Pinatubo
Die berg Pinatubo is 'n aktiewe stratovulkaan in die Zambalesberge op die noordelike eiland Luzon van die Filippyne.[2][3] Sy uitbarstingsgeskiedenis was aan die meeste mense onbekend totdat hy vroeg in 1991 vulkaniese aktiwiteit begin toon het.
| Pinatubo | |
|---|---|
 Die uitbarstingskolom van die berg Pinatubo op 12 Junie 1991, drie dae voor die kritieke uitbarsting. | |
| Ligging | Luzon, Filippyne |
| Hoogte | 1 486 meter bo seevlak |
| Reeks | Zambalesberge |
| Koördinate | 15°08′30″N 120°21′00″O / 15.14167°N 120.35000°OKoördinate: 15°08′30″N 120°21′00″O / 15.14167°N 120.35000°O |
| Bergtipe | Stratovulkaan[1] |
| Laaste uitbarsting | 1993 |
  Pinatubo |
|
Pinatubo was grootliks weggekalwe deur erosie en verberg deur digte woude, wat 'n paar duisend inheemse Aetas gehuisves het.
Uitbarsting van 1991 wysig
Pinatubo is die bekendste vir sy uitbarsting van magnitude VEI-6 op 15 Junie 1991, een van die grootste vulkaniese uitbarsting van die 20ste.[4]
In Maart en April 1991 het magma van 32 km onder Pinatubo begin opstoot en klein aardbewings en kragtige stoomontploffings veroorsaak. Van 7-12 Junie het die eerste magma die oppervlak van die berg bereik. Omdat dit die meeste van die gas wat daarin opgelos was, op pad na die oppervlak verloor het, het die magma begin uitvloei, maar daar was geen ontploffende uitbarstings nie. Op 12 Junie het miljoene kubieke meters gasryke magma die oppervlak bereik en ontplof in die herontwaakte vulkaan se eerste skouspelagtige uitbarsting.[4]
Wat die uitbarsting vererger het, was Tifoon Yunya, wat 'n dodelike mengsel van as en reën op omringende dorpe en stede laat neersak het. Voorspellings van die kritieke uitbarsting het daartoe gelei dat tienduisende mense in veiligheid gebring is, en so is baie lewens gered.
Toe nog gasryke magma die berg se oppervlak op 15 Junie bereik, het die vulkaan ontplof in 'n kataklismiese uitbarsting wat meer as 5 km3 materiaal uitgewerp het. Die aswolk het 35 km hoog in die lug opgestoot. Op laer hoogtes is die vulkaanas in alle rigtings gewaai deur die intense tifoonwinde. As het tot in die Indiese Oseaan beland en satelliete het geregistreer dat die aswolk 'n paar keer om die aarde getrek het.[4]
Die omringende gebiede is erg beskadig deur piroklastiese strome, vallende as en lahars (modderstrome) wat veroorsaak is deur vulkaanpuin wat deur reënwater rondgespoel is. Dit het die infrastruktuur geweldig beskadig en rivierstelsels vir jare ná die uitbarsting verander.[4][5] Kleiner uitbarstings wat koepels gevorm het, het tot in 1993 voortgeduur.
Die gevolge van die uitbarsting is wêreldwyd gevoel. Dit het rofweg 10 miljard ton, of 10 km3, magma uitgewerp, asook 20 miljoen ton SO2, wat groot hoeveelhede minerale en giftige metale na die aardoppervlak gebring het. Dit het meer stofdeeltjies in die stratosfeer laat beland as enige uitbarsting sedert Krakatoa in 1883.
Oor die volgende maande het die aërosols wêreldwyd 'n newel swaelsuur versprei. Globale temperature het in 1991-'93 met sowat 0,5 °C gedaal,[6] en daar was 'n tydelike toename in osoonvernietiging.[7]
Verwysings wysig
- ↑ "Pinatubo". Global Volcanism Program. Smithsonian Institution. Besoek op 23 Januarie 2020.
- ↑ "Tarlac map". University of Texas in Austin Library. Besoek op 2 Augustus 2011.
- ↑ "Report of the Philippine Commission to the President, 1901 Vol. III", pg. 141. Government Printing Office, Washington, 1901.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 "The Cataclysmic 1991 Eruption of Mount Pinatubo, Philippines". Besoek op 9 April 2007.
- ↑ Rodolfo, Umbal, and Alonso. "Two Years of Lahars on the Western Flank of Mount Pinatubo: Initiation, Flow Processes, Deposits, and Attendant Geomorphic and Hydraulic Changes". USGS Publications. Besoek op 7 Maart 2012.
{{cite web}}: AS1-onderhoud: gebruik authors-parameter (link) - ↑ Stephen Self; Jing-Xia Zhao; Rick E. Holasek; Ronnie C. Torres; Joey McTaggart (1999). "The Atmospheric Impact of the 1991 Mount Pinatubo Eruption". Besoek op 25 Julie 2014.
- ↑ "Mt. Pinatubo's cloud shades global climate". Science News. Besoek op 7 Maart 2010.
Skakels wysig
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Pinatubo.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
