Pieter van der Byl
Sy Edele Majoor Pieter Voltelyn Graham van der Byl (21 Februarie 1889, Caledon – 21 Januarie 1975, Muizenberg) was ’n Suid-Afrikaanse soldaat en staatsman. Hy was lid van die Suid-Afrikaanse Party en later die Verenigde Party. Hy was lid van generaal Smuts se kabinet en minister van naturelle sake.[1] Maj. Piet (soos hy bekendgestaan het), was ’n chevalier de la Légion d’Honneur, erekolonel van die Universiteit van Kaapstad se Regiment[2] sowel as die ontvanger van die Militêre Kruis en Koning George VI kroningsmedalje.[2]
| Pieter Voltelyn Graham van der Byl | |
Persoonlike besonderhede
| |
|---|---|
| Gebore | 21 Februarie 1889 Caledon, Kaapkolonie |
| Sterf | 21 Januarie 1975 |
| Politieke party | Suid-Afrikaanse Party Verenigde Party |
| Eggenoot/-note | Joyce Clare Fleming |
Vroeë lewe wysig
Die eerste Van der Byl wat sy voet aan wal gesit het in die Kaap was Gerrit van der Byl in 1668.[3] Oor die eeue het die Van der Byls magtige grondbaronne geword deur onder andere die volgende plase te bekom: Vredenberg, Klavervlei, Joostenberg, De Leeuwenhoek, Welmoed, Spier, Fairfield (waar die familie steeds bly) en Groote Schuur (die huidige woning van die president van Suid-Afrika. Dit is later verkoop aan Cecil John Rhodes).[4]
Van der Byl is gebore as die seun van Tin van der Byl en Adelaide Taylor Piek. Sy vader verkies om sy kinders plaaslik te laat opvoed daarom ontvang hy sy opleiding by die Diocesan-kollege in Kaapstad en daarna sit hy die familietradisie voort deur te studeer by Pembroke College, Cambridge.[5] Hy vaar nie baie goed op skool nie as gevolg van ’n ernstige siekte, maar op Cambridge blink hy uit in roei en neem hy deel aan verskeie Oxford-Cambridge regatta’s en in sy finale jaar ontvang hy ’n Blou[6] (moontlik die eerste Suid-Afrikaner om dit te verower in roei).
Net ’n kort verduideliking van wat ’n Blou is – sportmanne en -vroue van beide universiteite kan ’n Vol Blou of ’n Half Blou toegeken word vir deelname op die hoogste vlak van universiteitsport wat ’n universiteitswedstryd moet insluit. ’n Vol Blou is die hoogste eer wat iemand kan bekom en is ’n gesogte en prestige toekenning.
Militêre lewe wysig
Na voltooiing van sy meestersgraad in Landbou, keer hy terug na Suid-Afrika met die doel om te boer. Hy ontvang egter in 1911 ’n brief van generaal Methuen, wie iemand benodig met plaaslike ervaring vir militêre oefeninge wat binnekort sou plaasvind in die Caledon omgewing. Hy sluit aan by die nuutgevormde Unie Verdedigingsmag[7] en doen ’n offisierskursus. Talle van sy kollegas was vyandiggesind teenoor beide die Boere en Engelse weermagte, sommige was bestem om weer met die Maritz Rebellie in 1914 te bots.
Tydens die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog, dien hy met uitsondering onder generaal Jan Smuts en generaal Louis Botha in die Duits-Suidwes-kampanje sowel as die Oos-Afrika-kampanje. Tydens die Oos-Afrika-kampanje kry hy egter malaria wat sy gesondheid vir die res van sy lewe benadeel. Hier word hy bevorder tot kaptein van die personeel van generaal Smuts. Hy word gereeld gebruik om met die Duitse Weermag te onderhandel onder die leiding van die formidabele generaal Von Lettow-Vorbeck,[8] wie met slegs 3000 Duitse offisiere en duisende plaaslike Askari’s, die Suid-Afrikaanse en Britse magte in toom gehou het.
Gedurende die tyd het hy gereeld ’n ou familievriend, die befaamde grootwildjagter F.C. Selous, genader vir raad. Hy was ook een van die laaste mense wat Selous gesien het voor sy sluipmoord.[7]
Aangesien daar nie veel vir hom was om te doen in Oos-Afrika nie, verseker hy ’n verplasing na die Westelike Front waar hy by die Britse Koninklike Lugmag (RAF) aansluit. Die oorlog was egter verby voordat hy sy opleiding kon voltooi. Vir sy pogings gedurende die oorlog word hy ’n "chevalier de la Légion d’Honneur" deur die Franse Regering en word hy uitgenooi na Buckingham Paleis vir ontvangs van die Militêre kruis.[9]
Boerdery en Politieke loopbaan wysig
Na afloop van die oorlog keer hy terug na ’n meer besadigde lewe tussen Engeland en sy familieplase in Suid-Afrika. In Suid-Afrika ontmoet hy per toeval veldmaarskalk sir Douglas Haig, met wie hy ’n lewenslange vriendskap aangeknoop het.
Tydens ’n ontmoeting met generaal Smuts in dieselfde jaar, oorreed Smuts hom om te dien in die amptelike kapasiteit as Minister van Verdediging. In 1928 besluit hy om die politiek te betree, en na sy werwingsveldtog vir die Suid-Afrikaanse Party word hy verkies as kandidaat vir Bredasdorp in 1929.[7]
Toe Smuts die Eerste Minister geword het in 1939, was Van der Byl ’n minister sonder portefeulje in die kabinet. Hy was ’n flambojante en vermaaklike karakter, bekend vir sy gesegdes en humor asook sy elegante kleredrag (hy is verskeie kere aangewys as die bes geklede parlementslid ). Gedurende die oorlogsjare was hy, buiten sy ander pligte, die minister wat die uitgeworpe Griekse koninklike familie moes versorg. Hy raak bevriend met hulle en hulle besoek hom gereeld.
In 1943 word hy aangestel as die Minister van Naturellesake. Dit was ’n groot taak aangesien daar groeiende sentiment onder die armer klas van die blanke bevolking was uit vrees dat hulle hul werk sal verloor ten gunste van goedkoper swart arbeid. Alhoewel Smuts die afsonderlike ontwikkeling van volkere voorstaan as metode om die skielike verstedeliking te stuit, was dit duidelik dat sy party se uitkyk op nie-blankes se bestaan in Suid-Afrika een van die reg van burgerskap vir almal in Suid-Afrika was, en dat afsonderlike ontwikkeling nie die pad vorentoe sal wees nie.[10] Van der Byl was in ooreenstemming met Smuts se denke.
In 1948 word van der Byl versoek om die nuwe Zoeloekoning, Cyprian Bhekuzulu kaSolomon (vader van Goodwill Zwelithini kaBhekuzulu) te kroon, waarvoor hy die lied "Nkosi Sikelel' iAfrika" kies om te speel by die kroning.
Die Suid-Afrikaanse Party het die 1948-verkiesing verloor,[11] en daarmee saam het Van der Byl ook sy kiesafdeling, Bredasdorp met 259 stemme teen die N.P. verloor. Hy word in die tussenverkiesing in die kiesafdeling Groenpunt in Oktober van daardie jaar onbestrede verkies nadat Robert Bowden, wat onbestrede verkies is op 26 Mei op 27 Junie, ter wille van Van der Byl bedank. Hy behou hierdie setel tot en met sy aftrede in 1966.[1]
Gedurende hierdie jare van opposisie was hy nog steeds baie gewild en gerespekteer. Parlementslede is toegelaat om hom Oom Piet te noem.[12]
Gedurende hierdie tydperk het sy uitkyk op die politieke denkwyse van die Nasionale Party nooit verander nie en het hy by verskeie geleenthede hulle beleid openlik gekritiseer. Hy was in besonder simpatiek teenoor die kleurlinggemeenskap. Gedurende die vorige regering is stemreg aan verskeie kleurlinge gegee maar die Nasionale Party het hulle van hierdie regte asook ander ontneem wat hom kwaad gemaak het.[13] Hoewel hy stemreg vir die swart populasie voorgestaan het, het hy ook nie aan meerderheidsregering geglo nie. Hy het geglo die tragedies wat voorgekom het in ander Afrikanasies soos die Kongo-slagtings en die vinnige agteruitgang van die state was as gevolg van die feit dat die bevolking nie voorbereid was op die onafhanklikheid en die koloniale magte wat so vinnig verdwyn het nie.
Van der Byl was ’n ondersteuner van Rhodesië, waar hy bang was dat onafhanklikheid sal lei tot ’n chaos. Hy was ook krities teenoor die Britse regering omdat hulle sanksies teen Suid-Afrika en Rhodesië ingestel het, omdat hy geglo het hulle het lojaliteit gehad gedurende beide Wêreldoorloë en Brittanje geldelik en militêr bygestaan.[13]
Ten spyte van sy gewildheid het hy vyande gehad in Nasionale Party-geledere soos Vorster, Strijdom en Verwoerd oor sy uitgesproke aanvalle op hulle beleid. Dit het later sigbaar geword in die feit dat hulle nie met sy seun, P.K. van der Byl, toe hy ’n minister in Rhodesië was, wou saamwerk nie. In 1966, nadat hy ’n luide uitjou in die Parlement aangehoor het en daarop gevra is om die parlement vir die sessie te verlaat oor sy opmerking oor die huidige regeringsbeleid, het hy gevoel, genoeg is genoeg en na 37 jaar in die politiek tree hy af op 77 jaar.[14]
Dit was die einde van ’n era in die Suid-Afrikaanse politiek, aangesien hy een van die weinige politici was wat gebore was in die koloniale era, en het die oorgang en die omvang van die Boere-oorlog beleef, deur Uniewording en tot in die nuwe Republiek. Tydens sy aftrede word hy ’n direkteur van die Suid-Afrikaanse versekeringsreus Ou Mutual. Hy skryf ook ’n drie volume outobiografie:
- Playgrounds to Battlefields
- Top hat to Veldtskoen
- The Shadows Lengthen
Gesinslewe wysig
In 1922 trou hy met Joyce Clare Fleming, ’n Skotse vrou bekend om haar skoonheid en wie hy geken het sedert die einde van die oorlog. Hulle was baie prominent in die Engelse gemeenskap en was goed bevriend in die militêre kringe asook met die koninklike familie. Gedurende 1947 vergesel hy die Britse koninklike geselskap op hulle toer en hy reël ook die 21ste verjaarsdagparty van prinses Elizabeth in die Mount Nelson Hotel.[12]
In 1923 word van der Byl se eerste seun gebore, P.K. van der Byl, (wie ’n minister in Rhodesië was)[15] en die tweede seun, William, in 1925. Hy was later 'n direkteur van ANCI in Suid-Afrika.
Verwysings wysig
- ↑ 1,0 1,1 South African who’s who, 1912–1958
- ↑ 2,0 2,1 South African Military History Online
- ↑ J. van der Bijl, Van der Bijl-geslagsregister, Cape Town, 1958
- ↑ Groote Schuur – Engelse Wikipedia
- ↑ PVG Van der Byl, From playgrounds to battlefields, Cape Town, H timmins, 1971
- ↑ Obituaries :The Argus, 21 Januarie 1975, Die Burger, 22 Januarie 1975, Cape Times, 22 Januarie 1975
- ↑ 7,0 7,1 7,2 PVG Van der Byl, From playgrounds to battlefields, Cape Town, H timmins, 1971
- ↑ von Lettow- Vorbeck – Engelse Wikipedia
- ↑ Who’s who of Southern Africa, 1959–1975
- ↑ "THE AFRICAN MINERS' STRIKE OF 1946 by M. P. Naicker – accessed 16/10/08)". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Januarie 2009. Besoek op 10 Julie 2009.
- ↑ B. Friedman, Smuts: a reappraisal, Johannesburg, 1975
- ↑ 12,0 12,1 PVG van der Byl, the shadows lengthen, Cape Town, H timmins, 1975
- ↑ 13,0 13,1 PVG van der Byl, From top hat to veldskoen, Cape Town, H Timmins, 1972
- ↑ Obituaries :The Argus, 21 Januarie 1975
- ↑ P K van der Byl – Engelse Wikipedia