Navahrudak
Navahrudak (Belarussies Навагрудак [navaˈɣrudak] is 'n stad in die Belarussiese Hrodna-voblast.
|
Navahrudak | |
|---|---|
| Kaart | Wapen |
 | |
 | |
| Vlag | |
 | |
| Land |  Belarus
|
| Stigting (eerste verwysing) | 1044 |
| Stadstatus | 1444 |
| Oppervlakte: | |
| - Totaal | - vk km |
| Hoogte bo seevlak | 292 m |
| Bevolking: | |
| - Totaal (2009) | 30 800 |
| - Bevolkingsdigtheid | - /vk km |
| Tydsone | EET/ UTC +2 |
| - Somertyd | EEST/ UTC +3 |
| Burgemeester | |
| Amptelike Webwerf | www.novogrudok.by |
Naam in ander tale wysig
Navahrudak word in Russies Новогрудок, in Pools Nowogródek, in Litaus Naugardukas en in Jiddisj נאַוואַרעדאָק, Navaredok genoem.
Geskiedenis wysig
Vroeë geskiedenis wysig
Die eerste verwysing na Navahrudak dateer uit die jaar 1044 toe die grootprins van Novgorod en Kiëf, Jaroslav I die Wyse (1019–1054), oorlog teen Litause stamme gevoer het.[1] Daarnaas verwys ook die Hypatius-kroniek onder die jaargetal 1252 na Novogorodok (letterlik "nuwe klein stad").
Navahrudak was destyds 'n belangrike nedersetting in die afgeleë westelike gebiede van die Kriwitsje, 'n Oos-Slawiese stamgroep, wat volgens sommige geskiedkundiges vanaf die 10de eeu deur die Kiëf-Roes oorheers is. In die 13de eeu het die Roes se fragiele bewind as gevolg van nomadiese invalle uit Asië verbrokkel. Hierdie invalle het hul hoogtepunt in 1240 met die plundering van Kiëf deur Mongoolse hordes bereik en 'n geopolitiese vakuum in die gebied laat ontstaan wat later as Swart-Roetenië bekend sou staan. Die vroeë Oos-Slawiese stamgroepe was in 'n aantal onafhanklike en mededingende vorstedomme opgesplits.
Nadat Navahrudak deur Mindaugas, die eerste grootvors van Litaue, verower is, het die nedersetting deel uitgemaak van die Koninkryk en latere Grootvorstedom Litaue. Volgens 'n 16de eeuse hipotese, wat oorspronklik deur Maciej Stryjkowski in sy kroniek gestel is, sou Navahrudak as hoofstad van die 13de eeuse Litause ryk gefungeer het. Terwyl later ook ander geleerdes hierdie bewering gesteun het, word dit nie deur eietydse kronieke gestaaf nie. Vaišvilkas, Mindaugas se seun en opvolger, het die monastiese eed in die Lavrasjef-klooster naby die stad afgelê en 'n Ortodokse konvent gestig.
In 1444 het Navahrudak stadstatus volgens die Maagdenburgse Reg gekry en het ná die Unie van Lublin in 1569 deel uitgemaak van die Pools-Litause Gemenebes. As gevolg van die Poolse Delinge is die stad in 1795 by die Russiese Tsareryk se Grodno-goewernoraat ingelyf.
Moderne geskiedenis wysig
_1.jpg)
Navahrudak het 'n florerende Joodse gemeenskap (sjtetl) met 'n bevolking van 5 015 in 1900 gehuisves.[2] Die stad was die bakermat van die Joodse Mussar-beweging en die geboorteplek van die Joodse leksikograaf, skrywer en taalkundige Alexander Harkavy (1863–1939).
Gedurende die Eerste Wêreldoorlog is die stad tussen 1915 en 1918 deur Duitse troepe, daarna deur die Poolse leër en – tydens die Poolse oorlog teen die Bolsjewiki – deur die Rooi Leër beset. Volgens die Verdrag van Riga is Navahrudak by Pole ingesluit en het vervolgens as die administratiewe sentrum van die woiwodskap Nowogródek gedien.
Ná die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog en die Duits-Sowjetse aanval op Pole is Navahrudak in September 1939 deur Sowjet-troepe ingeneem, deur Sowjet-Rusland geannekseer en by die Wit-Russiese SSR ingelyf. Vir 'n kort tydperk – tussen 2 November en 4 Desember – het dit as die administratiewe sentrum van die Navahrudak-voblast gefungeer. Die voblast-administrasie se setel is vervolgens na Baranawitsji verskuif en die oblast se naam gewysig na Baranawitsji. Navahrudak was vanaf 15 Januarie 1940 die administratiewe middelpunt van die gelyknamige rajon of distrik.
Op 22 Junie 1941 is die Sowjetunie deur Duitse troepe aangeval. Nadat die Sowjet-troepe in die sogenaamde Navahrudak-ketel deur die Duitsers omsingel was, het die Duitse weermag die stad op 4 Julie ingeneem. Voor die oorlog het Navahrudak se bevolking op 20 000 gestaan, waarvan die helfte van Joodse afkoms was. Gedurende 'n aantal sogenaamde "aksies" is die oorgrote meerderheid van die Joodse inwoners vermoor, die res (sowat 550) moes slawearbeid verrig.
Tydens die Duitse besetting het Navahrudak deel uitgemaak van die Reichskommissariat Ostland. Sowjet-partisane het onmiddellik begin om die militêre weerstand in die streek te organiseer, waarby die sogenaamde Bielski-partisane, 'n groep van Joodse vrywilligers, 'n leidende rol gespeel het. Op 1 Augustus 1943 is elf nonne, wat later as die Geseënde Martelaars van Nowogródek bekend sou staan, deur die geheime Duitse polisie Gestapo vermoor.
Drie jaar ná die Duitse besetting is Navahrudak op 8 Julie 1944 deur die Rooi Leër ingeneem. Die oorlogshandelinge het in die stad tot 'n dramatiese verlies van menselewens gelei. Terwyl altesaam 45 000 burgers gesterf het, was ook meer as sestig persent van die woongeboue vernietig. Die Wit-Russiese SSR het ná die oorlog 'n grootskaalse heropbouprogram van stapel gestuur sodat die infrastruktuut binne 'n relatief kort tydperk herstel kon word. Die Baranwitsji-voblast is op 8 Julie 1954 ontbind, en die plaaslike rajo met Navahrudak is by die Hrodna-voblast ingelyf waarvan dit steeds deel uitmaak.
Kuns en argitektuur wysig
Die kasteel van Navahrudak, wat algemeen as die Mindaugas-kasteel bekend staan, dateer uit die 14de eeu. Nadat dit in 1710 deur Sweedse troepe aan die brand gesteek is, het net bouvalle oorgebly. Die Ortodokse katedraal van Sint Boris en Sint Gleb is vanaf 1519 in die Gotiese boustyl opgerig, maar eers in die 1630's voltooi. In die 19de eeu is omvattende herstelwerk uitgevoer.
Die geboortehuis van Pole se nasionale digter, Adam Mickiewicz (1798–1855), is op 'n voormalige landgoed naby Navahrudak geleë en intussen in 'n museum omgeskep. Die digter is in die plaaslike Transfigurasie-kerk (1712–1723) gedoop. By Mickiewicz se geboortehuis is 'n standbeeld van die digter opgerig, en tussen 1924 en 1931 het die destydse Poolse regering die "Heuwel van Onsterflikheid" ter ere van Adam Mickiewicz laat skep.
Die Joodse begraafplaas, waar sommige lede van die bekende Harkavy-familie ter ruste gelê is, herinner aan die ou sjtetl. Ander belangrike besienswaardighede sluit die Sint Michael-kerk, wat in 1751 en 1831 gerenoveer is, die Tataarse moskee wat van hout gebou is, woonhuise uit die 18de en 19de eeu, die 18de eeuse Joodse sinagoge en die moderne winkelsentrum op Navahrudak se sentrale plein in.
Verwysings wysig
- ↑ "Н.П.Гайба: История Новогрудка". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Junie 2010. Besoek op 1 Mei 2010.
- ↑ JewishGen.org
Eksterne skakels wysig
| Wikimedia Commons bevat media in verband met Navahrudak. |
Video