Slagtersnek-rebellie

Datum	1815
Ligging	Oosgrens van die Kaapkolonie
Resultaat	Opstand neergeslaan

Slagtersnek-rebellie
Datum	1815
Ligging	Oosgrens van die Kaapkolonie
Resultaat	Opstand neergeslaan
Strydende partye
Kaapkolonie	Rebelle
Bevelvoerders
Jacob Cuyler	Hans Bezuidenhout (†)
Sterkte
Onbekend	ca. 300
Ongevalle
Geen	Hans Bezuidenhout dood; 5 rebelle opgehang

Die Slagtersnek-rebellie verwys na 'n boer in die Oos-Kaap, Johannes Bezuidenhout, se kortstondige opstand teen die Britse bewind in die tydperk 1815–1816. Dit word ook as een van die redes vir die ontstaan van die Groot Trek beskou. Die naam Slagtersnek, waar die rebelle gevang is, is ontleen aan die Britse handelaars van Grahamstad wat hier bymekaar gekom het om die boere in die omgewing se slagdiere te koop.

Op 'n plaas naby wat vandag as Somerset-Oos bekend is, het Frederik Bezuidenhout 'n Khoikhoi-werker met die naam van Booi van diefstal verdink en sy loon teruggehou. Booi het Bezuidenhout gaan verkla van aanranding by die landdros op Graaff-Reinet. Bezuidenhout het twee keer geweier om voor die hof te verskyn en hy is in absentia tot een maand gevangenisstraf op 5 Oktober 1815 gevonnis. Die Britse regering wou graag hul gesag oor die boere in die verre oosgrens vertoon, en het 'n mag van 12 Khoi-Khoi soldate, destyds Pandoere genoem, met 'n blanke offisier op 16 Oktober 1815 na Bezuidenhout se plaas gestuur om hom in hegtenis te neem.

Bezuidenhout het hom verset en is deur een van die Khoi-Khoi soldate in 'n skuiling tussen rotse op sy plaas doodgeskiet. Op sy begrafnis het sy broer Johannes Bezuidenhout wraak gesweer en saam met 'n groep vriende het hy 'n opstand teen die Britse regering in die Kaap beplan. Hulle wou die Britse regering en die Khoi-Khoi uit die Oos-Kaap verdryf. Hulle het die Xhosa hoofman Gaika (ook Ngqika genoem) vir hulp genader en aangebied dat hy die hele Zuurveld as betaling sou ontvang. Gaika het nie belang gestel nie.

Hendrik Prinsloo is kort daarna deur 'n mag van 70, wat 40 Engelse soldate en 30 kommando lede ingesluit het, in hegtenis geneem. Die rebelle het onsuksesvol probeer om hom te ontset en ander boere in die omgewing gevra om by die opstand aan te sluit. Die rebelle het op 18 November 1815 aan die Britse mag by Slagtersnek oorgegee. Johannes Bezuidenhout het hom teen inhegtenisname verset en is ook doodgeskiet. 'n Paar het verder oos na die Xhosas se land gevlug. Die ander is in hegtenis geneem en voor die hof gedaag.

32 rebelle is uit die Oos-Kaap verban en ses van die rebelle leiers word op 20 Januarie 1816 ter dood veroordeel op 'n klag van hoogverraad. Een, Willem Krugel, word later deur die Kaapse goewerneur, lord Charles Somerset, begenadig. Op 9 Maart 1816 word Hendrik Frederik Prinsloo, Stephanus Cornelis Bothma, Cornelis Johannes Faber, Theunis Christiaan de Klerk en Abraham Carel Bothma in die openbaar gehang.

'n Groot skare het gesien hoe die luike onder die mans weggehaal word en vier van die vyf galgtoue breek. Omstanders het gesmeek dat die mans begenadig moet word aangesien God die laksman wou teregwys, maar die Engelse offisier het bloot beveel dat die mans weer gehang moes word.

Die Bezuidenhouts het volkshelde geword en die gebruik van die Hottentot Pandoere om Bezuidenhout te skiet, het haatdraendheid by baie van die boere aan die Oosgrens teenoor die Britse bewind aan die Kaap laat oplaai. Die bitterheid wat hieruit ontstaan het, sou Afrikanernasionalisme aanwakker in die jare voor die Groot Trek.

Sien ook wysig

Bronne wysig

(af) Heese, JA: Slagtersnek en sy mense. Protea, Tweede uitgawe, Eerste Druk, 2016. ISBN 978-1-4853-0480-7.
(en) Peter Joice (ed): The South African Family Encyclopaedia. Struik, 1989
(nl) Lion Cachet, Frans: De Worstelstrijd der Transvalers aan het Volk van Nederland verhaald. J. Kruyt, Amsterdam / J.F. du Toit, Paarl, 1882. ISBN 978-1-146-61266-1.
(af) Swart, M.J., e.a. (red.): Afrikaanse Kultuuralmanak. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge, 1980, bl. 79. ISBN 0-620-04543-4