Louis Pasteur
Die Franse skeikundige Louis Pasteur (* 27 Desember 1822 in Dole in die département Jura; † 28 September 1895 in Villeneuve-L'Etang naby Parys) is een van die leidende wetenskaplikes van die 19de eeu, 'n pionier op die gebied van die mikrobiologie en 'n Kreasionis. Met die sogenaamde racematsplitsing van 'n sout van die parawynsteensuur lê Louis Pasteur die grondslag vir die stereochemie.
| Louis Pasteur | |
| |
| Gebore | 27 Desember 1822 Dole, Frankryk |
|---|---|
| Oorlede | 28 September 1895 (op 72) Villeneuve-L'Etang naby Parys |
| Nasionaliteit |  Frankryk
|
| Vakgebied | Chemie, Mikrobiologie |
| Instelling(s) | Universiteit van Straatsburg Lille Universiteit van Wetenskap en Tegnologie École Normale Supérieure Pasteur Institute |
| Alma mater | École Normale Supérieure |
| Doktorale student(e) | Charles Friedel |
| Toekennings | Rumford-medalje (1856, 1892) Copley-medalje (1874) Albert-medalje (1882) Leeuwenhoek-medalje (1895) |
| Handtekening | 
|
Pasteur ontwikkel entstowwe teen die pluimveecholera, miltvuur (1881) en hondsdolheid (1885). Pasteurisasie, die kort verhitting van voedsel om kieme te bestry, is 'n metode wat hy as eerste navorser ondersoek.
In 1857 doen Pasteur as dekaan en professor van die departement chemie van die Universiteit van Lille navorsing oor die besonderhede van die fermentasieproses. Hy ontdek die melksuurbakterie, wat die fermentasie van melk tot kaas bevorder, en bewys uiteindelik dat fermentasie nie 'n uitsluitend chemiese entiteit is nie, soos destyds in die wetenskapswêreld beweer word, maar eerder 'n proses wat van die lewende sel afhanklik is. Fermentasie is feitlik 'n chemiese proses, wat in lewende organismes verloop.
Kinderjare en opleiding wysig
Louis se pa was 'n leerlooier en toe Louis oud genoeg was om skool toe te gaan, het die gesin na die aangrensende dorp Arbois verhuis, waar 'n looiery te huur was.Op skool het Louis stadig gevorder, rnaar hy was 'n deeglike werker, en toe hy byna sestien was, het sy skoolhoof voorgestel dat hy in Parys verder gaan studeer. Die verlange huis toe was egter so erg dat sy pa hom laat terugkom het. Die lewe in Arbois het egter nie genoeg afleiding vir Louis gebied nie en hy het spoedig na Besançon, 40 km daarvandaan, verhuis en die universiteit daar bygewoon. Hy het so hard gewerk dat hy na 'n jaar self met die onderrig van ander studente kon begin help.
In 1842 het hy na Parys teruggekeer, en aan die einde van die universiteitsjaar van 1843 het hy toelating tot die beroemde. École Normale Superieure verwerf. Noudat hy ouer was, het die lewe in Parys hom geval.
Na twee jaar se harde werk is hy as assistent van die beroemde Franse skeikundige Antoine Balard aangestel. Dit het hom in staat gestel om op eie houtjie eksperimente te doen.
Eerste eksperimente wysig
Dit was dan ook in dié tyd dat een van sy ontdekkings horn beroemd gemaak het. Dit het hom altyd geïnteresseer dat daar blykbaar twee soorte wynsteensure is. Die een was eenvoudig bekend as wynsteensuur, en die ander was parawynsteensuur.
Skeikundig kon hulle nie onderskei word nie. Die strale van gepolariseerde lig is egter na regs gebreek wanneer dit op 'n wynsteensuuroplossing gerig is, terwyl 'n oplossing van parawynsteensuur 'n ligstraal reguit deurgelaat het.
Pasteur het parawynsteensuurkristalle onder sy mikroskoop ondersoek en opgemerk dat al die kristalle dieselfde vorm het, maar dat die een helfte 'n spieëlbeeld van die ander helfte was. Hy het die kristalle sorgvuldig in die·twee·groepe verdeel en elk in 'n bietjie water opgelos.
Tot sy vreugde het hy ontdek dat die een oplossing die lig na links en die ander die lig na regs breek. Toe hy die twee oplossings meng en 'n lig daarop rig, is dit reguit deurgelaat.
Parawynsteensuur was 'n mengsel van die bekende wynsteensuur - wat lig na regs breek - en 'n voorheen onbekende soort wynsteensuur wat lig na links breek.
Organismes in alkohol wysig
In 1849 het Pasteur hoogleraar in Skeikunde in Straatsburg geword, waar hy met Marie Laurent getroud is. Hy is in 1854 aangestel as dekaan van die fakulteit van Wetenskap in Lille, waar hy net drie jaar gebly het. Dit was egter in hierdie tyd dat hy die eksperimente begin doen het wat later tot sy grootste ontdekkings sou lei.
'n Plaaslike sakeman, ene Bigo, het groot moeite ondervind met sy installasie wat alkohol uit beet vervaardig het. Dikwels is nuttelose rnelksuur pleks van alkohol geproduseer. Pasteur het die drank in Bigo se vate ondersoek en duisende klein, staafvormige liggaampies bemerk, wat baie verskil van die sfeervormige gisselle wat vir die produksie van alkohol noodsaaklik is.
In 1857 het Pasteur na die École Normale teruggekeer, nou as hoogleraar, maar hy het voortgegaan om die merkwaardige gistingsproses te ondersoek wat soms alkohol en soms melksuur geproduseer het. Hy het ook wynmakery begin bestudeer en gou besef dat gisting veroorsaak word deur die teenwoordigheid van lewende organismes in die drank. Gisselle vorm onder behoorlik gekontroleerde alkohol en ongelukkig soms ook van asynsuur. Verder is daar sekere bakterieë wat melksuur vorm wat gewoonlik vir die suur smaak van wyn verantwoordelik is.
Destyds is daar geglo dat sekere klein lewende organismes nie noodwendig van soortgelyke organismes afstam nie, maar uit ander stowwe kan ontstaan. Maaiers, byvoorbeeld, sou dan deur vleis voortgebring word! Hierdie verskynsel is "spontane voortplanting" genoem. Die teenwoordigheid van klein liggaampies by gisting is aan dieselfde proses toegeskryf.
Pasteur het egter nie saamgestem nie. Met 'n reeks merkwaardige eksperimente het hy bewys dat drank nooit gis tensy dit eers met lewende organismes uit die lug besmet word nie.
Pasteur se kiemteorie wysig
In 1873 is Pasteur tot lid van die Akademie vir Geneeskunde verkies. Dit was 'n opwindende tyd; Jean Villemin het pas bewys dat tering 'n aansteeklike siekte is, en Casimir Davaine het bakterieë ontdek in die bloed van diere wat aan 'n miltsiekte ly.
Pasteur het geweet dat sterk drank dikwels bederf omdat dit deur bakterieë uit die lug besmet word en, net soos die snykundige Trousseau ses jaar tevore, het hy vermoed dat aansteeklike siektes onder mense ook deur bakteriese infeksie veroorsaak kan word.
"Het ek maar die gesondheid en genoeg wetenskaplike kennis gehad om een van ons aansteeklike siektes te bestudeer," het hy geskryf. Sy wens is 'n paar jaar later bewaarheid. In 1877 het hy miltsiekte begin bestudeer, die siekte wat destyds die dood van groot hoeveelhede skape, varke en beeste veroorsaak het. Redelik gou kon hy bewys dat die bakteriee wat Davaine gesien het, inderdaad die oorsaak van die siekte was. Hy het ook aangetoon dat hulle in die laboratorium in kragsop gekweek kan word en dat hierdie kieme miltsiekte kan veroorsaak wanneer diere daarmee geënt word.
Later het Pasteur, bygestaan deur twee kollegas, Emile Roux en Charles Chamberland, 'n entstof berei om diere teen hierdie gevreesde siekte te beskerm. Dit is in 1881 in Pouilly le Fort getoets en was 'n reuse-sukses.
Ook hondsdolheid (of hidrofobie) het Pasteur se aandag geniet. 'n Besmette hond dra die besmetting oor wanneer hy 'n gesonde hond byt.Soms word dit op dieselfde wyse na mense oorgedra, met noodlottige gevolge.
Pasteur kon nie die oorsaak van hondsdolheid vasstel nie omdat die virus so klein was dat dit nie onder sy mikroskoop sigbaar was nie, maar hy het 'n entstof uit die rugmurg van besmette hase gemaak om mense te behandel wat deur dol honde gebyt is. Die entstof is vir die eerste keer op 6 Julie 1885 gebruik toe Pasteur 'n negejarige seun, Joseph Meister, wat drie dae tevore deur 'n besmette hond gebyt is, daarmee geënt het. Die seun het oorleef.
Die Franse het hul beroemde wetenskaplike só bewonder dat hulle in 1888 nuwe laboratoriums tot sy beskikking gestel is - die Pasteur-Instituut.
Pasteur was teen daardie tyd al bejaard en siek. Hy is sewe jaar later, op 28 September, 1895, oorlede, omring deur familie en kollegas. Hy is in die kelder van die Pasteur-Instituut begrawe.
Sien ook wysig
Eksterne skakels wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Louis Pasteur.
Bronnelys wysig
- Kennis, Vol1, 1980, p 114-115, ISBN 0-7981-0823-1