Transliterasie

omskakeling van 'n teks van een skrif na 'n ander

In ’n transliterasie word woorde uit een skrif of taal letter vir letter in ’n ander alfabet weergegee. Soms word diakritiese tekens gebruik sodat die omskakeling op ’n presiese manier omgekeer kan word.

In teenstelling met getranskribeerde woorde is die uitspraakreëls van die teikentaal vir ’n leser nie voldoende om die getranslitereerde woorde te kan uitspreek nie. Transliterasie is ’n geskikte hulpmiddel om skrywers en titels of ander elemente in ’n lys wat oorspronklik nie in die Latynse alfabet geskryf is nie, behoorlik te sorteer.

Daar is verskeie voorbeelde van getranslitereerde woorde wat in Afrikaans gebruik word, byvoorbeeld sjiek (uit Frans), kurrikulum (uit Latyn) ens.

Transliterasie en transkripsie wysig

Daar word onderskei tussen:

  1. Transliterasie as ’n presiese letter-vir-letter-omskakeling van een alfabet (byvoorbeeld Cyrillies) in ’n ander (byvoorbeeld die Latynse alfabet), dikwels met behulp van diakritiese tekens. Hierdie omskakeling kan, indien nodig, weer omgekeer word. Transliterasie word veral in wetenskaplike werke gebruik indien die woord nie in die oorspronklike alfabet weergegee kan word nie omdat die letters verskil.
  2. Transkripsie as ’n uitspraakgebaseerde omskakeling van woorde uit ’n vreemde alfabet in ’n ander taal deur gebruik te maak van ’n fonetiese skrif of die spelreëls van die teikentaal. Dit word veral vir niewetenskaplike doeleindes gebruik sodat niemoedertaalsprekers die woorde volgens hul eie taal se spelreëls kan uitspreek.
Transliterasie en transkripsie van Grieks as ’n voorbeeld
Griekse woord Transliterasie Transkripsie Notas
Ελληνική Δημοκρατία Ellēnikḗ Dēmokratía Elliniki Dimokratia "Δ, δ" soos Engels 'th' in 'these'
βασιλεύς εν Ναυπλίω basileús en Nauplíō vasilefs en Nafplio "β" soos 'w', "αυ" / "ευ" soos 'af' / 'ef' voor stemlose konsonante
Ελευθερία Eleuthería Eleftheria "Θ, θ" soos Engels 'th' in 'thing'
Ευαγγέλιο Euaggélio Ewangelio "ευ" soos voor klinkers en stemdraende medeklinkers; γγ soos 'ng' in Afrikaans
των υιών tōn uiṓn ton ion "υ"/"υι" soos 'i' in Afrikaans
Μπερλίν, Ντακάρ, Γκέντ Mperlín, Νtakár, Gként Berlin (Berlyn), Dakar, Gent "μπ" / "ντ" / "γκ" (digrawe vir 'b' / 'd' / 'g')

In die geval van meer ingewikkelde skrifte soos Chinees bestaan daar geen transliterasiestelsels nie, die omskakeling is beperk tot transkripsies.

Verskille wysig

Verskille tussen transliterasie en transkripsie
Oorspronklike Russiese teks Борис Николаевич Ельцин
Amptelike transliterasie volgens die ISO 9-standaard (GOST 7.79-2000) Boris Nikolaevič Elʹcin
Wetenskaplike transliterasie Boris Nikolaevič Elʼcin
Fonetiese transkripsie volgens die Internasionale Fonetiese Alfabet (IFA) [bʌˈɾʲis nʲɪkʌˈɫajɪvʲɪt͡ʃʲ ˈjelʲt͡sɨn]
27 voorbeelde van omskakeling van dieselfde naam in ander tale/alfabette (transkripsie)
Afrikaans Boris Nikolajewitsj Jeltsin
Nederlands Boris Nikolajevitsj Jeltsin
Engels Boris Nikolayevich Yeltsin
Duits Boris Nikolajewitsch Jelzin
Bulgaars, Macedonies Борис Николаевич Елцин
Serwies Борис Николајевич Јељцин
Tsjeggies / Sloweens Boris Nikolajevič Jelcin
Slowaaks Boris Nikolajevič Jeľcin
Kroaties Boris Nikolajevič Jeljcin
Pools Borys Nikołajewicz Jelcyn
Lets Boriss Nikolajevičs Jeļcins
Litaus Borisas Nikolajevičius Jelcinas
Sweeds / Deens Boris Nikolajevitj Jeltsin
Noors Borís Nikolájevitsj Jéltsin
Spaans Borís Nikoláyevich Yeltsin
Frans Boris Nikolaïevitch Ieltsine
Albanies Boris Nikollajeviç Jellcin
Mahl ބޮރިސް ނިކޮލަޔެވިޗް ޔެލްސިން
Hongaars Borisz Nyikolajevics Jelcin
Fins Boris Nikolajevitš Jeltsin
Estnies Boriss Nikolajevitš Jeltsin
Turks Boris Nikolayeviç Yeltsin
Arabies بوريس نيكولايفتش يلتسن (transliterasie Būrīs Nīkūlāyafitsh Yīltsin)
Hebreeus בוריס ניקולאיביץ' ילצין (transiterasie bwrjs njḳwlʾjbjṣ' jlṣjn)
Chinees 鲍里斯•尼古拉耶维奇•叶利钦 (pinyin: Bàolǐsī Nígǔlāyēwéiqí Yèlìqīn)
Japannees ボリス・ニコライェヴィッチ・イェリツィン (transliterasie borisu nikorayevicchi yeritsin)
Koreaans 보리스 니콜라예비치 옐친 (transliterasie boriseu nikollayebichi yelchin)

Eksterne skakels wysig