Ontdekking van Amerika

In 1492 het ʼn Spaans-gebasseerde transatlantiese maritieme ekspedisie afgeskop, gelei deur die Italiaanse ontdekker, Christopher Columbus. Die ekspedisies van Columbus, merk die begin van die Spaanse kolonisering van Amerika.

Uitbeelding van Columbus se groot ontdekking.

Vir ʼn lang tyd is daar geglo dat Columbus en sy bemanning die eerste Europeërs was, wat voet aan wal geslaan het by Amerika. Daar was egter in die 11de eeu ʼn Viking-bemanning, gelei deur Leif Erikson, wat ook Amerika ontdek het. Maar, Columbus se ontdekkingsreise het gelei tot aaneenlopende Europese kontak met Amerika, kolonisering en die gevolge oor en weer wat ʼn effek tot op die hedendaagse lewe het.  

Na tien jaar van studie, mooipraat, smeek en bedel, is Christophorus Columbus se ideaal uiteindelik verwesenlik: Ferdinand en Isabella, die koning en koningin van Spanje, het aan hom drie skepe en ʼn bemanning verskaf om 'n reis na die Land van die Weste te onderneem. Columbus se oogmerk was om na Asië te vaar, na die ryk lande Cipangu en Kathay, wat ons vandag as Japan en China ken. Sy voorgangers het almal probeer om suidwaarts om die kus van Afrika na die Ooste te vaar, maar kaarte soos die van Toscanelli het by hom die gedagte laat posvat dat hy die lande van die Ooste kon bereik deur weswaarts te vaar.

Vaart

Op die eerste bladsy van sy dagboek het Columbus geskryf: In nomine Domini nostri Jesu Christi (In die naam van onse Here Jesus Christus), en daarna, na 'n boodskap van lojaliteit aan Ferdinand en Isabella, sy beskermheer en -vrou, het hy geskryf: Vrydag, 3 Augustus 1492. Om agtuur het ons van die sandbank van Saltes (by Palos, 'n hawe noord van Cadiz) vertrek en tot sononder voor 'n sterk bries gevaar.

Skepe

Columbus se drie skepe was die Santa Maria, die Nina en die Pinta, wat in die hawe van Palos in Suid-Spanje vir die vaart toegerus is. Ons het geen duidelike beskrywing van die drie skepe nie, maar hulle was waarskynlik karvele, 'n term wat 'n taamlik smal, vinnige handelskip met drie maste aandui: die grootmas midskeeps, 'n bietjie langer as die lengte van die skip; die voormas, sowat die helfte van die lengte van die grootmas, op die voordek; en die kruismas, op die agterstewe van die skip.

Aan die voor- en grootmas is raseile gedra, maar die kruismas het waarskynlik 'n latynseil gehad. Die skepe was stewig gebou, en bo die waterlyn was hulle helderkleurig geverf. Onder die waterlyn was hulle met pik besmeer om die hout te beskerm teen verrotting en omdat in daardie tyd geglo is dat die pik voorkom dat seediere aan die kiel bly kleef. Bo die skepe het vlae gewapper n:iet die leeus en kastele van Ferdinand en Isabella daarop.

Die twee groter skepe, die Santa Maria en die Pinta, het verhewe bouwerke aan die voorkant en die agterkant gehad, wat kastele genoem word. Die kaptein se kajuit was in die agter-kasteel, waar die offisiere ook geslaap het, elk met 'n bed en 'n seekis. Die bemanning het in die voorkasteel geslaap, tussen die kos, die watervate en die ammunisie vir die kanonne. Op elke skip was ook 'n loods en ʼn dokter, asook tolke, wat waarskynlik Chinees en Japanees kon praat.

Feite omtrent die skepe

Die Santa Maria was die vlagskip; dit was waarskynlik nie 'n ware karveel nie, maar 'n nao - ʼn groter en stadiger skip. Sy oorspronklike naam was La Gallega (die Galicia), maar in die geskiedenis het die skip bekend geword as die Santa Maria. Dit het 'n waterverplasing van sowat 100 ton gehad en was 30 meter lank en 9 meter breed, met 'n bemanning van 39. Die Pinta het 'n waterverplasing van sowat 75 ton gehad en was 22 meter lank en 7 meter breed, met 'n bemanning van 26.

Die kaptein van die Pinta was Martin Alonzo Pinzon, lid van 'n familie van bekende seevaarders en skeepseienaars. Dit was van die Pinta dat land vir die eerste keer gesien is, en hierdie skip het op die terugvaart Spanje ook eerste bereik. Die kleinste karveel, die Nina, het onder bevel van Vincente Yanez Pinzon gestaan, 'n jonger broer van die Pinta se kaptein. Hierdie skip het 'n waterverplasing van sowat 60 ton gehad en was 20 meter lank en 7 meter breed, met 'n bemanning van 22. Aanvanklik was die Nina met latynseile toegerus, maar op die Kanariese Eilande is hulle met raseile vervang.

Columbus se roete op sy eerste reis

Columbus het 'n dagboek gehou wat ons 'n baie duidelike beeld gee van die vaart met die drie klein skepies oor die onbekende waters van die uitgestrekte Atlantiese Oseaan.

Vrydag, 3 Augustus 1492

Columbus se klein vloot verlaat die rivierhawe van Palos. Wanneer die vloot die oop see bereik, draai hulle suidwaarts, in die rigting van die Kanariese Eilande.

Dinsdag, 7 Augustus – Donderdag 9 Augustus

Die Pinta se stuur breek vir ʼn tweede keer. Op die Woensdag vaar skip na Gran Canary, terwyl die ander skepe die reis na die eiland Gomera voortsit. Toe die Pinta op die Donderdag, na die herstel van sy stuur. Gran Canary verlaat, grom die vulkaan op die eiland Tenerife onheilspellend. en vlamme en as word die lug ingeblaas. Die bemanning vloek op die vulkaan, want hulle beskou sy uitbarsting as 'n kwade voorteken.

Donderdag 6 September

Nadat hout, water, vleis en ander proviand ingeskeep is, verlaat Columbus se drie skepies die eiland Gornera in gunstige weer.

Sondag, 9 September

Op hierdie dag het Columbus se vloot sowat 120 km ver gevaar, maar hy besluit om 'n korter afstand in sy dagboek aan te teken sodat die bemanning nie ontevrede en bevrees word as die vaart dalk te lank duur nie. Die stuurmanne het swak gestuur en die skip na die noordooste laat dryf. Columbus moes hulle die hele dag daaroor berispe. Om Kathay en Cipangu te bereik. het Columbus gemeen dat hy reg weswaarts van die Kanariese Eilande moes seil. Hy het sy matrose steeds in die duister gehou oor die afstand wat hulle reeds afgelê het, omdat hy goed geweet het dat hulle opstandig was. Columbus self was seker daarvan dat die reis oor die oseaan net 'n paar dae sou duur.

Sondag, 16 September

Die weer is baie gunstig. en Columbus skryf in sy dagboek: Die oggende is werklik pragtig; al wat kortkom, is die lied van 'n nagtegaal. Die weer is soos die van Andalusië ('n streek in Suid-Spanje) in April.

Sondag, 23 September

Op hierdie dag het hulle deur die dik, wierbegroeide water van die Saragossa-see gevaar. Die see is so kalm dat die matrose onderlangs begin mompel dat daar nooit genoeg wind · sal wees om hulle na Spanje terug te bring nie. 'n Sterk wind steek egter skielik op en verdryf hul vrese. Die manne begin ook glo dat hulle darem nie meer te ver van die land af kan wees nie: hulle sien swerms voëls, en wier dryf rond op die oppervlak van die water.

Woensdag, 10 Oktober

Nog steeds is daar geen land in sig nie. Dit is nou 34 dae sedert hulle van die Kanariese Eilande vertrek het, en in die tyd het hulle niks anders as die see en die lug gesien nie. Die bemanning is bang en dreig om te muit. Hulle wil teruggaan huis toe. In sy dagboek skryf Columbus: Die admiraal (Columbus) het hulle egter moed ingepraat, hulle herinner aan die beloning wat hulle gaan kry, en bygevoeg dat dit sinneloos is om nou, nadat hulle so ver gekom het, te wil omdraai. Hulle het nou geen keuse as om voort te seil totdat hulle Indië bereik nie.

Donderdag, 11 Oktober

Nou kan die land nie meer ver wees nie. Op die water sien die manne stukkies gras, boomtakkies en 'n takkie met rooi bessies dryf.

Nag van 11-12 Oktober

Niemand gaan slaap nie, niemand kan slaap nie. Die bemanning van die skepe staan almal op die dek en probeer deur die nagduister tuur. Elkeen wil die eerste man wees om die land te sien. Ferdinand en Isabella het beloof dat hulle die man wat die eerste land sien. 'n jaargeld van 5 000 maravedi (sowat R100) sal gee, en Columbus het die man 'n sy-baadjie belowe.

Vrydag, 12 Oktober, 2 vm

Land! Land! Die matroos in die kraaines op die Pinta, Rodrigo de Triana skreeu dit uit. Die kaptein van die Pinta skiet 'n kanonskoot af as teken dat hy land gesien het. Maar ook Columbus het reeds 'n lig gesien wat soos 'n klein waskersie op en neer beweeg.

Vrydag, 12 Oktober

Toe dit dag word, bevind Columbus en sy manne hulle aan\ die kus van 'n klein eilandjie. Gewoonlik word gesê dat dit Watling-eiland in die Wes-Indiese Eilande was, wat Columbus San Salvador genoem het. Die inboorlinge op die eiland is vriendelik. Hulle het na die skepe geswem, en kanaries, papegaaie, bolle katoen, spiese en baie ander dinge met hulle saamgebring, wat hulle geruil het vir goedere wat ons vir hulle gegee het: krale, klokkies, ens.

Byna drie maande lank het Columbus heen en weer tussen die Wes-Indiese Eilande rondgeseil, Kuba en Haïti verken en dit onderskeidelik Juan en Hispaniola genoem. Oral het hy navraag gedoen na die Groot Khan en gesoek na die goud en ander rykdomme wat hy aan die Spaanse koning beloof het. Hoewel hy nie alles gekry het waarna hy gesoek het nie, het hy tog genoeg gevind om Ferdinand en Isabella by sy terugkeer te oortuig dat hierdie lande ryk genoeg aan materiële rykdom is.

Columbus was nog steeds daarvan oortuig (en hy het dit tot aan die einde van sy lewe bly glo) dat hierdie eilande die Oos-lndiese Eilande was waarvan Marco Polo geskrywe het, en dat Kathay en Cipangu sommer naby was. Op Kersaand, 1492, in 'n kalm see, het die admiraal se skip, die Santa Maria, op 'n rif geloop en gesink. Columbus het 'n paar van sy manne op die land agtergelaat onder bevel van Diego de Arana. Daar het hulle 'n nedersetting gestig wat hulle La Navidad genoem het.

Woensdag, 16 Januarie 1493

Die Nina en die Pinta vertrek van die Wes-Indiese Eilande terug na Spanje. Op die terugreis volg Columbus 'n ander roete en seil noord-oos. Hy het waarskynlik hierdie noord roete met opset gevolg om die voordeel van die oostewinde op die terugvaart Spanje te hê.

Maandag, 18 Februarie

Die Nina en die Pinta bereik die eiland Santa Maria in die Asore en op 15 Maart steek hulle die sandbank by Saltes met hoogwater oor en vaar die hawe van Palos binne, onder die luide toejuiging van die inwoners en die gelui van kerkklokke. Hulle was 224 dae van die huis weg. Columbus het teruggekeer na Spanje met die opspraakwekkende nuus dat hy die Land van die Weste ontdek het. Maar hy het nooit besef dat hy 'n nuwe vasteland ontdek het nie. Hy kon ook nie weet dat hy met sy merkwaardige vaart een periode in die geskiedenis van die mensdom afgesluit en 'n nuwe ingelui het nie.

Bronnelys

• KENNIS, 1980, ISBN 0798108266, volume 4, bl. 751 - 753

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Ontdekking van Amerika.