hofmeier van die Paleis". Hierdie pos het geleidelik belangriker geword, want die Frankiese konings van die tyd het feitlik geen mag gehad nie. Die Franse het hulle rois faineants of "leeglêerkonings" genoem en Karel Martel se seun het dus min probleme ondervind om hulle heeltemal van die troon te verdryf en ’n nuwe vorstehuis te stig.

In die dae van beroering na die val van die Romeinse Ryk het die Franke as 'n volk twee voordele bo die ander volke gehad. Hulle het nie soos die meeste van die ander stamme (die Gote, Vandale, ens.) as 'n eenheid gemigreer nie; en hulle het die Rooms-Katolieke Christendom aangeneem en nie die Ariaanse leër, wat in werklikheid maar net half-Christelik was nie. Hul groot oorwinning oor die Moslems het hul mag en aansien nog verder bevorder

Die lewe van Karel Martel wysig

Karel Martel het twee stiefbroers gehad. Met die afsterwe van hul vader, wat die hofmeier van die Paleis was, het hulle sy posisie tussen hulle verdeel en vir Karel niks gelaat nie. Karel het die erfdeel vir homself in die bande probeer kry, en nadat hy sy twee broers in gevegte verslaan het (in 716 en 717), het hy hofmeier oor die hele Frankiese Ryk geword. Die konings het net in naam geregeer en die werklike mag het by Karel berus.

As 'n koning gesterf het, het Karel jare gewag voordat hy die kroning van sy magtelose opvolger gereël het. Hy was baie suksesvol in oorloë teen die buurstamme van die Franke en het die Friese, die Saksers en die Beiere verslaan. Die slag van Poitiers was egter sy grootste triomf. Hy het die Moslems na die slag nie dadelik na die Pireneë agtervolg nie, maar eers suidwaarts gegaan om die ander aanhangers van die geloof uit die Rhône-vallei te verdryf.

Die Kerk moes hom dankbaar gewees het vir wat hy gedoen het, maar het hom pleks daarvan as 'n plunderaar beskou omdat hy op kerkgrond beslag gele het om sy duur oorloë te finansier. Karel is in 741 dood. Sy seun, Pepyn die Korte, was nie tevrede om net hofmeier te wees nie. Hy het die koning in 'n klooster laat opsluit en het self koning van die ryk van die Franke geword.

Bronnelys wysig

Eksterne skakels wysig

  •   Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Karel Martel.
  • (en) "Charles Martel". Encyclopædia Britannica. Besoek op 1 November 2019.