Keel
Die keel vorm die toegang tot die spysverteringskanaal en die lugweë. Daar is verbindinge uit die keel met die neus, die mond, die slukderm, die lugpyp en die middeloor. In die keel word ook die neus- en keeltonsillas aangetref, wat betrokke is by die beskerming van die liggaam teen siektekieme. Die keel is die boonste gemeenskaplike deel van die spysverteringskanaal en die lugweë. Dit begin in die kop en word in die nek voortgesit. Aan die voorkant op die grens tussen die kop en die nek, is die tongbeen (os hyoideum).
Onder die tongbeen Iê die strottehoof (Iarinks) en agter die strottehoof is die slukderm (esofagus), eintlik ʼn voortsetting van die keel. Die keel se voorste wand bevat drie openinge: na die neus, die mond en die strottehoof. Aan die hand hiervan kan die keel in drie dele verdeel word: die nasofarinks (neus-keelhotte), die orofarinks (naby die mond) en die laringofarinks (naby die strottehoot). Die opening vanuit die nasofarinks na die neusholte word deur die neustussenskot in twee gedeel.
Albei openinge, die agterste choanas, kan gesien word deur ʼn spieël in die orofarinks te plaas en dit boontoe te rig. Dit word ʼn rinoskopie genoem. In elk van die nasofarinks se sywande word 'n opening van die buis van Eustachius aangetref wat die neus-keelholte met die trommelholte van die middeloor verbind. By 'n aandoening van die neus waarby 'n swelling van die slymvlies betrokke is, sal die swelling hierdie opening feitlik heeltemal afsluit.
Dit bring mee dat die inhoud van die trommelholte nie voldoende bevog word nie, en die ontsteking kan dan maklik uitbrei. Dit lei tot middeloorontsteking. Deur die toediening van neusdruppels wat die slymvliesswelling teenwerk, kan die verspreiding van die ontsteking voorkom word. Teen die agterwand van die neuskeelholte is die adenoïede (tonsiltae faringea) geleë. Dit is 'n ophoping van limfatiese weefsel wat belangrik is by die beskerming van die liggaam teen siektekieme. 'n Swelling van die weefsel kan ook die buis van Eustachius verstop en tot ontsteking van die middeloor lei.
Indien dit voortdurend voorkom, moet die adenoïede deur 'n operasie bekend as adenoïedektomie verwyder word. Wanneer die adenoïede erg vergroot is, kan dit ook asemhaling deur die neus belemmer. Die skeiding tussen die neusholte en die mondholte word deur die verhemelte (palatum) gevorm. Die agterste deel daarvan is sag en bestaan uit spierweefsel. Wanneer die spiere van die sagte verhemelte (palatum molle) saamspan, druk dit teen die agterste keelwand sodat die neusholte heeltemal van die oro-farinks afgesluit is. Dit gebeur by die sluk- en die neusblaasproses. In die eerste geval kan die kos nie in die neus beland nie, en in die blaasproses kan die lug nie via die oro-farinks ontsnap nie.
Die opening tussen die mond- en die keelholte word die isthmus faucium genoem. Die opening kan gesien word as die tong sover moontlik uit 'n wyd geopende mond gesteek word. Aan die bokant word die isthmus faucium begrens deur die sagte verhemelte met die tongetjie (uvula), en aan die sykant deur twee plooie (verhemelteboë), wat van die sagte verhemelte na onder loop. Die voorste verhemelteboog loop na die tong en die agterste na die sywand van die orofarinks.
Tussen die twee verhemelteboë, aan beide kante, Iê 'n keel mangel (tonsilla palatina). Die mangels bevat ook limfatiese weefsel en is by keelontsteking betrokke. As die tonsillas nie na 'n keelontsteking genees nie, vorm dit 'n voortdurende bron van siektekieme en is dit dikwels beter om dit deur ʼn tonsillektomie te laat verwyder. Die onderste grens van die isthmus faucium word deur die tong basis gevorm. Aan die keelkant van die tong basis word ook limfatiese weefsel aangetref, wat beteken dat dit saam met die adenoïede en die tonsillas 'n kring van limfatiese weefsel vorm wat beskerming teen binnedringende bakterieë bied. Dit word Waldeyer se ring genoem. Die agterkant van die orofarinks is uiters gevoelig vir aanraking. Wanneer 'n stukkie kos in 'n toe mond deur die tong teen die agterste farinkswand gedruk word, ontstaan die slukrefleks. Wanneer hierdie wand egter aangeraak word terwyl die mond oop is, kan 'n wurg-refleks ontstaan. In die voorste wand van die laringofarinks is die opening na die strottehoof (Iarinks) geleë.
Bokant die opening is die strotteklep of epiglottis. Die funksie van die strotteklep is om die kos verby die strottehoof na die slukderm te lei, en wanneer dit om die een of ander rede nie gebeur nie, en die voedsel in die strottehoof beland, word van verstikking gepraat.
Verwysings wysig
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409559 band