Wium van Zyl

Wium van Zyl (gebore plaas Doornkraal, distrik Heidelberg, Kaap, September 1948) is 'n emeritus professor in Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van Wes-Kaapland, digter en vertaler.

Lewe en werk

Willem Jacobus van Zyl gaan eers aan ’n plaasskool en later op Heidelberg skool, waar hy ook matrikuleer. Ná sy militêre opleiding studeer hy aan die Universiteit van Stellenbosch waar hy lid is van die letterkundige laboratorium, en in 1971 en weer in 1973 D.J. Opperman se persoonlike assistent word. ’n Tyd lank is hy ook redakteur van die Stellenbosse poësieblad Penseel. Hy behaal hier die B.A.-graad, die B.A. Honneurs-graad en die Senior Onderwysdiploma. In 1974 en 1975 is hy as joernalis betrokke by die geboorte van die dagblad Beeld in Johannesburg. In 1975 behaal hy die M.A.-graad in Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van Stellenbosch met ’n skripsie oor Die Afrikaanse volkspoësie, met spesiale toespitsing op Boerneef se poësie. Daarna studeer hy verder aan die Rijksuniversiteit in Utrecht, Nederland, waar hy die Drs.Litt.-graad behaal. Hy word in 1978 aangestel as lektor in Algemene Literatuurwetenskap aan die Universiteit van die Oranje-Vrystaat. Vanaf 1981 is hy lektor en later senior lektor en professor in die Nederlandse en Afrikaanse letterkunde aan die Universiteit van Wes-Kaapland en ook voorsitter van die departement. Aan die Universiteit van Stellenbosch verwerf hy sy D.Litt.-graad met ’n proefskrif oor Die hantering van karakters in W.F. Hermans se Herinneringen van een engelbewaarder.

Verder is hy gasdosent aan die Vrije Universiteit Amsterdam in Nederland in 1991 en 1993 en aan die Universiteit van Warskou in Pole in 1992 en 1993. Tydens hierdie oorsese reise besoek hy ook tersiêre instellings in Rusland en Tsjeggo-Slowakye. In 2000 bied hy as besoekende professor aan die Universiteit van Amsterdam weer ’n doctoraal-kursus in die Afrikaanse letterkunde aan, asook in 2001 in Warskou. Per geleentheid is hy ook betrokke by LitNet se SkryfNet-inisiatief, waar bekende digters voornemende digters help met advies met hulle digkuns. In 2013 tree hy af as professor, maar is steeds as emeritus professor betrokke by die universiteit se werksaamhede. Hy is getroud met Dorothea van Zyl, professor in Afrikaans aan die Universiteit van Stellenbosch, wat ook vir lank organiseerder was van die Stellenbosse Woordfees. Hulle het drie dogters, Lisalet, Christa en Janienke.

In 1991 woon hy en sy vrou die Colloquium van die Internationale Vereniging voor Neerlandistiek in Utrecht by. Saam met elf ander Suid-Afrikaanse neerlandici help hulle hier met die oprigting van die Suider-Afrikaanse Vereniging vir Neerlandistiek, wat ten doel het om die kulturele bande tussen Nederland en Suid-Afrika te versterk. Die Kaapse Forum vir Neerlandistiek word op sy inisiatief gestig en hy is betrokke by die oprigting van die Huis der Nederlanden (tans die Suid-Afrikaanse Sentrum vir Nederland en Vlaandere), wat ’n belangrike rol speel in die aanknoop van bande met die Nederlandse Taalunie. Hy is ook mede-oprigter van die Suid-Afrikaanse Vereniging vir Algemene Literatuurwetenskap, bestuurslid van die Afrikaanse Letterkunde Vereniging, bestuurslid van die Letterkunde Onderrigkomitee van die Wes-Kaap, vise-voorsitter van die Afrikaanse Skrywersvereniging en voorsitter van die Kaapse Forum vir Neerlandistiek. Hy dien ook op die redaksie van die Tydskrif vir Nederlands en Afrikaans. In 1993 begin hy saam met J.C. Kannemeyer om letterkundige toere te reël, waar hulle as toerleiers optree om belangstellendes na die geboorteplekke en ander interessante plekke rakende Afrikaanse skrywers te neem.

Skryfwerk

Hy publiseer aanvanklik gedigte in tydskrifte soos Standpunte en Tydskrif vir Letterkunde, waarna sy gedigte saam met sewe ander digters wat nog nie ’n selfstandige bundel uitgegee het nie, in die versamelbundel “Visier” opgeneem word. Met die bundel “Oggendvuur” maak hy sy debuut as digter. Hierdie bundel word gekenmerk deur bedrieglike eenvoud en ’n volkse inslag. Dit is veral die speelse verse wat indruk maak, waaronder die baie bekende “Sout-en-peperpotjies” en “Oog van die delwer”. In die kort gedig “Vuurvers” word die titel van die bundel belig en word op vernuftige wyse drie betekenisvlakke in die woorde ingevoeg, sodat vuurmaak, seks en die skryf van poësie alles geïmpliseer word. “Twee flesse” bevat ’n mooi uitbeelding van die kontras wat twee bottels wyn uit Suid-Afrika in Nederland ontlok, wat beide die Nederlandse en Suid-Afrikaanse opset as die onderlinge verskille teen mekaar stel. Die wyn is Allesverloren en De Goede Hoop. “Party” verbind met effektiewe beelding wyn met die liefde. Benewens die liefde (“Vir jou”) dig hy ook veral oor die kuns en die natuur, wat ’n aantal gedigte oor die Karoo insluit. “Uitvaart van ’n digter” is ’n mooi huldeblyk aan die ontslape D.J. Opperman. Sy gedigte word opgeneem in verskeie versamelbundels, waaronder Jan van Luxemburg se “Over literatuur”, “Groot verseboek”, “Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte”, “Poskaarte” en “Speelse verse”.

Hy skryf ook prosa, hoewel hy nie ’n selfstandige kreatiewe werk in hierdie genre publiseer nie. Sommige van sy verhale word gepubliseer in Tydskrif vir Letterkunde. Van sy prosa word opgeneem in “Taxi” onder redaksie van G.A. Jooste, “Mense is mense” saamgestel deur die Afrikaanse Skrywersvereniging en ook in Abraham de Vries se “Uit die kontreie vandaan”. Verder publiseer hy artikels oor onder meer Orale Literatuur, W.F. Hermans, Anton Tsjechof, Willem Elsschot, Frederik van Eeden, C. Louis Leipoldt, Sheila Cussons en die didaktiek van Nederlandse letterkunde in Suid-Afrika. Saam met professor Tony Links voorsien hy ’n uitgawe van Hella Haasse se trefferboek “Oeroeg” en Imme Dros se jeugroman “De witte boot” van ’n inleiding en verklarende aantekeninge. Hierdie tweemanskap stel ook die bloemlesing Nederlandse kortverhale “Boeket” en die bloemlesing “Syferfonteine” saam, laasgenoemde met verhale oor Namakwaland wat die taalvariasie van hierdie streek illustreer. Hy publiseer ’n keur uit die werk van Boerneef, “Die berggans het ’n veer laat val”, terwyl hy ook samesteller is van ’n huldigingsbundel ten tye van Abraham de Vries se sewentigste verjaarsdag, “Elke slot ’n weerbegin”. Thomas François Burgers se “Tonele uit ons dorp” vertaal hy in Afrikaans en voorsien dit van ’n inleiding. “Hierdie land van leuens” is ’n versameling van die twaalf “Brieven uit de Kaap Kolonie” oor die Anglo-Boereoorlog wat C. Louis Leipoldt van Mei 1900 tot Oktober 1901 in die Amsterdamse koerant Het Nieuws van den Dag gepubliseer het. Hy vertaal die briewe in Afrikaans en voorsien dit van ’n uitvoerige inleiding en voetnote. “Ontdekkingsreisiger of soldaat” is ’n vertaling van Luc Panhuysen se boek oor die VOC-ontdekkingsreisiger Robert Jacob Gordon (1743–1795). “Nooit meer slaap nie” is ’n vertaling van die beroemde Nederlandse skrywer W.F. Hermans se “Nooit meer slapen”. Hy skryf ook ’n groot aantal literêre gidsboeke vir onderwysers en lewer naas vakkundige artikels gereeld resensies en ander populêr-wetenskaplike artikels in koerante en tydskrifte.

Eerbewyse

In 2011 word hy deur die ATKV vereer vir sy lewenslange bydrae tot die bevordering van Afrikaans as skrywer, digter, akademikus, vertaler, bloemleser en begeleier van akademiese en skeppende skryfwerk. Die Nederlands-Suid-Afrikaanse Vereniging in Amsterdam ken in 2014 die Van Riebeeck-penning aan hom toe vir sy werk as brugbouer tussen Suid-Afrika en Nederland.

Publikasies

Jaar	Publikasies
1985	Digters en digkuns: ’n studiegids
1991	Oggendvuur
	Vertaler
2008	Tonele uit ons dorp – T.F. Burgers
2013	Die kinders van Chronos – Pieter Aspe (LAPA)
2016	Ontdekkingsreisiger of soldaat – Luc Panhuysen
	Nooit meer slaap nie – W.F. Hermans
2022	Diereplaas - George Orwell
	Samesteller en redakteur
1987	Boeket (saam met Tony Links)
	Oeroeg – Hetta Haasse (saam met Tony Links)
1992	De witte boot – Imme Dros (saam met Tony Links)
1993	Syferfonteine (saam met Tony Links)
1998	Die berggans het ’n veer laat val – Boerneef
2002	Hierdie land van leuens – C. Louis Leipoldt
2007	Elke slot ’n weerbegin – Abraham H. de Vries

Bronnelys

Boeke

• Afrikaanse Skrywerskring “Metafore van herlewing” Lapa Uitgewers, Pretoria Eerste druk 2002
• Kannemeyer, J.C. “D.J. Opperman: ’n Biografie” Human & Rousseau, Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe  1986
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau, Kaapstad en Pretoria  Eerste uitgawe 2005

Tydskrifte en koerante

• Education Reporter “UWC academic for Polish trip” “The Argus” 24 November 1992
• Nieuwoudt, Stephanie “Wium van Zyl ‘boer’ ’n ATKV-prys los” “Beeld” 3 Januarie 2012

Internet

• LitNet: http://www.litnet.co.za/author/wium-van-zyl/
• Scholtz, Leopold Maandblad Zuid-Afrika: http://www.maandbladzuidafrika.nl/node/166 Geargiveer 23 Desember 2014 op Wayback Machine
• Stellenbosch Writers: http://www.stellenboschwriters.com/vanzylw.html