Wikipedia

Vlaamse letterkunde

Die Vlaamse letterkunde is die letterkundige skat wat afkomstig is van Vlaandere, wat histories gesien 'n streek is wat bestaan uit dele van die huidige België, Frankryk en Nederland. Tot die vroeë 19de eeu is hierdie letterkunde as 'n integrale deel van die Nederlandse letterkunde beskou. Nadat België in 1830 onafhanklik van Nederland geword het, het die begrip Vlaamse letterkunde 'n nouer betekenis gekry, en verwys dit na die Nederlandse taalletterkunde wat in België geproduseer word. Dit bly egter deel van die Neerlandistiek en van die Nederlandse letterkundige kanon, dieselfde geld in 'n mate ook vir die Afrikaanse letterkunde.[1]

Volgens Daniël Hugo het die Nederlandse — en daarom ook die Vlaamse– en Afrikaanse letterkunde — begin met 'n liefdesgediggie: "Hebban olla vogala nestas hagunnan / hinase hic enda thu / wat unbidan we nu", oftewel in Afrikaans: "Al die voëls het neste begin / behalwe ek en jy / waarvoor wag ons nou?" Die reëls is byna 900 jaar gelede deur 'n Vlaamse monnik in Engeland neergekrabbel.[2]

Middeleeuse Vlaamse letterkunde wysig

In die vroegste stadia van die Nederlandse taal was daar 'n aansienlike mate van wedersydse verstaanbaarheid met sommige Duitse dialekte, en sommige letterkundige stukke en outeurs word deur beide taalgebiede as hul eie opgeëis. Voorbeelde hiervan is die twaalfde-eeuse digter Hendrik van Veldeke, wat deur die Nederlandse sowel as die Duitse letterkunde as hul eie geëis word. In die eerste fases van die Vlaamse letterkunde was poësie die oorheersende vorm van literêre uitdrukking. In die Lae Lande, soos in die res van Europa, was romans en liefdespoësie aan die howe gewilde genres gedurende die Middeleeue. Een voorbeeld van so 'n minnesanger was die voormelde Van Veldeke. Die ridderlike epiese poësie was ook 'n gewilde genre, en bevat dikwels Koning Arthur of Karel die Grote as protagonis (met die noemenswaardige voorbeeld van Karel ende Elegast, synde Nederlands vir "Karel en die elf-gees/elf-gas").

 
Hendrik van Veldeke in die Codex Manesse, 14de eeu

Die eerste Nederlandse skrywer wat by sy naam bekend was, was die twaalfde-eeuse digter Hendrik van Veldeke, 'n vroeë tydgenoot van Walther von der Vogelweide. Van Veldeke skryf liefdespoësie aan die hof asook 'n hagiografie van Servaas van Maastricht en 'n epiese hervertelling van die Aeneis in 'n Limburgse dialek, wat die Nederlands-Duitse taalgrens oorkruis.

'n Aantal van die oorblywende epies-digterlike werke, veral sy romanse aan die howe, was óf kopieë van, óf uitbreidings van vroeëre Duitse of Franse pogings, maar daar is voorbeelde van oorspronklike werke (soos die anoniem-geskrewe Karel ende Elegast) en oorspronklike Nederlandse werke wat in ander tale vertaal is (die Nederlandse toneelstuk oor moraliteit getiteld Elckerlijc vorm die basis vir die Engelse toneelstuk "Everyman").

Behalwe vir ou verhale wat ingebed was in die Nederlandse volksliedere, het feitlik geen egte Nederlandse volksverhale van die Nederlandse oudheid oorgebly nie, en skaars enige eggo van Germaanse mitologie. Aan die ander kant, het die sages van Karel die Grote en Arthur onmiddellik in Middelnederlandse vorms voorgekom. Hierdie stukke is klaarblyklik bekendgestel deur dwalende minstrele, en vertaal om die nuuskierigheid van edele dames te bevredig. Dit is selde dat die naam van so 'n vertaler ons bereik het. Die "Chanson de Roland" is waarskynlik iewers in die twaalfde eeu vertaal, en die Vlaamse minstreel Diederik van Assenede het sy weergawe van "Floris en Blancheflour" as "Floris ende Blancefloer" in omstreeks 1260 voltooi.

Dit lyk asof die Arthuriaanse legende deur sommige Vlaamse koloniste in Wallis na Vlaandere teruggebring is toe hulle teruggekeer het na hul vaderland. In ongeveer 1250 het 'n minstreel van die Hertogdom van Brabant die "Prose Lancelot" op bevel van sy heer, Lodewijk van Velthem, vertaal. Hierdie aanpassing, bekend as die "Lancelot-Compilatie", toon verskeie omvattende verskille met die oorspronklike Franse verhaal, en bevat 'n aantal episodes wat waarskynlik oorspronklik aparte romans was. Sommige hiervan is self vertalings van Franse oorspronklikes, maar ander, soos die "Morien", blyk oorspronklik te wees. Die "Gauvain" is voor 1260 deur Penninc en Vostaert vertaal as die "Roman van Walewijn", terwyl die eerste oorspronklike Nederlandse skrywer, Jacob van Maerlant, homself omstreeks 1260 besig hou met verskeie romans wat handel oor die towenaar Merlin en die Heilige Graal.

Die vroegste bestaande fragmente van die epos van Reinard die Vos is in Latyn geskryf deur Vlaamse priesters, en in omstreeks 1250 is die eerste deel van 'n baie belangrike weergawe in Nederlands, getiteld Reinard die Vos (of bloot "Reynard"), geskryf deur Willem die Madoc maecte. In die werk volg die skrywer vir Pierre de Saint-Cloud, maar nie te nougeset nie; en dus is hy is die eerste werklik bewonderenswaardige skrywer waarmee ons in die Nederlandse letterkunde te doen het. Die tweede deel is bygevoeg deur 'n ander digter, Aernout, van wie ons ook min weet.

Die eerste liriese skrywer van die Lae Lande was Johannes I, Hertog van Brabant, wat die minnelied met sukses beoefen het. In 1544 het die vroegste versameling Nederlandse volksliedere die lig gesien, en in die bundel word een of twee romanse uit die veertiende eeu bewaar, waarvan "Het Daghet in den Oosten" die bekendste is.

Tot op daardie stadium het die Middelnederlandse taal se uitset hoofsaaklik die aristokratiese en kloosterordes bedien, en die tradisies van ridderlikheid en godsdiens aangeteken; die grootste deel van die bevolking was egter skaars daarvan bewus. Aan die einde van die dertiende eeu het die Nederlandse letterkunde 'n omwenteling ondergaan.

 
Jacob van Maerlant

.

Die stigter en skepper van hierdie oorspronklike Nederlandse letterkunde was Jacob van Maerlant. Sy "Der Naturen Bloeme", wat omstreeks 1263 geskryf is, neem 'n belangrike plek in die vroeë Nederlandse letterkunde in. Dit is 'n versameling van morele en satiriese stukke wat aan alle klasse van die samelewing gerig is. Met sy "Rijmbijbel" het hy 'n voorspel gegee tot die moed en vrye denke wat sou gedy tydens die Hervorming. Dit was eers in 1284 dat hy sy meesterstuk, "De Spieghel Historiael" ("Die Spieël van Geskiedenis") op bevel van graaf Floris V begin het.

Hem van Aken, 'n priester van Leuven wat omstreeks 1255 tot 1330 geleef het, was 'n ware aristokraat van gees. Hy het op 'n baie vindingryke en verbeeldingryke wyse die heersende romantiese en didaktiese elemente van die tydperk vermeng. Reeds in 1280 het hy sy vertaling van die Roman de la Rose voltooi, wat hy waarskynlik begin het gedurende die leeftyd van die skrywer Jean de Meung.

 
Jan van Ruusbroec

Wat prosa betref, is die oudste stukke Nederlandse prosa wat tans nog bestaan die handveste van dorpe in Vlaandere en Zeeland, gedateer 1249, 1251 en 1254. Beatrix van Nasaret (1200–1268) was die eerste bekende prosaskryfster in die Nederlandse taal. Sy het die werk bekend as Van seven manieren van heiliger minnen[3] geskryf. Van die ander Nederlandse Christelike mistici wie se skrywes nog bestaan, staan die Brusselse frater Jan van Ruusbroec (1293/4–1381) uit as die "vader van die Nederlandse prosa". 'n Prosavertaling van die Ou Testament is omstreeks 1300 gemaak, en daar bestaan 'n "Lewe van Jesus" wat uit ongeveer dieselfde tydperk dateer.

Die digters van die Lae Lande het reeds in die laat Middeleeue die waarde van gildes ontdek in die bevordering van kuns. Die term "Collèges de Rhétorique" ("Kamers van retoriek") was klaarblyklik in ongeveer 1440 aan die howelinge van die Boergondiese dinastie bekendgestel, maar die instellings self het lank tevore reeds bestaan. Hierdie literêre gildes, wie se lede hulself "Rederijkers" of "Retorici" genoem het, het tot aan die einde van die sestiende eeu voortbestaan en het gedurende die grootste deel van daardie tydperk 'n volkome Middeleeuse karakter behou, selfs toe die invloede van die Renaissance en die Hervorming hulle verplig het om te verander. Hulle was in byna alle gevalle absoluut middelklas van aard, en was gekant teen aristokratiese idees en neigings in die denke.

Van hierdie kamers was die vroegste byna geheel en al besig met die voorbereiding van wonderwerk-toneelstukke. Aan die einde van die vyftiende eeu het die Gentse kamer soewereine mag begin uitoefen oor die ander Vlaamse kamers, wat later in die Hollandse graafskap nagevolg is deur die Eglantine van Amsterdam. Hierdie amptelike erkenning het egter wat die letterkunde betref geen uitwerking gehad nie, en dit was nie in Gent nie, maar in Antwerpen dat die intellektuele lewe eers werklik begin toeneem het. In Holland het die burgers slegs die kamers gestig, terwyl die verteenwoordigers van die adellike families in Vlaandere erelede was, en bystand gebied het met geldelike bydraes. Hul Landjuwelen, of Toernooie van Retoriek, waartydens groot pryse toegeken is, was geleenthede waartydens die lede van die kamers hulself kon onderskei.

Tussen 1426 en 1620 is minstens 66 van hierdie feeste gehou. Die grootste fees van almal was die fees wat op 3 Augustus 1561 in Antwerpen gehou is. Die Brusselse kamer het 340 lede gestuur wat almal te perd verskyn het en geklee was in bloedrooi mantels. Die stad Antwerpen het 'n ton goud gegee wat onder 1.893 retorici verdeel is. Na hierdie hoogtepunt het die kamers gou in onguns verval.

Die dramatiese stukke wat deur die kamers vervaardig is, het bestaan uit didaktiese rolverdelings en klugte, en die tradisie van Maerlant en sy skool voortgesit. Hulle het baie selde met historiese of selfs met Bybelse persoonlikhede gehandel, maar geheel en al met allegoriese en morele kwessies. Die mees noemenswaardige voorbeelde van Rederijker-teater sluit "Mariken van Nieumeghen" en "Elckerlijc" in. (wat in Engels vertaal is as "Everyman").

Daar kan met selfs groter selfversekerdheid vertel word van die suiwer klugte van die retoriese kamers, omrede sommige van die stukke na ons oorgedra is. Van die skrywers wat bekend was vir hul vaardigheid in hierdie soort werke is Cornelis Everaert van Brugge en Laurens Janssen van Haarlem. Die materiaal van hierdie klugte is buitengewoon vurig en ongetemd, en bestaan uit 'n ruwe geskerts, ten koste van die priesterklas, dwase ou mans en hul ligsinnige vrouens.

Die kamers het ook die komposisie van liedere aangemoedig, maar met baie min sukses; hulle het geen liriese gedigte van 'n meer geniale aard of meer aansienlik as die deur Matthijs de Castelein (1488–1550) van Oudenaarde, skrywer van "De Conste van Rhetorijcken" ("Die kuns van Retoriek"), voortgebring nie.

 
Titelblad van Anna Bijns se eerste volume van "Refereinen"(1528).
 
Portret van Willem Ogier, etswerk deur Gaspar Bouttats vir die publikasie van "De seven hooft-sonden" in 1682

Die eerste skrywer wat die Nederlandse taal met 'n nougestte en opvallende grasie en noukeurigheid van styl gebruik het, was 'n vrou en 'n erkende teenstander van Lutheranisme en gereformeerde denke. Die moderne Nederlandse letterkunde begin daadwerklik met Anna Bijns (ca. 1494–1575). Bijns, wat vermoedelik in 1494 in Antwerpen gebore is, was 'n skoolmeester in die stad van middeljarige leeftyd. Sy voed gedurende haar bejaarde jare steeds die jeug op in die Katolieke godsdiens. Sy is op 10 April 1575 oorlede. Uit haar werk weet ons dat sy 'n non was en dat sy 'n posisie van invloed in Antwerpen beklee het. Bijns se hoofonderwerpe was religie en die karakter van Luther. In haar eerste bundel poësie (1528) word die Lutherane skaars genoem, en word gefokus op haar persoonlike geloofservaring. In die digbundel van 1538 is elke bladsy gevul met 'n uitskellery teen die Lutherane. Anna Bijns se bestaande gedigte is in die vorm van "refereinen" (refreine). Haar beheersing oor versvorm word as merkwaardig beskou. Met die geskrifte van Anna Bijns sluit die periode van Middelnederlands af, en begin moderne Nederlands.

Skeuring tussen Noord en Suid wysig

Vlaandere het tot 1579 'n politieke en kulturele geheel met Nederland gevorm, toe die Protestantse noordelike provinsies (deel van die hedendaagse Nederland) as gevolg van die Hervorming van die Rooms-Katolieke suide, wat onder Spaanse bewind gebly het, afgebreek het.

Terwyl die Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande getuie was van die Goue Eeu, het die Suidelike-Nederlande oorlog en ellende onder Spaanse besetting ondergaan. Soos wat die Protestante uit die Katolieke Suid-Nederland gevlug het, het die eens welvarende hawestad Antwerpen begin kwyn as 'n metropool, tot voordeel van dorpe en stede in die Nederlande soos Amsterdam, 's-Gravenhage, Rotterdam en Utrecht. As gevolg van hierdie politieke ontwikkelinge het die letterkunde in die suide, Vlaandere en Hertogdom van Brabant van karakter verander. Die hoogbloei van die Middeleeuse letterkunde het skielik tot 'n einde gekom, terwyl die Noorde in die 17de eeu 'n "Goue Eeu" in die kunste, insluitende letterkunde, gehad het. Met die massa-uittog van Vlaamse intellektuele na die Nederlandse Republiek, het literêre aktiwiteite in Vlaandere feitlik tot stilstand gekom.

In die Frans-besette deel van Vlaandere was 'n paar groot figure aktief, waaronder Dominic De Jonghe (1654–1717) wat "Le Cid" deur Pierre Corneille in Nederlands vertaal het, die digter Michiel de Swaen ( 1654-1707) wat die epos "Het Leven en Dood van Jezus Christus" (1694) en die komedie "The gecroonde leerse" ("Die gekroonde laarse") geskryf het, en Willem Ogier, wat bekend is om die komedie "Droncken Heyn" (1639) asook 'n dramareeks getiteld "De seven hooft-sonden" (1682). Gedurende die 18de eeu was die Vlaamse letterkundige uitset op 'n laagtepunt. In 1761 het Jan Des Roches, wat gebore is in Den Haag, die "Nieuwe Nederduytsche spraek-konst" geskryf, te wete Nederlandse grammatika wat gepoog het om die gebruik van Latyn as kultuurtaal en Frans as die prestige-taal uit te daag deur 'n gestandaardiseerde suid-Hollandse (Vlaamse) taal te standaardiseer, ontwikkel en te vestig. Die Brusselse advokaat Jan-Baptist Verlooy (1746–1797) het die "Verhandeling op d'onacht der moederlyke tael in de Nederlanden" (Verhandeling oor die verwaarlosing van die moedertaal in Nederland) (1788) geskryf, 'n verslag oor die status van die Nederlandse taal en die minagting waarmee dit behandel is.

Ander belangrike skrywers sluit in Willem Verhoeven (1738–1809), Charles Broeckaert (1767–1826) (skrywer van die gewilde Vlaamse roman "Jelle en Mietje"), en Jan-Baptist Hofman (1758–1835), skrywer van middelklas-tragedies.

Hereniging en 'n hernieude skeuring wysig

Na die afloop van die Napoleontiese Oorloë is België en Nederland in 1815 onder die Nederlandse regering herenig as die Verenigde Koninkryk van Nederland. Die hereniging het gelei tot 'n groter erkenning van die Nederlandse taal in België. Wrokke teen die Nederlandse regering deur die Franssprekende elite en die Katolieke Kerk het egter 'n klimaat geskep waarin die Belge in 1830 teen die Nederlandse regering in opstand gekom het, 'n gebeurtenis wat bekend staan as die Belgiese rewolusie.

 
Jan Frans Willems

Die onmiddellike resultaat van die Belgiese Rewolusie was 'n reaksie teen alles wat met die Nederlanders verband hou, en 'n ingesteldheid om die Franse taal as die taal van vryheid en onafhanklikheid te beskou. Die voorlopige regering van 1830 het die amptelike gebruik van die Nederlandse taal onderdruk, wat verneder en tot die rang van 'n patois verminder is.

Jan Frans Willems (1793-1846) was vir 'n aantal jare voor 1830 'n voorstander van die gebruik van die Nederlandse taal. Hy het sy bes gedoen om die wrywing tussen Nederland en België te besleg en om 'n skeiding te voorkom. As argivaris van Antwerpen het hy toegang gehad tot direkte bronne wat hom toegelaat het om 'n geskiedenis van die Vlaamse letterkunde te skryf. Na die rewolusie het sy simpatie met Nederlands dit nodig gemaak dat hy vir 'n ruk 'n lae profiel moes hou, maar in 1835 het hy hom in Gent gevestig en hom gewy aan die ontwikkeling en opbou van die Nederlandse taal. Hy het ou Vlaamse klassieke skrywers se werke geredigeer, soos Reinaert de Vos (1836), die rymende "Kronieke van Jan van Heelu", Jean Leclerc ens. Hy het hom omring met 'n groep mense wat bestaan het uit onder andere die chevalier Philip Blommaert (1809–1871), Karel Lodewijk Ledeganck (1805–1847), Frans Rens (1805–1874), Ferdinand Augustijn Snellaert (1809–1872), Prudens van Duyse (1804–1859), en andere wat die gebruik van die Nederlandse taal ondersteun het.

Philipp Blommaert, wat op 27 Augustus 1809 in Gent gebore is, het in 1834 in sy geboortedorp die "Nederduitsche letteroefeningen", 'n oorsig vir nuwe skrywers, ontwikkel. Hierdie tydskrif is vinnig gevolg deur ander Vlaamse organisasies, en deur letterkundige verenigings vir die bevordering van Nederlands in Vlaandere. In 1851 is 'n sentrale organisasie vir Vlaamse propaganda voorsien deur 'n vereniging wat vernoem is na die vader (Jan Frans Willems) van die beweging, naamlik, die Willemsfonds. Die Rooms-Katolieke Vlaminge het in 1874 die mededingende Davidsfonds gestig, wat vernoem is na die energieke Jean-Baptist David (1801-1866), professor aan die Universite Catholique de Louvain (Leuven), en die skrywer van 'n Nederlandse geskiedenisboek oor België ("Vaderlandsche historie", Leuven, 1842-1866). As gevolg hiervan is die Nederlandse taal op 'n gelyke voet geplaas met Frans in die regsberoepe; en ook wat administratiewe aangeleenthede betref; in onderskeidelik 1873 en 1878; en in 1883 in die skole. Uiteindelik is daar in 1886 'n Vlaamse Akademie op koninklike gesag in Gent opgerig, waar daar reeds in 1854 'n kursus in Vlaamse letterkunde op die been gebring is.

 
Hendrik Conscience

Die aansprake van die Vlaamse skool is geregverdig deur die verskyning (1837) van "In 't Wonderjaer 1566" deur Hendrik Conscience, wat nasionale entoesiasme opgewek het deur die heldhaftige stryd van die Vlaminge teen die Spanjaarde te beskryf. Conscience sou uiteindelik sy grootste suksesse behaal met die beskrywing van die hedendaagse Vlaamse lewe, maar sy historiese romanse en sy gewilde geskiedenis van Vlaandere het gehelp om 'n basis te verskaf aan 'n beweging wat deur professore en geleerdes begin is.

Die eerste digter van die nuwe skool was Karel Lodewijk Ledeganck, waarvan die bekendste gedigte die van die drie susterstede van Brugge, Gent en Antwerpen is ("De drie zustersteden, vaderlandsche trilogie", Gent, 1846). Hierin lewer hy 'n passievolle protes teen die aanvaarding van Franse idees, maniërismes en taal, en die verwaarlosing van die Vlaamse tradisies. Die boek het vinnig 'n plek ingeneem as 'n Vlaamse klassieke werk. Ledeganck, 'n landdros, het ook die Franse kode in Nederlands vertaal. Jan Theodoor van Rijswijck (1811–1849) het, nadat hy as vrywilliger in die veldtog van 1830 gedien het, hom as 'n klerk in Antwerpen gevestig en een van die grootste voorstanders van die Vlaamse beweging geword. Hy het 'n reeks politieke en satiriese liedjies geskryf wat bewondering by die publiek opgewek het. Die romantiese en sentimentele digter, Jan van Beers, was tipies Vlaams in sy opregte en morele lewensbeskouing. Prudens van Duyse, waarvan die mees ambisieuse werk die epiese "Artevelde" (1859) is, word die beste onthou vir sy digbundel (1844) vir kinders. Peter Frans Van Kerckhoven (1818–1857), 'n boorling van Antwerpen, het romans, gedigte, dramas en 'n werk oor die Vlaamse herlewing geskryf ("De Vlaemsche Beweging", 1847).

Antwerpen was die woonplek van die realistiese romanskrywer Jan Lambrecht Domien Sleeckx (1818–1901). Hy was van beroep 'n inspekteur van skole en was 'n ywerige joernalis en literêre kritikus. Hy was een van die stigterslede in 1844 van "Vlaemsch Belgie", die eerste dagblad wat die Vlaamse belang vooropgestel het. Sy werke bevat 'n lang lys toneelstukke, waaronder "Jan Steen" (1852), 'n komedie; "Gretry", wat in 1861 'n nasionale prys verwerf het; "Vissers van Blankenberge" (1863); en die patriotiese drama "Zannekin" (1865). Sy talent as romansier het lynreg gestaan teenoor die idealisme van Conscience. Hy was presies, nugter en konkreet in sy metodes, en het staatgemaak op sy versameling van noukeurig waargenome detail. Hy was veral suksesvol in die beskrywing van die lewe van die skeepskwartiere van sy geboortedorp. Sy romans sluit in : In't Schipperskwartier (1856), Dirk Meyer (1860), Tybaerts en Cie (1867), Kunst en Liefde (1870), en Vesalius in Spanje (1895). Sy volledige werke is in 17 volumes versamel (1877-1884).

Jan Renier Snieders (1812–1888) het romans geskryf wat handel oor Noord-Brabant; sy broer, August Snieders (1825–1904), het begin met die skryf van historiese romans in die styl van Conscience, maar sy latere romans is satires van die samelewing van daardie era. Meer oorspronklike talent is vertoon deur Anton Bergmann (1835–1874), wat onder die skuilnaam Tony titels soos o.a. Ernest Staas, Advocaat geskryf het, wat die twintigste letterkundige prys in 1874 verwerf het. In dieselfde jaar het die Novellen deur die susters Rosalie Loveling (1834–1875) en Virginie Loveling (1836–1923) verskyn. Hierdie eenvoudige en aangrypende verhale is gevolg deur 'n tweede bundel in 1876. Die susters het in 1870 'n bundel gedigte gepubliseer. Virginie Loveling se fyn en presiese waarnemingsvermoë het haar spoedig een van die voorste Vlaamse romanskrywers gemaak. Haar politieke sketse, getiteld "In onze Vlaamsche gewesten" (1877), is onder die skuilnaam W. G. E. Walter gepubliseer. Sophie (1885), Een dure Eed (1892) en Het Land der Verbeelding (1896) is van haar bekendste latere werke. Reimond Stijns (1850–1905) en Isidoor Teirlinck (1851–1934) het in samewerking een van die gewildste romans getiteld "Arm Vlaanderen" (1884) geskryf, asook enkele ander, maar daarna afsonderlik geskryf. Cyriel Buysse, 'n neef van Virginie Loveling, was 'n dissipel van Émile Zola. Het Recht van den Sterkste (1893) bied 'n blik op die rondloperlewe in Vlaandere; Schoppenboer (1898) handel oor die moeilike lewe van 'n lyfeiene; en Sursum corda (1895) beskryf die engheid en godsdienstigheid van die dorpslewe.

Wat die poësie betref, het Julius de Geyter (1830–1905), die skrywer van 'n vertaling van Reinaert (1874, 'n epiese gedig wat o.a. oor Karel V handel (1888) ) asook 'n sosiale epos in drie dele gelewer getiteld "Drie menschen van in de wieg tot in het graf" (1861), waarin hy radikale- en humanitêre standpunte voorhou. Die liedjies van Julius Vuylsteke (1836–1903) is vol liberale en patriotiese ywer; maar sy latere lewe was eerder aan politiek as letterkunde gewy. Hy was die leidende gees van 'n studentevereniging in Gent wat die verspreiding van Vlaamse beskouings ten doel gehad het; die Willemsfonds was baie daarteenoor verskuldig. Sy Uit het studentenleven verskyn in 1868, en sy gedigte is in 1881 gebundel. Die gedigte van Mme van Ackere (1803–1884), née Maria Doolaeghe, was op die Nederlandse oorspronklikes geskoei. Joanna Courtmans (1811–1890), née Berchmans, se roem is eerder aan haar verhale as aan haar gedigte toe te skryf; sy was bo alle ander oorwegings 'n moralis, en haar vyftig verhale is derhalwe lesings oor die ekonomie en praktiese deugde. Ander digters was Emmanuel Hiel, skrywer van komedies, opera libretti en 'n paar bewonderenswaardige liedere; die abbé Guido Gezelle, wat godsdienstige en patriotiese gedigte in die dialek van Wes-Vlaandere geskryf het; Lodewijk de Koninck (1838–1924), wat 'n groot epiese onderwerp aangepak het in Menschdom Verlost (1872) en Johan Michiel Dautzenberg (1808–1869) van Heerlen, skrywer van 'n bundel sjarmante Volksliederen. Die beste werk deur Dautzenberg is vervat in die postuum volume uit 1869 wat gepubliseer is deur sy skoonseun, Frans de Cort (1834-1878), wat self 'n liedjieskrywer was en liedjies deur Robert Burns vertaal het, asook werke deur Jacques Jasmin en Duitse werke.

Die Makamen en Ghazelen (1866), wat aangepas is uit Rückert se weergawe van Hariri, en ander volumes deur Jan Ferguut (JA van Droogenbroeck, 1835-1902), toon 'n groeiende beheptheid met vorm, en saam met die werk van Gentil Theodoor Antheunis (1840–1907) berei hulle die weg voor vir die vernuftige en noukeurige vakmanskap van die jonger digterskool, waarvan Charles Polydore de Mont die leier was. Hy is in 1857 in Wambeke in Brabant gebore, en het professor in die akademie vir beeldende kunste in Antwerpen geword. Hy het iets van die idees en metodes van kontemporêre Franse skrywers in die Vlaamse verskuns ingebring en sy teorieë in 1898 in 'n Inleiding tot de Poezie uiteengesit. Onder Pol De Mont se talle verse uit 1877 is Claribella (1893) en Iris (1894), wat onder meer Uit de Legende van Jeschoea-ben-Josief bevat, 'n weergawe van die evangelieverhaal deur 'n Joodse kleinboer.

Daar moet ook melding gemaak word van die geskiedenis van Gent (Gent van den vroegsten Tijd tot heden, 1882-1889) deur Frans de Potter (1834-1904), en van die kunskritiek deur Max Rooses (1839–1914), die kurator van die Plantin-Moretus Museum in Antwerpen, en ook van Julius Sabbe (1846–1910).

20ste eeu wysig

 
Hubert Lampo (foto Tom Ordelman)

In die twintigste eeu het Vlaamse letterkunde verder ontwikkel, en is dit beïnvloed deur die internasionale letterkundige ewolusie. Cyriel Buysse en Stijn Streuvels is beïnvloed deur die naturalistiese letterkundige modes, terwyl Felix Timmermans 'n neo-romantikus was.

Na die Eerste Wêreldoorlog was die digter Paul van Ostaijen 'n belangrike verteenwoordiger van die ekspressionisme. Gerard Walschap, Willem Elsschot en Marnix Gijsen was in die tydperk tussen die Eerste Wêreldoorlog en Tweede Wêreldoorlog prominente Vlaamse skrywers. Na die Tweede Wêreldoorlog het die eerste avant-garde tydskrif genaamd Tijd en Mens verskyn (vanaf 1949 tot 1955). In 1955 is dit opgevolg deur Gard Sivik (tot 1964), met Hugues C. Pernath en Paul Snoek. Die prominentste Vlaamse Vijftiger was Hugo Claus, wat 'n uitermate belangrike rol in die Vlaamse letterkunde gespeel het, met meesterstukke soos Het verdriet van België (Afrikaans: Die verdriet van België). Ander naoorlogse digters was Anton van Wilderode en Christine D'Haen. Van die skrywers wat na 1960 hul buiging gemaak het, was Eddy Van Vliet, Herman de Coninck, Roland Jooris, Patrick Conrad en Luuk Gruwez.

Die hernuwing van die Vlaamse prosa onmiddellik na die Tweede Wêreldoorlog was die gevolg van die werk van Hugo Claus en Louis Paul Boon. Johan Daisne en Hubert Lampo het magiese realisme in die Vlaamse letterkunde bekendgestel. Ivo Michiels en Paul De Wispelaere verteenwoordig die "nuwe roman". In die tagtigerjare het Walter van den Broeck en Monika van Paemel voortgegaan om te skryf in die styl van Louis Paul Boon.

Ander kontemporêre skrywers is Ward Ruyslinck, Jef Geeraerts, Patrick Conrad, Kristien Hemmerechts, Eric de Kuyper, Stefan Hertmans, Pol Hoste, Paul Claes, Jan Lauwereyns, Anne Provoost en Jos Vandeloo. In die negentigerjare het "Generasie X" hul verskyning gemaak, met Herman Brusselmans en Tom Lanoye wat hul buiging op die toneel van die Vlaamse letterkunde maak.

Oorsig wysig

Sien ook wysig

Bronne wysig

Hierdie artikel gebruik die volgende werke as bronne:

  • Ida van Düringsfeld, Von der Schelde bis zur Mass. Des geistige Leben der Vlamingen (Leipzig, 3 vols., 1861)
  • J. Stecher, Histoire de la littérature néerlandaise en Belgique (1886)
  • Theodoor Coopman and L. Scharpé, Geschiedenis der Vlaamsche Letterkunde van het jaar 1830 tot heden (1899)
  • A. de Koninck, Bibliographie nationale (3 vols., 1886–1897)
  • Paul Hamelius, Histoire poétique et littéraire du mouvement flamand (1894)
  • Frans de Potter, Vlaamsche Bibliographie, issued by the Flemish Academy of Ghent — bevat 'n lys van publikasies tussen 1830 en 1890
  • W. J. A. Huberts et al., Biographisch woordenboeck der Noord- en Zuid-Nederlandsche Letterkunde (1878)
  • Daniël Hugo,Vers en Kapittel, Kraal Uitgewers, 2018, ISBN:978-0-9947159-4-4

Verwysings wysig

  1. ↑ In 1978 wen Elisabeth Eybers byvoorbeeld die Constantjin Huygens-prijs vir haar gehele oeuvre.
  2. ↑ Daniël Hugo Vers en Kapittel, Kraal Uitgewers, Bl. 33, 2018.
  3. ↑ Dit is 'n werk uit die vroeë mistiese literatuur wat sewe stadia van liefde beskryf, soos dit gesuiwer en getransformeer word, voordat dit weer na God kan terugkeer. Dit is geskryf in 'n eenvoudige en gebalanseerde prosastyl.

Notas wysig

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Vlaamse_letterkunde&oldid=2560803"