Nuwe Testamentiese apokriewe
Die Nuwe Testamentiese apokriewe is 'n aantal geskrifte deur vroeë Christene waarin vertellings oor Jesus en sy leerstellings, die natuur van God, en die leerstellings van sy apostels en van hul lewens aangeteken is. Sommige van hierdie geskrifte is deur vroeë Christene as die Skrif beskou, maar sedert die vyfde eeu is daar algemene konsensus bereik wat die Nuwe Testament tot die 27 boeke van die moderne kanon beperk het.[1][2]
Definisie wysig
Die woord "apokrief" is oorspronklik 'n Griekse woord en verwys na dinge wat "weggesteek" of "verborge" is.[3] Die algemene term verwys gewoonlik na boeke wat die kerk as nuttig, maar nie as Goddelik geïnspireerd beskou het nie. 'n Term wat dikwels deur die Griekse Vaders gebruik is, is "antilegomena" of "teenspraak teen", maar daar was ook teenspraak teen sekere kanonieke boeke, byvoorbeeld die Openbaring van Johannes. Geleerdes maak ook dikwels gebruik van die term pseudepigrapha, of "valslik geskryf" of "valslik toegeskryf", menende dat die geskrifte dikwels deur 'n anonieme outeur geskryf is wat die naam van 'n apostel aan sy werk gekoppel het.
Geskiedenis wysig
Die ontwikkeling van die Nuwe Testamentiese Kanon wysig
Gedurende die eerste paar eeue van die oordrag van die boodskap van Jesus van Nasaret was daar heelwat debat oor die beskerming van die egtheid daarvan. Daar was drie metodes waarvolgens hierdie kwessie hanteer is (en steeds word): ordinering, waar individue as betroubare leermeesters van die boodskap gemagtig word; leerstellings, waar groepe die grense vir die vertolking van die boodskap vaslê; en kanons wat die primêre dokumente lys wat volgens sekere groepe die boodskap bevat wat oorspronklik deur Jesus verkondig is (met ander woorde, die Bybel). Daar was heelwat debat oor die boeke wat in die kanons opgeneem moes word. Oor die algemeen is die boeke wat deur die meerderheid as die vroegste boeke oor Jesus beskou is, ingesluit. Boeke wat as outentiek/eg voorgehou is, maar wat nie algemeen deur die kerk aanvaar is nie, word die Nuwe Testamentiese Apokriewe genoem.
Evangelies wysig
Kanonieke evangelies wysig
Die volgende vier evangelies is as deel van die Nuwe Testamentiese kanon aanvaar:
Kinderevangelies wysig
Die skrapse inligting oor die kinderjare van Jesus in die kanonieke evangelies het 'n honger by vroeë Christene laat ontstaan vir meer besonderhede oor Jesus se vroeë lewe. Dié is deur 'n aantal tweede-eeuse en latere tekste, bekend as die kinderevangelies, verskaf. Alhoewel nie een van hierdie evangelies in die Bybelse kanon opgeneem is nie, getuig die blote hoeveelheid oorblywende manuskripte van hulle blywende gewildheid.
Die meeste van hulle is op die vroegste kinderevangelies gebaseer, naamlik die Kinderevangelie van Jakobus en Kinderevangelie van Tomas.
Joods-Christelike evangelies wysig
Die Joods–Christelike Evangelies was evangelies met 'n Joods-Christelike karakte wat deur Clemens van Alexandrië, Origenes, Eusebius, Epifanius, Jerome en waarskynlik Didymus die Blinde aangehaal is.[4][5]
Nie een van hierdie evangelies bestaan vandag nie, maar daar is pogings aangewend om hulle uit verwysings van die Kerkvaders te rekonstrueer. Die gerekonstrueerde tekste word gewoonlik onder Nuwe Testamentiese Apokriewe gekategoriseer.[6]
Nie-kanonieke evangelies wysig
Ander dokumente getiteld "evangelies" het in die tweede en derde Christelike eeue die lig gesien. Soms het die outeurs van hierdie tekste elders beweer dat hulle tekste die oorspronklike weergawes is, of dat hulle tekste van al die byvoegings en verdraaiings ontslae raak wat hulle opposisie aan die meer erkende weergawe van die teks gemaak het. Die vraag bestaan nog of enige van hierdie tekste vroeëre en meer akkurate weergawes van die kanonieke tekste is. Hierdie tekste sluit in:
- Evangelie van Marcion (middel 2de eeu)
- Evangelie van Mani (3de eeu)
- Evangelie van Apelles (middel – laat 2de eeu)
- Evangelie van Bardesanes (laat 2de – vroeë 3de eeu)
- Evangelie van Basilides (middel 2de eeu)
Spreuke-evangelies wysig
Een of twee tekste neem die vorm van kort logia aan – gesegdes en gelykenisse van Jesus – wat nie deel van 'n samehangende vertelling uitmaak nie:
Passie-evangelies wysig
'n Aantal evangelies is spesifiek gemoeid met die "Passie" (arrestasie, teregstelling en opstanding) van Jesus:
- Evangelie van Petrus
- Evangelie van Nikodemus (ook genoem die "Handelinge van Pilatus")
- Pseudo-Cyrillus van Jerusalem, Oor die Lewe en Passie van Christus
- Evangelie van Bartolomeus
- Vrae van Bartolomeus
- Opstanding van Jesus Christus (wat na bewering volgens Bartolomeus is)
Geharmonieerde evangelies wysig
'n Aantal tekste is daarop gerig om 'n enkele geharmonieerde weergawe van die kanonieke evangelies daar te stel wat onderlinge teenstrydighede elimineer deur 'n verenigde teks te skep wat in 'n sekere mate van die evangelies afgelei is. Die bekendste hiervan was die Diatessaron.
Gnostiese tekste wysig
In die moderne era is verskeie Gnostiese tekste opgespoor, veral uit die Nag Hammadi-biblioteek. Sommige tekste is 'n uiteensetting van die esoteriese kosmologie en etiek wat deur die Gnostici onderskryf is. Dit was dikwels in die vorm van 'n dialoog waarin Jesus esoteriese kennis uitlê terwyl sy dissipels Hom daaroor uitvra.
Dialoë met Jesus wysig
- Apokrifon van Jakobus (ook genoem die "Geheime Boek van Jakobus")
- Boek van Tomas die Kampvegter
- Dialoog van die Redder
- Evangelie van Judas (ook genoem die "Evangelie van Judas Iskariot")
- Evangelie van Maria (ook genoem die "Evangelie van Maria Magdalena")
- Evangelie van Filippus
- Griekse Evangelie van die Egiptenare (te onderskei van die Koptiese Evangelie van die Egiptenare)
- Die Sofia van Jesus Christus
Algemene tekste oor Jesus wysig
- Koptiese Apokalips van Paulus (te onderskei van die Apokalips van Paulus)
- Evangelie van die Waarheid
- Gnostiese Apokalips van Petrus (te onderskei van die Apokalips van Petrus)
- Pistis Sofia
- Tweede Vertoog van die Groot Set
Setiaanse tekste oor Jesus wysig
Die Setiane was 'n gnostiese groep wat oorspronklik die Bybelse Set as 'n messiaanse figuur aanbid het, en Jesus later as 'n reïnkarnasie van Set beskou het. Hulle het verskeie tekste geproduseer waarin hulle hulle esoteriese kosmologie uiteengesit het, gewoonlik in die vorm van visioene:
- Apokrifon van Johannes (ook genoem die "Geheime Evangelie van Johannes")
- Koptiese Evangelie van die Egiptenare (te onderskei van die Griekse Evangelie van die Egiptenare)
- Trimorfiese Protennoia
Ritueeldiagramme wysig
Sommige van die Gnostiese tekste bestaan oënskynlik uit diagramme en instruksies vir gebruik tydens godsdienstige rituele:
- Ofiete-diagramme
- Boeke van Jeú
Handelinge wysig
Daar is verskeie tekste wat met die dissipels se latere lewens gemoeid is, gewoonlik gekenmerk deur hoogs bonatuurlike gebeure. Terwyl die meeste van die tekste glo in die 2de eeu geskryf is, is daar minstens twee, die Handelinge van Barnabas en die Handelinge van Petrus en Paulus wat na bewering moontlik eers in die 5de eeu geskryf is.
- Handelinge van Andreas
- Handelinge van Barnabas
- Handelinge van Johannes
- Handelinge van die Martelare
- Handelinge van Paulus
- Handelinge van Paulus en Thekla
- Handelinge van Petrus
- Handelinge van Petrus en Andreas
- Handelinge van Petrus en Paulus
- Handelinge van Petrus en die Twaalf
- Handelinge van Filippus
- Handelinge van Pilatus
- Handelinge van Tomas
- Handelinge van Timoteus
- Handelinge van Xanthippe, Polixena en Rebekka
Briewe wysig
Daar is ook nie-kanonieke briewe tussen individue of aan Christene in die algemeen. Sommige daarvan is baie hoog aangeslaan deur die vroeë kerk:
- Brief van Barnabas
- Briewe van Klemens
- Briewe van die Korintiërs aan Paulus
- Brief van Ignatius aan die Smirniote
- Brief van Ignatius aan die Tralliane
- Brief van Polikarpus aan die Filippense
- Brief aan Diognetus
- Brief aan die Laodisense ('n brief in die naam van Paulus)
- Brief aan Seneca die Jongere ('n brief in die naam van Paulus)
- Die derde Brief aan die Korintiërs – in die verlede deur sommige lidmate van die Armeens Ortodokse kerk aanvaar
Apokalipse wysig
Verskeie werke word as visioene voorgehou, dikwels in die vorm van 'n bespreking van die toekoms, die hiernamaals of albei:
- Apokalips van Paulus (te onderskei van die Koptiese Apokalips van Paulus)
- Apokalips van Petrus (te onderskei van die Gnostiese Apokalips van Petrus)
- Apokalips van Pseudo-Metodius
- Apokalips van Tomas (ook genoem die Openbaring van Tomas)
- Apokalips van Stefanus (ook genoem die Openbaring van Stefanus)
- Die Eerste Apokalips van Jakobus (ook genoem die Eerste Openbaring van Jakobus)
- Die Tweede Apokalips van Jakobus (ook genoem die Tweede die Openbaring van Jakobus)
- Die Herder van Hermas
Die heengaan van Maria wysig
Verskeie tekste (50) bestaan uit beskrywings van die gebeure rondom die lot van Maria (die moeder van Jesus):
Allerlei wysig
Op grond van hulle inhoud of vorm pas hierdie tekste nie by enige van die ander kategorieë nie:
- Apostoliese Konstitusies (kerkregulasies wat vermoedelik deur die apostels voorgeskryf is)
- Boek van Nepos
- Kanons van die Apostels
- Spelonk van Skatte (ook genoem The Treasure)
- Klemens-literatuur
- Didache (moontlik die eerste kategismus)
- Liturgie van st. Jakobus
- Boetedoening van Origines
- Gebed van Paulus
- Sinne van Sextus
- Fisiologus
- Boek van die Bee
Fragmente wysig
Benewens die bekende apokriewe boeke is daar ook kleiner fragmente van tekste, gedeeltes van onbekende (of twyfelagtige) werke. Sommige van die betekenisvolste fragmente is:
- Die Onbekende Berlynse Evangelie (ook genoem die Evangelie van die Verlosser)
- Die Naasene-fragment
- Die Fayyum-fragment
- Die Geheime Evangelie van Markus (waarvan die egtheid betwis is)
- Die Oxyrhynchus-evangelies
- Die Egerton-evangelie
Kandidate vir kanonisering wysig
Terwyl baie van die boeke wat hier gelys is, as ketters beskou is (veral dié wat van die gnostiese tradisie deel uitmaak), was daar tekste waarvan die inhoud nie noodwendig as ketters beskou is nie, en wat as betekenisvolle geestelike werke aanvaar is.
- 1 en 2 Klemens
- Herder van Hermas
- Didache
- Brief van Barnabas
- Apokalips van Petrus
- Derde Brief aan die Korintiërs
Evaluering wysig
Vir historici van die vroeë Christenskap is hierdie boeke van onskatbare waarde, veral dié wat byna in die finale kanon opgeneem is, soos die Herder van Hermas. Bart Eehrman het byvoorbeeld gesê:
Die oorwinnaars in die stryd om 'n daarstelling van 'n Christelike Ortodoksie het nie net hulle teologiese veldslae gewen nie; hulle het ook die geskiedenis van die konflik herskryf; latere lesers het aanvaar dat die seëvierende beskouings van die begin af deur die oorgrote meerderheid Christene aanvaar is … Die praktyk van Christelike vervalsing het 'n lang en gesofistikeerde geskiedenis … die debat het driehonderd jaar voortgeduur … selfs binne "ortodokse" kringe was daar aansienlike debat oor die boeke wat ingesluit moes word.[7]
Hierdie debat het hoofsaaklik daaroor gegaan of sekere werke in die erediens of slegs privaat gelees moes word. In ag genome die algemeen aanvaarde datums van outeurskap vir al die kanonieke Nuwe Testamentiese werke (ca. 100 n.C.), sowel as die bestaande getuienis vir kanonisiteit onder die geskrifte van Ignatius, Polikarpus, Irenaeus, ens., is die vier evangelies en briewe van Paulus universeel as skriftuurlik beskou. Die finalisering van die kanon sou uiteindelik 200 jaar duur.
Sien ookk wysig
Verwysings wysig
- ↑ Van Liere, Frans (2014). An Introduction to the Medieval Bible. Cambridge University Press. pp. 68–69.
- ↑ Ehrman, Bart D. (2003). Lost Christianities: Battles for Scripture and the Faiths We Never Knew. Oxford University Press. pp. 230–231.
- ↑ "Apocrypha - Definition". merriam-webster.com.
- ↑ Elliott 2005, p. 3.
- ↑ Ehrman & Pleše 2011, p. 199.
- ↑ Vielhauer & Strecker 1991, pp. 134–78.
- ↑ Ehrman, Lost Scriptures P 2,3