Wikipedia

Plaag van Athene

Die plaag van Athene ( Ancient Greek: Loimos tôn Athênôn) was 'n epidemie wat verwoesting in die stadstaat Athene, in antieke Griekeland gesaai het. Dit het tydens die tweede jaar van die Peloponnesiese oorlog (430 vC), toe dit gelyk het of 'n Atheense oorwinning nog binne bereik was, plaasgevind. Die plaag het na raming 75,000 tot 100,000 mense laat sterf. Daar word vermoed dat die plaag die hoofstad van Athene deur Piraeus, die stad se hawe en die enigste bron van voedsel en voorrade, bereik het.[1] Die siekte het ook by 'n groot gedeelte van die oostelike Middellandse See-area uitgebreek, maar met minder skadelike impak.[2] Die plaag het ernstige gevolge vir die samelewing van Athene gehad. Dit het tot wetteloosheid en 'n verlies van geloof gelei. Dit het daartoe aanleiding gegee dat nie-burgers, wat beweer het dat hulle Atheners was, swaarder gestraf is. Die plaag het weer twee keer teruggekeer, in 429 v.C. en in die winter van 427/426 v.C. Daar word beweer dat ongeveer 30 patogene die plaag veroorsaak het.[3]

Die plaag van Athene, Michiel Sweerts, c. 1652-1654

Agtergrond wysig

Sparta en sy bondgenote, met die uitsondering van Korinte, was byna uitsluitlik landgebaseerde magte, wat groot, bykans onoorwinbare landleërs, kon oproep. Te midde van 'n gekombineerde landveldtog van Sparta en sy bondgenote, wat in 431 vC begin het, het die Atheners, onder leiding van Perikles, 'n beleid van terugwyking binne die stadsmure van Athene gevoer. Daar is op die Atheense maritieme oppergesag vir voorraadvoorsieng staatgemaak, terwyl die bekwame Atheense vloot die Spartaanse troepebewegings getrotseer het. Ongelukkig het die strategie ook tot massiewe migrasie van die Attiese platteland na 'n reeds digbevolkte stad gelei, wat oorbevolking en 'n tekort aan hulpbronne veroorsaak het. Die beknopte ruimtes en swak higiëne het Athene 'n teelaarde vir siektes gemaak. Baie burgers, waaronder Perikles, sy vrou en sy seuns Paralus en Xanthippus, is dood. In die geskiedenis van epidemies is die 'plaag' van Athene uitsonderlik weens die eensydigheid van die ramp, sowel as vir die invloed daarvan op die uiteindelike uitslag van die oorlog.

In sy Geskiedenis van die Peloponnesiese oorlog, beskryf die historikus Thukydides, wat self tydens die epidemie teenwoordig was, en die siekte opgedoen en oorleef het,[4] die epidemie. Hy skryf van 'n siekte wat vanaf Ethiopië gekom het, deur Egipte en Libië na die Griekse wêreld versprei het, en ook na die hele Middellandse See. Dit was 'n plaag wat so ernstig en dodelik was, dat niemand bewus was van iets soortgelyks nie. Dokters, wat onkundig was oor die aard van die siekte, was nie net hulpeloos nie, maar het self die vinnigste gesterf, omdat hulle die meeste kontak met die siekes gehad het. In die oorbevolkte Athene het nagenoeg 25% van die bevolking aan die siekte gesterf. Toe die Spartane die rook van die brandstapels van die Atheense begrafnisse gesien het, het hulle hul troepe onttrek, omdat hulle nie bereid was om met die siek vyand kontak te maak nie. Baie van Athene se infanterielede en kundige seelui, sowel as hulle generaal Perikles, het gesterf. Na die dood van Perikles is Athene gelei deur 'n opeenvolging van leiers wat deur Thukydides as onbevoeg of swak beskryf is. Volgens Thukydides het Athene eers in 415 v.C. voldoende herstel om 'n groot offensief, die rampspoedige Siciliaanse ekspedisie, te loods.

Die plaag is die eerste keer tydens opgrawings in 1994-95 bevestig, toe 'n massagraf gevind is.[5] Na hierdie ontdekking is Thucydides se weergawe van die gebeurtenis, sowel as die ontleding van die oorskot, gebruik om die oorsaak van die epidemie te probeer identifiseer.

Sosiale implikasies wysig

Weergawes van die Atheense plaag beskryf die sosiale gevolge van 'n epidemie grafies. In Thukydides se verslag word die totale verdwyning van sosiale sedes in die tyd van die plaag duidelik beskryf.

Die waargenome impak van die Atheense plaag op kollektiewe sosiale en godsdienstige gedrag is in ooreenstemming met weergawes van die Middeleeuse pandemie, wat oor die algemeen as die Swart Dood bekend staan. Wetenskaplikes het egter in beide gevalle die objektiewe geloofwaardigheid daarvan betwis deur te verwys na 'n historiese verband tussen epidemiese siektes en ongegronde morele paniek.[6]

Vrees vir die gereg wysig

Volgens Thukydides het mense opgehou om respek vir die gereg te hê, omdat hulle van mening was dat hulle reeds onder 'n doodsvonnis geleef het. Op dieselfde manier het mense onoordeelkundig geld begin spandeer. Baie mense was van mening dat hulle nie lank genoeg sou leef om die vrugte van oordeelkundige beleggings te geniet nie, terwyl sommige van die armes onverwags ryk geword het nadat hulle die erfgename van familielede se eiendom geword het. Daar is ook aangeteken dat mense geweier het om eerbiedig op te tree omdat die meeste nie verwag het om lank genoeg te leef om 'n goeie reputasie as gevolg daarvan te verkry nie.[7]

Sorg vir siekes en dooies wysig

 
'n Gekonstrueerde voorkoms van Myrtis, 'n 11-jarige meisie wat tydens die plaag van Athene gesterf het. Haar geraamte is in die Kerameikos-massagraf gevind. Nasionale Argeologiese Museum van Athene.

Nog 'n rede vir die gebrek aan eervolle gedrag was die vlak van aansteeklikheid van die siekte. Diegene wat siekes versorg het, was die mees kwesbaarste om self die siekte op te doen. Dit het beteken dat baie mense alleen gesterf het omdat niemand bereid was om hulle te versorg nie. Die dooies is opmekaar gestapel, gelaat om te verrot, of in massagrafte geslinger. Diegene wat die dooies gedra het, het soms by 'n brandstapel verbygestap, 'n nuwe liggaam daarop gegooi en weggestap. Ander mense het op reeds bestaande brandstapels beslag gelê sodat hulle voorbereid sou wees om hulle eie dooies te veras. Diegene wat gelukkig genoeg was om die plaag te oorleef, het 'n immuniteit ontwikkel en het dus die belangrikste versorgers van diegene wat later siek geraak het, geword.[8]

Net buite Athene se antieke Kerameikos-begraafplaas is 'n massagraf en byna 1 000 grafte, wat uit die tydperk 430 en 426 v.C. dateer, gevind. Die massagraf word deur 'n lae muur, wat die begraafplaas blykbaar teen 'n vleiland beskerm het, begrens. Die skagvomrige graf, waarin daar in totaal sowat 240 individue was, en waarvan minstens tien kinders was, is in 1994–1995 opgegrawe. Skelette in die grafte is lukraak geplaas, sonder dat daar lae grond tussenin was.

Efi Baziotopoulou-Valavani, 'n opgrawer van die Derde Ephoreia (Direktoraat) van Oudhede, het berig dat "die massagraf nie 'n monumentale karakter het nie. Die offerandes wat ons gevind het, was gewone, selfs goedkoop, grafkruike, byvoorbeeld swart-afgewerkte kruike, 'n paar met klein rooi figure, sowel as wit lekythoi (olieflesse) van die tweede helfte van die 5de eeu v.C. Die lyke is binne 'n dag of twee in die kuil geplaas. Hierdie faktore dui op 'n massabegrafnis, gekenmerk deur 'n toestand van paniek, heel moontlik as gevolg van 'n plaag."

Gedurende hierdie tyd het vlugtelinge van die Peloponnesiese oorlog na die binnekant van die mure van Athene geïmmigreer. Dit het die bevolkings van sowel die stad van Athene as die hawe van Piraeus opgejaag. Die bevolking het verdriedubbel, wat tesame met swak higiëne, die kanse op infeksie verhoog het.[9]

Godsdienstige twis wysig

Die plaag het ook godsdienstige onsekerheid en twyfel veroorsaak. Die siekte het sonder inagneming van mense se godsdiensvroomheid toegeslaan. Mense het gevoel dat hulle deur die gode in die steek gelaat is, en was van mening dat dit vir hulle geen voordele ingehou het om aan te hou om die gode te aanbid nie.[10] Die tempels self was plekke van groot ellende, omdat vlugtelinge uit die Atheense platteland gedwing is om in die tempels verblyf te vind. Die heilige geboue was kort voor lank vol sterwendes en dooies. Die Atheners het die plaag beskou as 'n bewys dat die gode Sparta bevoordeel het; dit is deur 'n orakel dat Apollo(die god van siekte en medisyne) self vir Sparta sou veg as hulle met alle mag veg, bevestig. 'n Vroeëre orakel het gewaarsku dat "'n Doriese [Spartaanse] oorlog sal kom en 'n pes daarmee saam bring".[11]

Thukydides was skepties oor hierdie gevolgtrekkings en was van mening dat mense bloot bygelowig was. Hy het op die heersende mediese teorie van die tyd, die Hippokratiese-teorie staatgemaak, en daarna gestreef om bewyse deur direkte waarneming te verkry. Hy het opgemerk dat aasvretende voëls en diere as gevolg van die plaag verdwyn het; hy laat dit egter as 'n ope vraag of hulle gesterf het nadat hulle die lyke geëet het, of geweier het om dit te eet en wegverdryf is.

Nadraai wysig

Die plaag was 'n onvoorsiene gebeurtenis wat gelei het tot een van die grootste lewensverliese in antieke Griekeland en 'n ineenstorting van die Atheense samelewing. Die magsewewig tussen burgers het verander omdat baie van die rykes gesterf het en hul fortuine deur oorblywende familielede van die laer klasse geërf is. Volgens Thukydides was diegene wat siek geword het en oorleef het, die simpatiekste teenoor diegene wat gely het, omdat hulle van mening was dat hulle self nie meer vir siektes vatbaar was nie. Sommige van hulle het ook aangebied om die oorblywende siekes te verpleeg. Dit het ook tot Athene se algehele verlies aan mag en die vermoë om uit te brei, gelei. Daar is ook gevind dat baie van die oorblywende Atheners in werklikheid onwettige buitelanders was wat hul dokumentasie vervals het of amptenare omgekoop het om hul oorspronklike status te verdoesel. 'n Aantal van hierdie mense se status is tot dié van slawe verlaag nadat hulle uitgevang is. Dit het gelei tot strenger wette rakende wie 'n Atheense burger kon word, wat die hoeveelheid potensiële soldate en die hoeveelheid politieke mag verlaag het. Dit het ook tot 'n verlaging van die regte en behandeling van buitelanders in Athene gelei.[12]

Die plaag het Athene twee jaar na die uitbreek van die Peloponnesiese oorlog groot skade, waarvan dit nooit herstel het nie, berokken. Hul politieke krag het verswak en die moraal onder hul leërs sowel as die burgers het aansienlik gedaal. Athene is as gevolg daarvan deur Sparta verslaan, en was nie meer 'n belangrike supermoondheid van die antieke Griekse wêreld nie.

Simptome wysig

Volgens Thukydides het die plaag van Athene met kopsimptome begin, waarna dit na die res van die liggaam versprei het. Hy het ook die volgende simptome, wat slagoffers van die plaag ervaar het, breedvoerig beskryf:[2]

  • koors
  • rooiheid en ontsteking van die oë
  • seerkeel wat tot bloeding en slegte asem lei
  • nies
  • verlies van stem
  • hoes
  • braking
  • puisies en ulkusse op die liggaam
  • uiterste dors
  • slaaploosheid
  • diarree

Moontlike oorsake wysig

Historici het lank probeer om die siekte wat met die plaag van Athene geassosieer word, te identifiseer. Die siekte word tradisioneel as 'n uitbraak van builepes in sy vele vorme beskou, maar die heroorweging van die gerapporteerde simptome en epidemiologie het daartoe gelei dat wetenskaplikes alternatiewe verklarings voorgelê het. Dit sluit tifus, pokke, masels en toksiese skoksindroom in.[13] Op grond van opvallende ooreenkomste met onlangse uitbrake in Afrika, sowel as die feit dat die Atheense plaag blykbaar uit Afrika gekom het (soos Thukydides aangeteken het), word ebola of 'n verwante virale koorssiekte ook oorweeg.[14]

Gegewe die moontlikheid dat profiele van 'n bekende siekte met verloop van tyd kan verander of dat die plaag deur 'n siekte wat nie meer bestaan nie veroorsaak is, is dit moontlik dat die presiese aard van die Atheense plaag nooit bekend sal wees nie. Daarbenewens het die oorbevolking, as gevolg van die toestroming van vlugtelinge na die stad, waarskynlik ook tot onvoldoende voedsel- en watervoorraad gelei. Daar was waarskynlik ook 'n proporsionele toename in insekte, luise, rotte en afval. Hierdie toestande sou meer as een epidemiese siekte tydens die uitbraak tot gevolg kon hê. Dit is egter moontlik dat gevorderde wetenskaplike tegnologieë in die toekoms nuwe leidrade sal openbaar.

Tifus wysig

In Januarie 1999 het die Universiteit van Maryland tydens hul vyfde jaarlikse mediese konferensie, wat aan berugte gevallestudies in die geskiedenis gewy is, die plaag van Athene bestudeer. Hulle het tot die gevolgtrekking gekom dat tifus die siekte was wat die Grieke en hul militêre en politieke leier, Perikles, doodgemaak het. Dr. David Durack, raadgewende professor in geneeskunde aan die Duke Universiteit, het gesê: "Epidemiese tifuskoors is die beste verklaring." "In tye van oorlog en ontbering tref dit die swaarste; dit het 'n mortaliteitsyfer van ongeveer 20 persent, dit maak die slagoffer ná ongeveer sewe dae dood, en dit veroorsaak soms 'n opvallende komplikasie: gangreen van die punte van die vingers en tone. Die plaag van Athene het al hierdie kenmerke gehad." [15] In die geval van tifus veroorsaak progressiewe dehidrasie, verswakking en kardiovaskulêre ineenstorting uiteindelik die dood van die pasiënt.

Hierdie mediese verklaring word deur A.W. Gomme, wat 'n uitgebreide geannoteerde uitgawe van Thucydides geskryf het, en wat ook glo dat tifus die oorsaak van die epidemie was, ondersteun. Hierdie mening word in sy monumentale werk Historic Comments on Thucydides,[16] wat na Gomme se dood deur A. Andrewes en K.J. Dover voltooi is, weergegee. Angelos Vlachos (Άγγελος Βλάχος), 'n lid van die Akademie van Athene en 'n diplomaat, het in sy Remarks on Thucydides (in Grieks: Παρατηρήσεις στο Θουκυδίδη, [1992] I: 177–178) erkenning aan Gomme se mening gegee en daarmee saamgestem: "Vandag word dit volgens Gomme algemeen aanvaar dat dit tifus was "(" Σήμερα, όπως γράφει ο Gomme, έχει γίνει από όλους παραδεκτό ότι ήταν τύφος "). Die teorie is ook onlangs in 'n studie van die plaag deur Griekse epidemioloë, ondersteun.[3]

Tifoïde wysig

Simptome wysig

Simptome wat algemeen met tifoïde geassosieer word, stem met Thukydides se beskrywing ooreen. Dit sluit in:

  • 'n hoë koors vanaf 39 °C tot 40 °C wat stadig styg;
  • kouekoors
  • bradikardie (stadige hartklop)
  • swakheid
  • diarree
  • hoofpyn
  • mialgie (spierpyn)
  • gebrek aan eetlus
  • hardlywigheid
  • maagpyne
  • in sommige gevalle is daar 'n uitslag van plat, rooskleurige kolle wat " roosvlekke " genoem word
  • uiterste simptome soos perforasie van die derm of bloeding, hallusinasies en verwardheid is ook moontlik

Sommige kenmerke van tifoïde toon egter 'n duidelike verskil van Thukydides se beskrywing. Aasdiere sterf nie van tifoïde-infeksie nie,[17] die aanvang van koors by tifoïde is tipies stadig en subtiel, en tifoïde het gewoonlik later deur die loop van die siekte sterftes tot gevolg. Aangesien tifoïde meestal deur slegte higiëne-gewoontes en openbare sanitasie-toestande in oorvol stedelike gebiede oorgedra word, is dit 'n onwaarskynlike oorsaak van 'n plaag, wat soos deur Thukydides berig, in die minder verstedelike Afrika ontstaan het.

DNS-analise wysig

In 2005 het 'n DNS-studie van tandpulp uit tande wat by 'n antieke Griekse begraafplaas herwin is, gelei deur die ortodontis Dr. Manolis Papagrigorakis van die Universiteit van Athene, DNS-volgordes soortgelyk aan dié van <i id="mwvw">Salmonella enterica</i> (S. enterica), die organisme wat tifoïdekoors veroorsaak, gevind.[18]

'n Tweede groep navorsers, waaronder die Amerikaanse evolusionêre molekulêre bioloog, dr. Beth Shapiro van die Universiteit van Kalifornië, Santa Cruz, betwis die bevindings van die Papagrigorakis-span en noem dat hulle navorsing ernstige metodologiese gebreke toon.[19] In 'n brief aan die International Journal of Infectious Diseases het Shapiro et al. verklaar dat "hoewel hierdie DNS-ontleding bevestig dat die Athene-volgordes moontlik Salmonella is, dit duidelik toon dat dit nie tifoïde is nie." [20]

Die tegniek (PKR) wat deur die Papagrigorakis-span gebruik is, het getoon dat dit geneig is tot vals-positiewe resultate wat deur besmetting veroorsaak is. Dit is bekend dat die begraafplaas in antieke tye erg verniel is deur varke, draers van nog 'n Salmonella-variant, wat moontlik met die een wat tifoïdekoors veroorsaak, verwar kan word. Die Papagrigorakis-span voer egter aan dat die basis van hierdie weerlegging gebrekkig is,[21] en dat die metodologie wat deur die Shapiro-span gebruik is, histories botsende resultate opgelewer het.[22]

Virale hemorragiese koors wysig

Thukydides se vertelling verwys spesifiek na verhoogde risiko onder versorgers, wat meer tipies is van die persoon-tot-persoon kontakverspreiding van virale hemorragiese koors (bv. Ebola-virussiekte of Marburg-virus) as tifus of tifoïde. Volgens die beskrywings is die aanvallende Spartaanse troepe nie deur die siekte, wat naby hulle binne die stad gewoed het, geaffekteer nie. Dit was ongewoon in die geskiedenis van plae tydens militêre operasies. Thukydides se beskrywing lei ook tot verdere vergelykings met virale hemorragiese koors met betrekking tot die karakter en volgorde van die simptome wat ontwikkel, en die tipiese fatale gevolg op ongeveer die agtste dag. Sommige wetenskaplikes het Thukydides se uitdrukking "lugx kenē" (λύγξ κενή) as die ongewone simptoom van hik,[23] wat nou as 'n algemene simptoom van die Ebola-virussiekte erken word, geïnterpreteer. Die uitbreek van virale hemorragiese koors in 2012 en 2014 in Afrika het die groter gevaar vir versorgers en die noodsaaklikheid om voorsorgmaatreëls vir die voorkoming van die verspreiding van die siekte tydens droefheids- en begrafnisrituele, versterk. Die 2015 Ebola-uitbraak in Wes-Afrika het getoon dat sommige oorlewendes blywende skade aan hulle geslagsdele of oē opgedoen het; dit is ook deur Thukydides beskryf. Dit wil voorkom asof die oordra van Ebola via handel en reise op die Nylrivier, tot by die hawe van Piraues, moontlik sou wees. Die virus het 'n kliniese inkubasietydperk van tot 21 dae, en in 'n onlangse semenoordraagbare infeksie het dit geblyk dat die virus die potensiaal het om vir 565 dae aansteeklik te wees. Antieke Griekse kennis van Afrika-bronne word in die akkurate weergawes van ape in fresko's en pottebakkery weerspieēl. Wat veral opmerklik is, is die uitbeelding van guenone (<i id="mw3Q">Cercopithecus</i>), die soort primate wat verantwoordelik was vir die oordrag van die Marburg-virus in Duitsland en Joego-Slawië, toe die siekte die eerste keer in 1967 omskryf is. 'n Interessante toevalligheid is dat daar 'n groot hoeveelheid ivoor, afkomstig van Afrika, gebruik is vir die Atheense beeldhouer Phidias se twee monumentale ivoor- en goue standbeelde van Athena en Zeus (een van die Sewe Wonders), wat in dieselfde dekade vervaardig is. Nooit weer in antieke tye is ivoor op so 'n groot skaal gebruik nie.

'n Tweede antieke verhaal wat die etiologie van hemorragiese koors suggereer, is dié van Titus Lucretius Carus. In die eerste eeu v.C. het Lucretius geskryf dat die Atheense plaag gekenmerk is deur 'bloederige' of swart afskeidings by liggaamsopenings. Lucretius was 'n bewonderaar van Empedokles en Acron, wetenskaplike voorgangers in Griekse Sicilië, en het hulle aangehaal. Alhoewel geen van die oorspronklike werke van Acron, 'n dokter, nog beskikbaar is nie, is hy volgens oorlewing 430 v.C. dood nadat hy na Athene gereis het om die plaag te bekamp.

Ongelukkig word identifikasie wat op DNS-volgorde gebaseer word beperk deur die onvermoë van sommige belangrike patogene om 'n "voetspoor" te laat wat nog na etlike millennia by argeologiese oorblyfsels beskikbaar is. Die gebrek aan 'n kenmerkende patroon by RNS-virusse beteken dat sommige etiologieë, veral die hemorragiese koorsvirusse, nie met huidige wetenskaplike tegnieke hipoteties toetsbaar is nie.

Bronne wysig

  • Dixon B. "Ebola in Greece?" British Medical Journal (1996), 313–430.
  • McNeill, William H. Plagues and People. New York: Anchor Books, 1976. ISBN 0-385-12122-9.
  • Pomeroy, Sarah B. Spartan Women . Oxford: Oxford University Press, 2002. ISBN 0-19-513067-7.
  • Zinsser, Hans. Rats, Lice and History: A Chronile of Pestilence and Plagues. Boston, 1935; New York: Black Dog & Leventhal Uitgewers, 1996. ISBN 1-884822-47-9.

Verwysings wysig

  1. ↑ Littman, Robert J. (Oktober 2009). "The plague of Athens: epidemiology and paleopathology". The Mount Sinai Journal of Medicine, New York. 76 (5): 456–467. doi:10.1002/msj.20137.
  2. ↑ 2,0 2,1 Thucydides, History of the Peloponnesian War 2.48.1
  3. ↑ 3,0 3,1 Manolis J. Papagrigorakis, Christos Yapijakis, and Philippos N.Synodinos, ‘Typhoid Fever Epidemic in Ancient Athens,’ in Didier Raoult, Michel Drancourt, Paleomicrobiology: Past Human Infections, Springer Science & Business Media, 2008 pp. 161–173.
  4. ↑ History of the Peloponnesian War 1.117
  5. ↑ "Plague Victims Found: Mass Burial in Athens - Archaeology Magazine Archive". archive.archaeology.org (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Oktober 2019. Besoek op 28 Oktober 2019.
  6. ↑ Gilman, Sander L. (29 Mei 2010). "Moral panic and pandemics". {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (hulp)
  7. ↑ Thucydides, History of the Peloponnesian War 2.53
  8. ↑ Thucydides, History of the Peloponnesian War 2.51
  9. ↑ Martínez, Javier (2017). "Political consequences of the Plague of Athens". 22 (1): 135–146. doi:10.5817/GLB2017-1-12. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (hulp)
  10. ↑ Thuc. 2.53
  11. ↑ For both oracles, see Thuc. 2.54
  12. ↑ Martínez, Javier (2017). "Political consequences of the Plague of Athens". Graeco-Latina Brunensia (in Engels) (1): 135–146. doi:10.5817/GLB2017-1-12.
  13. ↑ Dr. Alexander Langmuir, formerly chief epidemiologist at the Centers for Disease Control in Atlanta, US. New England Journal of Medicine, 1985 Volume 313:1027–1030 http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,963885,00.html Geargiveer 7 November 2010 op Wayback Machine
  14. ↑ Olson PE, Hames CS, Benenson AS, Genovese EN. "The Thucydides syndrome: ebola deja vu? (or ebola reemergent?)" Emerging Infectious Diseases 2(1996): 155–156. 1080-6059.
  15. ↑ "Plague of Athens: Another Medical Mystery Solved at University of Maryland". University of Maryland Medical Center (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 November 2017. Besoek op 10 Februarie 2016.
  16. ↑ Gomme, A. W., ed. A. Andrewes and K. J. Dover. An Historical Commentary on Thucydides, Volume 5. Book VIII, Oxford University Press, 1981. ISBN 0-19-814198-X.
  17. ↑ Thucydides equivocates on whether scavengers actually did die after eating corpses, or simply fled: See Thuc. 2.50.
  18. ↑ "DNA examination of ancient dental pulp incriminates typhoid fever as a probable cause of the Plague of Athens". International Journal of Infectious Diseases. 10 (3): 206–214. 2006. doi:10.1016/j.ijid.2005.09.001.
  19. ↑ "No proof that typhoid caused the Plague of Athens (a reply to Papagrigorakis et al.)". International Journal of Infectious Diseases. 10 (4): 334–335. 2006. doi:10.1016/j.ijid.2006.02.006.
  20. ↑ MAMcIntosh (9 Mei 2016). "Typhus, Typhoid Fever or Avian Influenza? What Plague Killed the Father of the Parthenon?" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 April 2020. Besoek op 6 Julie 2019.
  21. ↑ "Insufficient phylogenetic analysis may not exclude candidacy of typhoid fever as a probable cause of the Plague of Athens (reply to Shapiro et al.)". International Journal of Infectious Diseases. 10 (4): 335–336. Julie 2006. doi:10.1016/j.ijid.2006.02.005.
  22. ↑ "Analysis of the type 1 pilin gene cluster fim in Salmonella: Its distinct evolutionary histories in the 5' and 3' regions". J Bacteriol. 181 (4): 1301–1308. Februarie 1999.
  23. ↑ "The Thucydides syndrome: Ebola déjà vu? (or Ebola reemergent?)". Emerging Infect. Dis. 2 (2): 155–156. 1996. doi:10.3201/eid0202.960220. They translate the phrase λύγξ κενή as "hiccups," often previously translated from Thucydides as "ineffectual retching", (cf. Aretaeus, Treatment of Acute Diseases 2.4; Hippocrates, Aphorisms 5.58).

Eksterne skakels wysig

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Plaag_van_Athene&oldid=2441027"